Áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường: Nhiều ngành có thể bị ảnh hưởng

Liệu có giảm được đồ uống có đường?

Bộ Tài chính mới đây đã có dự thảo Tờ trình báo cáo Chính phủ về đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB - sửa đổi). Trong đó đưa ra yêu cầu của thực tiễn đòi hỏi cần phải sửa đổi, bổ sung Luật Thuế TTĐB để giải quyết những bất cập phát sinh, khuyến khích chuyển đổi nhập khẩu, sản xuất, sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường, hạn chế tiêu dùng hàng hóa có hại cho sức khỏe cộng đồng, trẻ em,…Đề xuất này của Bộ Tài chính đang lấy ý kiến rộng rãi và đã nhận được nhiều sự quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp (DN) cũng như dư luận xã hội.

Tại hội thảo góp ý xây dựng Dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi), do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức mới đây, nhiều ý kiến bày tỏ quan điểm không đồng tình với đề xuất bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế TTĐB. Bởi thực tế chưa có đủ bằng chứng cũng như cơ sở khoa học thuyết phục để khẳng định, việc áp dụng thuế TTĐB sẽ giúp cải thiện và nâng cao sức khỏe người dân, phòng tránh nguy cơ thừa cân béo phì, trong khi đó lại có thể gây ra những tác động tiêu cực lan tỏa đến nhiều ngành kinh tế và đời sống.

Theo PGS.TS. Bác sĩ Nguyễn Thị Lâm - nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Việt Nam, thừa cân béo phì có nguyên nhân từ chế độ dinh dưỡng không lành mạnh, người tiêu dùng tiêu thụ các thực phẩm giàu calories, thời gian ngồi tĩnh tại nhiều, ít vận động... đó là yếu tố làm gia tăng nguy cơ thừa cân béo phì.

“Chưa có nghiên cứu tìm thấy mối liên quan duy nhất của thừa cân béo phì với nước giải khát có đường. Đường có trong nhiều nguồn thực phẩm khác nhau và nước giải khát có đường không phải là nguồn cung cấp calories nhiều nhất trong các thực phẩm” - bà Lâm nói đồng thời cho rằng, nếu đánh thuế TTĐB đối với các sản phẩm này, người tiêu dùng vẫn có thể tiêu thụ đường và calo với hàm lượng cao hơn từ các sản phẩm khác.

Khẳng định rằng, tỷ lệ thừa cân béo phì tại nhiều quốc gia tăng qua các năm, ông Vũ Tú Thành - Phó Giám đốc điều hành - Hội đồng Kinh doanh Mỹ-ASEAN dẫn chứng, tại Chile, ở giai đoạn 2009-2010, tỷ lệ béo phì ở nam và nữ giới lần lượt là 19,2% và 30,7%. Sau khi áp dụng thuế TTĐB vào năm 2014 đối với nước ngọt, đến giai đoạn 2016-2017, tỷ lệ béo phì ở cả nam và nữ giới Chile đều tăng lần lượt là 30,3% và 38,4%.

Các quốc gia châu Âu như Bỉ áp dụng thuế TTĐB với đồ uống có đường năm 2016, đến năm 2019, tỷ lệ thừa cân béo phì ở nam giới là 17,2% và nữ giới là 15,6%, cao hơn so với tỷ lệ 13,9% ở nam và 14,2% ở nữ giới theo số liệu của năm 2014.

Ông Thành chỉ rõ, nhiều tiểu bang của Mỹ sau khi áp dụng thuế đối với nước ngọt có đường, người dân đã chuyển sang mua đồ uống từ các bang khác, nên chính sách này không có tác dụng trong việc giảm tiêu thụ đồ uống có đường hoặc giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì.

Doanh nghiệp, người dân đều bị ảnh hưởng

Góp ý về dự thảo, bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, cần xem xét các tác động của chính sách thuế này đến không chỉ với ngành nước giải khát, mà còn ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như ngành mía đường, bán lẻ, bao bì, và hậu cần.

Một báo cáo được CIEM thực hiện vào các năm 2018-2021, nếu bổ sung mặt hàng này vào diện chịu thuế TTĐB với mức thuế suất 10% và nâng thuế GTGT thêm 2% sẽ khiến doanh thu của ngành sản xuất nước giải khát thiệt hại khoảng 3.791,4 tỷ đồng, trong khi đó doanh thu thuế chỉ tăng thêm cho ngân sách 2.722,3 tỷ đồng.

Bà Thảo khẳng định: Chính sách thuế này nếu được áp dụng sẽ kéo theo hàng loạt tác động lan tỏa đối với tất cả các DN trong chuỗi giá trị theo chiều dọc, như các DN bao bì, vận chuyển, bán lẻ, mía đường,… và cả nền kinh tế nói chung.

Chung quan điểm, ông Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch Hiệp hội Bia, Rượu, Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho rằng, việc đánh thuế này sẽ tác động ảnh hưởng đến 9.000 DN vừa và nhỏ và 1 triệu hộ kinh doanh sản phẩm; gây tác động đến hàng chục nghìn lao động trong chuỗi giá trị của DN, dự kiến sẽ tác động tiêu cực tới sinh kế của 337.000 hộ gia đình trồng mía.

“Nếu áp dụng chính sách thuế này, xét tổng thể, giá trị tăng thêm của cả nền kinh tế (GVA) giảm 0,135%, GDP giảm 0,115%, thu nhập của người lao động từ sản xuất của cả nền kinh tế giảm 0,155%, thặng dư sản xuất giảm 0,083%, lao động giảm 0,092%; thu ngân sách qua thuế gián thu giảm khoảng từ 0,065% - 0,085%” - bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nhận định.