Áp lực nợ xấu vẫn lớn

Nợ xấu gia tăng

Tại hội thảo, ông Võ Hồng Thắng - Phó Tổng Giám đốc DKRA Group thông tin, tính đến tháng 5/2025, dư nợ tín dụng bất động sản tại Việt Nam tiếp tục tăng mạnh. Số liệu thống kê từ Ngân hàng Nhà nước, dư nợ tín dụng kinh doanh bất động sản đạt hơn 1,56 triệu tỉ đồng, tăng khoảng 260.000 tỷ đồng so với cuối năm 2024, tương ứng mức tăng 20%. Mặc dù, dư nợ tín dụng bất động sản tăng, song nhiều người lại lo ngại về nợ xấu vì, tỷ lệ nợ xấu trong lĩnh vực cho vay bất động sản tại các ngân hàng đang có xu hướng gia tăng.

Theo thống kê mới nhất, tổng nợ xấu của 27 ngân hàng niêm yết tại Việt Nam đã vượt 265 nghìn tỷ đồng (tăng 18,5% so với cùng kỳ). Một số ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu thấp nhất gồm VietABank (0,7%), Vietcombank (1%) và Techcombank (1,2%). Một số ngân hàng đang có tỷ lệ nợ xấu cao hơn, như OCB (3,9%), với mức tăng mạnh trong thời gian gần đây. Các ngân hàng quốc doanh như: Vietcombank, BIDV, VietinBank vẫn duy trì tỷ lệ nợ xấu thấp hơn so với toàn ngành, nhờ khả năng kiểm soát rủi ro tốt.

Liên quan đến nợ xấu đối với lĩnh vực bất động sản, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn - Giảng viên Chính sách công, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright cho hay, dù trong hợp đồng có thỏa thuận về quyền xử lý tài sản nhưng nếu người vay không bàn giao tài sản, ngân hàng buộc phải khởi kiện, dẫn đến kéo dài thời gian thu hồi nợ. Nợ xấu chậm được xử lý và kéo dài từ năm này qua năm khác, gây thiệt hại cho ngân hàng, gây thiệt hại cho người thế chấp. Tài sản bị phong tỏa, bị kê biên, niêm phong, rõ ràng không sinh lời được… gây lãng phí. “Một ngân hàng lớn tại TPHCM cho biết, họ mất 2 năm để hoàn tất việc thu giữ một căn nhà tại quận 7 dù đã có nhiều điều khoản xử lý trong hợp đồng. Lý do, người vay cố tình không bàn giao nhà và tòa án thì mất gần 12 tháng để ra phán quyết, chưa kể sau đó, thời gian thi hành án cũng bị chậm vì chờ phối hợp từ chính quyền địa phương” - ông Tuấn dẫn chứng.

Trước thực tế đó, Luật sư Lê Trung Phát - Đoàn luật sư TPHCM nhận định, các ngân hàng cho vay và nhận thế chấp bằng bất động sản, cứ ngỡ là đơn giản. Thế nhưng, thực tế lại tiềm ẩn nhiều rủi ro khi muốn lấy lại quyền lợi chính đáng của mình. Chính các ngân hàng cũng phải tốn nhiều thời gian, công sức nếu gặp phải các khách hàng không thiện chí khi không trả được nợ, bàn giao tài sản. “Nhiều trường hợp, ngân hàng cầm được bản án, quyết định thi hành án, chờ việc bán đấu giá tài sản để thu hồi tiền nữa là xong nhưng lại phát sinh các tranh chấp. Đơn cử trường hợp, người dân thế chấp căn nhà cho ngân hàng nhưng sau đó cho người khác thuê ở hoặc trồng cây hoa màu thì phát sinh quyền lợi của bên thứ 3. Trong khi đó, xử lý nợ xấu thì phải đảm bảo quyền lợi, nghĩa vụ hài hòa cho các bên liên quan” - luật sư Phát lý giải thêm và còn cho biết, áp lực xử lý nợ xấu đối với ngân hàng rất lớn, vì hạn chế kinh doanh cho phía ngân hàng vào năm tiếp theo. Bản thân ngân hàng cũng mong muốn xử lý nợ xấu để mang lợi nhuận.

Với góc nhìn khác, ông Võ Hồng Thắng khẳng định, việc thu giữ tài sản đảm bảo không phải lúc nào cũng là giải pháp tối ưu. Trong bối cảnh thị trường còn nhiều bất ổn, điều này có thể trở thành gánh nặng cho ngân hàng nếu không đi kèm các giải pháp xử lý hiệu quả. Thực tế, không ít trường hợp tài sản bị thu giữ là dự án bất động sản dở dang, pháp lý chưa hoàn chỉnh khiến ngân hàng không thể bán đấu giá hay tái phát triển.

Cần giải pháp tổng thể

Giới chuyên gia cho rằng, tài sản bảo đảm giúp ngân hàng yên tâm cấp vốn, đồng thời kiểm soát rủi ro. Một cơ chế xử lý tài sản hiệu quả không chỉ bảo vệ tổ chức tín dụng trước nguy cơ nợ xấu, mà còn thúc đẩy mở rộng tín dụng và củng cố niềm tin vào hệ thống tài chính. Tuy nhiên, giá trị thực sự của tài sản bảo đảm chỉ phát huy khi có thể được thu giữ và xử lý nhanh chóng, hợp pháp nếu người vay mất khả năng trả nợ. Các chuyên gia kinh tế khẳng định, hiện nay, nhiều ngân hàng thu tài sản đảm bảo là dự án nhưng sau đó về bỏ hoang, không có khả năng phát triển dự án, lại tốn tiền duy tu, bảo quản rồi mới đem đi bán đấu giá. Điều này tạo nên gánh nặng cho các ngân hàng.

Về vấn đề này, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) bày tỏ lo lắng, tình trạng nợ xấu bất động sản ngày càng phức tạp, ảnh hưởng lớn đến sự ổn định của thị trường tài chính và sức khỏe doanh nghiệp. Thời gian tới, nếu không có giải pháp tổng thể mang tính đột phá, hàng loạt dự án dở dang sẽ tiếp tục “đắp chiếu”, kéo theo hệ lụy dây chuyền đến ngân hàng, nhà đầu tư và người lao động. Do đó, ông Châu cho rằng: “Xử lý nợ xấu không chỉ thu hồi nợ mà còn là cơ hội để phục hồi thị trường. Chính phủ cần ban hành cơ chế đặc thù nhằm xử lý nợ xấu một cách quyết liệt, đồng bộ. Cần có cách tiếp cận mới như: thu hồi được nợ, khôi phục được dự án, cứu được doanh nghiệp (DN) và giữ được việc làm cho người lao động”.

Theo ông Châu, hiện nay nhiều dự án có giá trị lớn đang bị kẹt trong vòng xoáy thủ tục, tranh chấp pháp lý, khiến ngân hàng không thể phát mãi, DN không thể tái cấu trúc. Vì vậy, cần hoàn thiện hành lang pháp lý cho việc xử lý tài sản đảm bảo theo hướng minh bạch, rút ngắn quy trình phát mãi, kể cả thông qua đấu giá công khai hoặc chuyển nhượng dự án. “Chúng tôi đề xuất thành lập tổ công tác liên ngành cấp trung ương để rà soát, phân loại các dự án bất động sản đang bị ngưng trệ, từ đó có chính sách xử lý phù hợp từng nhóm nợ xấu, không nên dùng một cơ chế cứng nhắc cho tất cả. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để DN có dự án khả thi được tiếp cận nguồn vốn với điều kiện linh hoạt hơn, qua đó phục hồi năng lực tài chính và hoàn thiện dự án, tạo dòng tiền thực để trả nợ” - ông Châu nói đồng thời cho rằng, khi nợ xấu được xử lý, dòng tiền mới sẽ quay lại thị trường, DN hồi phục, ngân hàng lành mạnh, Nhà nước thu được thuế. Đây là bài toán cần lời giải tổng thể, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Nhiều ý kiến cho rằng, không nên ảo tưởng nợ xấu có thể về 0%. Trong nền kinh tế thị trường, nợ xấu là hệ quả tất yếu. Vấn đề là phải kiểm soát ở mức chấp nhận được, với Việt Nam là khoảng 3%. Chỉ khi pháp luật minh bạch, đồng bộ, tạo điều kiện lưu chuyển tài sản, khơi thông dòng tiền mới có thể xử lý tận gốc nợ xấu. Bàn về giải pháp tháo gỡ nợ xấu, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn nói: “Nhà nước cần có những công cụ, chính sách tài khóa, pháp lý như thế nào để tháo gỡ những khó khăn để thúc đẩy, hỗ trợ DN. Khi DN được đầu tư, kinh doanh trong môi trường thuận lợi chắc chắn DN sẽ có điều kiện trả nợ cho ngân hàng. Tinh thần của Nghị quyết 68 là làm sao để hỗ trợ khó khăn cho DN. Nền kinh tế càng hội nhập, phát triển thì Nhà nước phải là “bà đỡ” cho kinh tế tư nhân, cho DN”.

Ông Nguyễn Đức Lệnh - Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Khu vực 2: Một chính sách trúng, đúng sẽ là nguồn lực cho phát triển kinh tế

Việc xử lý nợ xấu, xử lý tài sản đảm bảo nợ vay để thu hồi nợ vẫn còn nhiều tồn tại hạn chế, cũng như trách nhiệm của khách hàng trong vay và trả nợ ngân hàng… Kết quả thực hiện thí điểm xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42 (về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng được Quốc hội ban hành từ năm 2017, có hiệu lực trong vòng 5 năm) phản ánh sự cần thiết luật hóa một số nội dung, nhằm tạo thuận lợi cho quá trình xử lý nợ xấu, nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng, đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế với yêu cầu cao về tốc độ tăng trưởng. Nghị quyết 42 không chỉ tác động điều chỉnh trực tiếp đối với công tác xử lý nợ xấu, xử lý tài sản đảm bảo để thu hồi nợ, mà còn mang lại những kết quả toàn diện hơn về thực hiện nhiệm vụ ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Cần luật hóa việc thu giữ tài sản bảo đảm để tạo hành lang pháp lý thuận lợi, tiết giảm chi phí cho ngân hàng trong việc xử lý thu hồi xử lý nợ xấu. Tạo một chính sách trúng, đúng, đồng thời là nguồn lực cho kinh tế phát triển”.

GS.TS Võ Xuân Vinh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh doanh - Đại học Kinh tế TPHCM: Bước đi chiến lược và cần thiết

Nghị quyết 42 là bước đi chiến lược và cần thiết để tạo lập một khuôn khổ pháp lý vững chắc, đồng bộ và ổn định cho công tác xử lý nợ xấu. Người dân và DN cần nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc vay và trả nợ, tuân thủ đầy đủ các cam kết trong hợp đồng tín dụng. Trước khi vay vốn, cần tìm hiểu kỹ về các điều khoản, lãi suất, phí và các quy định liên quan đến tài sản đảm bảo. Trong quá trình vay, cần chủ động theo dõi tình hình tài chính, có kế hoạch trả nợ rõ ràng và thông báo kịp thời cho tổ chức tín dụng nếu gặp khó khăn trong việc trả nợ, để cùng tìm hướng giải quyết. Về phía các cơ quan chức năng, cần tăng cường công tác quản lý, giám sát hoạt động của các tổ chức tín dụng, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật trong hoạt động cho vay và xử lý nợ xấu.