Bất thường biến thể virus mới

Biến thể BA.2.86 có hơn 35 đột biến của virus so với XBB.1.5 - biến thể được xác định là chiếm ưu thế trên toàn cầu kể từ đầu năm tới nay. Được phát hiện đầu tiên tại Đan Mạch vào ngày 24/7, đến nay số ca nhiễm BA.2.86 còn thấp tuy nhiên sự đột biến quá nhanh của nó cũng đã khiến các nhà vi trùng học hàng đầu lo ngại.

Tới ngày 27/8, WHO đã nâng cấp biến thể BA.2.86 lên mức “đang được theo dõi” vì chứa số gene đột biến cao. Đây được coi là “điều bất thường” vì chỉ trong vòng 1 tháng sau khi phát hiện, WHO đã nâng mức cảnh báo. Trong khi đó, Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) cho biết đang theo dõi sát diễn tiến của biến thể mới khi nó đã được phát hiện ở Đan Mạch, Mỹ và Israel.

“Biến thể BA.2.86 được cho là có năng lực vượt qua hệ miễn dịch ở người lớn hơn so với biến thể phụ Covid-19 “gây bão” trước đó là XBB.1.5” - Đài CBS News dẫn lời nhà sinh học tiến hóa Jesse Bloom của Trung tâm Ung thư Fred Hutch (thành phố Seattle, bang Washington, Mỹ). Nó cũng “qua mặt” cả một “hậu duệ” khác bắt nguồn từ XBB là EG.5 (biệt danh Eris) tiếp tục gây ra làn sóng nhiễm bệnh cao.

Việc chỉ trong một thời gian ngắn xuất hiện ít nhất 3 biến thể virus mới có thể gây dịch Covid-19 khiến người ta nhớ lại đại dịch vừa qua, với 6,8 triệu ca tử vong, hơn 755 triệu ca nhiễm (tính đến tháng 2/2023). Vì thế, giới khoa học Y học lại phải lao vào cuộc chạy đua mới giải mã độc lực của biến thể Covid-19 đột biến cao. Các nghiên cứu cho thấy với số lượng đột biến rất nhanh, biến thể BA.2.86 đã “đánh dấu sự nhảy vọt về di truyền ở mức độ từng cho phép Omicron càn quét toàn cầu với tốc độ nhanh như vũ bão”.

Cho đến thời điểm hiện tại, chỉ có 6 trình tự gene của BA.2.86 được báo cáo tại 4 quốc gia. Tuy nhiên, giới dịch tễ học đang vô cùng quan ngại nhiều khả năng biến thể lây lan rộng hơn so với ghi nhận, vì nhiều nước đã từ bỏ việc theo dõi sự lưu hành của các biến thể Covid-19.

“Lần cuối cùng chúng tôi chứng kiến sự thay đổi lớn như thế là vào thời điểm Omicron xuất hiện” - giáo sư Morten Rasmussen của Viện Huyết thanh Statens (SSI - Đan Mạch) nhận xét và cho rằng vẫn còn quá sớm để có thể dự báo khả năng gây bệnh nặng hoặc năng lực lây lan của biến thể mới BA.2.86.

Trong một báo cáo thẩm định nguy cơ về biến thể mới, Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh (UKHSA) cảnh báo việc các trình tự gene được phát hiện cho thấy biến thể mới đã thiết lập được sự lây lan trong phạm vi quốc tế, cho dù mới ở 4 quốc gia nhưng lại thuộc 3 châu lục là Âu, Á và Mỹ. UKHSA cũng nêu quan ngại khi cho rằng biến thể EG.5 (biệt danh Eris) chiếm khoảng 20% số ca Covid-19 mới, kế đến là biến thể FL.1.5.1 với tỷ lệ 13% trong tổng số ca mới thì rất có thể BA.2.86 sẽ còn lây lan nhanh hơn, tuy nhiên chưa có bất cứ bằng chứng nào cho thấy độc lực cao.

Tới nay, EG.5 (Eris) được WHO xác định là biến thể phụ của Omicron lây lan mạnh hơn các biến thể đang lưu hành. Triệu chứng của EG.5 giống như các biến thể khác, gồm sốt, ho, đau họng, mệt mỏi, sổ mũi, thay đổi mùi vị. Dù độc lực thấp nhưng điều rất đáng chú ý là EG.5 có khả năng né tránh vaccine mạnh hơn.

Hồi tháng 5/2023, WHO đã tuyên bố Covid-19 không còn là tình trạng khẩn cấp y tế công cộng gây lo ngại toàn cầu. Nhưng dẫu vậy, trước việc xuất hiện các biến thể mới thì những cảnh báo cũng lại được đưa ra. Các hãng dược như Pfizer/BioNTech, Moderna và Novavax cũng đã vào cuộc cập nhật vaccine của họ để nhắm đến các biến thể dòng phụ của Omicron.

Trong bối cảnh đó, đáng mừng là, mặc dù virus đã có những thay đổi mới, nhưng chúng vẫn bị phát hiện, ngăn ngừa và được chữa trị bằng các công cụ xét nghiệm, vaccine và thuốc điều trị.

“Điều đó cho thấy toàn bộ công cụ của chúng ta vẫn hiệu quả khi virus thay đổi khi mà chúng ta đã có được những bài học kinh nghiệm và những trải nghiệm thảm khốc qua đại dịch Covid-19” - bà Cohen - Giám đốc CDC Mỹ nói và cho biết các hãng Pfizer, Moderna và Novavax đang tích cực thử nghiệm, điều chỉnh vaccine để có thể đưa ra các loại vaccine đặc trị biến thể virus mới EG.5 và sẽ công bố vào đầu tháng 9 tới.

Nước Pháp đã lên kế hoạch khởi động lại chiến dịch tiêm vaccine ngừa Covid-19 khi mà các biến thể mới xuất hiện nhiều hơn và khả năng số ca mắc tăng cao sẽ trở lại trong mùa Đông. Thông cáo của Bộ Y tế Pháp cho biết, chiến dịch tiêm vaccine sẽ chính thức được khởi động lại từ ngày 17/10/2023. Bộ Y tế Pháp cũng khuyến cáo tiêm phòng cùng lúc vaccine ngừa Covid-19 và vaccine phòng bệnh cúm để tránh dịch kép. Những đối tượng được đặc biệt lưu ý vẫn sẽ là những người trên 65 tuổi, người dễ bị tổn thương, suy giảm hệ miễn dịch hay có các bệnh lý nền như tiểu đường, béo phì, bệnh mãn tính…