Bộ GDĐT xin rút, không biên soạn sách giáo khoa

Chọn sách giáo khoa. Ảnh: Phạm Quang Vinh.

Hai lần đấu thầu bất thành

Về thực hiện nhiệm vụ Bộ GDĐT tổ chức biên soạn một bộ SGK được giao trong Nghị quyết 88, Bộ trưởng Bộ GDĐT cho biết: Việc biên soạn một bộ SGK sử dụng vốn vay của Ngân hàng Thế giới, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ GDĐT xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch biên soạn một bộ SGK (do Bộ GDĐT tổ chức thực hiện) gồm 137 đầu SGK đầy đủ các môn học, hoạt động giáo dục theo Chương trình GDPT mới.

Việc tuyển chọn tác giả SGK phải được thực hiện thông qua hình thức đấu thầu rộng rãi. Việc tổ chức đấu thầu cần có đủ căn cứ pháp lý để xây dựng cơ cấu, thành phần, số lượng tác giả và biên tập viên kèm theo kinh phí biên soạn đối với từng môn học, hoạt động giáo dục theo chương trình. Tất cả những việc này không được phép làm trước thời điểm phê duyệt chương trình GDPT 2018. Kể từ khi ban hành chương trình GDPT mới (26/12/2018) cho đến thời điểm 26/2/2020, Bộ GDĐT đã trải qua hai lần đấu thầu tuyển chọn tác giả biên soạn SGK nhưng đều bất thành.

Nguyên nhân được đưa ra là, khi Bộ GDĐT tổ chức thương thảo để ký hợp đồng, các tác giả đã đưa ra nhiều yêu cầu về nhuận bút lâu dài sau khi biên soạn mà theo quy định thì Bộ GDĐT không đáp ứng được. Qua tìm hiểu, hầu hết các ứng viên nộp hồ sơ tuyển chọn tác giả đều đang thực hiện hợp đồng biên soạn SGK với các nhà xuất bản (NXB) và đã hoàn thành bản mẫu SGK lớp 1, chuẩn bị hoàn thành bản mẫu SGK lớp 2, lớp 6. Vì vậy, các ứng viên không thể ký hợp đồng với Bộ GDĐT để biên soạn từ đầu một bộ đầy đủ SGK từ lớp 1 đến lớp 12.

Hiện nay, các NXB đang tiếp tục hoàn thiện bản mẫu SGK lớp 2 và lớp 6 để thẩm định trong năm 2020; tiếp tục biên soạn SGK các lớp còn lại để thẩm định trong các năm tiếp theo đáp ứng lộ trình thực hiện CT, SGK mới. Vì vậy, việc Bộ GDĐT không trực tiếp tổ chức biên soạn một bộ SGK cũng sẽ thuận lợi hơn cho việc phát triển xã hội hóa biên soạn SGK, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các NXB.

Như vậy, việc cố gắng để thực hiện tổ chức biên soạn một bộ SGK vừa không đủ điều kiện khả thi, điều kiện đảm bảo chất lượng, vừa lãng phí khi thực tế SGK xã hội hóa đã đáp ứng được yêu cầu triển khai chương trình giáo dục mới. Đây cũng là lý do Bộ GDĐT xin ý kiến về việc ngừng tổ chức biên soạn một bộ SGK theo quy định của nghị quyết 88.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã phân tích: Bộ GDĐT đã làm đúng quy trình, nhiệm vụ nhưng do các khó khăn chủ quan, khách quan không thực hiện được. Phó Thủ tướng đồng ý với kiến nghị của Bộ GDĐT không tiếp tục tổ chức biên soạn một bộ SGK nữa. Nhưng theo ông, cần đề phòng trường hợp bất khả kháng, khi xã hội hóa biên soạn SGK không thuận lợi như hiện nay. Lúc đó, Quốc hội quyết định giao cho Thủ tướng để chỉ đạo.

Tiếp tục thực hiện xã hội hóa

Tại phiên họp này, ông Phan Thanh Bình- Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội cũng đã báo cáo “Thẩm tra sơ bộ đề xuất của Chính phủ về việc tiếp tục thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK, không sử dụng ngân sách nhà nước trong triển khai, thực hiện Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGKGDPT”

Theo đó, về thực trạng triển khai việc biên soạn SGK lớp 1, báo cáo nêu rõ: sau 2 lần tổ chức đấu thầu, Bộ GDĐT vẫn không đạt kết quả theo mục đích đặt ra. Theo đó, Bộ GDĐT chưa thể xây dựng bộ SGK theo yêu cầu của Nghị quyết 88. Trong khi đó, với chủ trương xã hội hóa, đến nay đã có 5 bộ sách lớp 1 của 3 nhà xuất bản uy tín trong ngành giáo dục được Bộ trưởng Bộ GDĐT phê duyệt ban hành sử dụng phục vụ cho năm học 2020-2021 sau khi đã được thẩm định bởi Hội đồng quốc gia thẩm định SGK. Thường trực Ủy ban (TTUB) cho rằng mặt tích cực là Bộ GDĐT đã phê duyệt được SGK lớp 1 phục vụ năm học theo lộ trình và đảm bảo chất lượng quốc gia theo luật định.

Liên quan đến đề nghị của Chính phủ tiếp tục thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK không sử dụng ngân sách nhà nước, báo cáo thẩm tra nêu rõ: Với SGK lớp 1 phục vụ cho năm học 2020-2021, đã có 5 bộ SGK lớp 1 của 3 NXB (thực hiện theo chủ trương xã hội hóa) được Bộ trưởng Bộ GDĐT phê duyệt ban hành; Cả 3 NXB tham gia biên soạn SGK đều thuộc ngành giáo dục, trong đó NXB Giáo dục Việt Nam là đơn vị trực thuộc Bộ GDĐT. Từ thực tế trên, TTUB cho rằng, cần cân nhắc việc Bộ GDĐT tiếp tục chủ trì biên soạn SGK lớp 1 vì thời gian từ nay đến khai giảng năm học 2020-2021 còn rất ngắn để triển khai biên soạn, thực nghiệm và thẩm định một bộ SGK lớp 1 mới; Việc tập hợp các chuyên gia sẽ khó khăn khi các nhà khoa học có kinh nghiệm đã tham gia các nhóm biên soạn của 3 nhà xuất bản; Việc xã hội hóa biên soạn SGK đã huy động được nguồn lực, các tổ chức, cá nhân tham gia trực tiếp vào công tác giáo dục; Tạo điều kiện cho Bộ GDĐT tập trung vào nhiệm vụ quản lý nhà nước, kiểm tra, giám sát và chịu trách nhiệm về chất lượng SGK theo quy định của Luật Giáo dục 2019.

Với những phân tích như trên, TTUB thống nhất với đề nghị của Chính phủ tiếp tục thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK, không sử dụng ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên để chủ động, TTUB đề nghị giao Thủ tướng Chính phủ quyết định cụ thể trong trường hợp cần thiết. Đồng thời, TTUB đề nghị Chính phủ lưu ý các vấn đề sau: Đối với SGK lớp 1 năm 2020-2021, cần quan tâm bảo đảm giá SGK phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và Luật Giáo dục 2019 (Giáo dục tiểu học là bắt buộc). Ban hành chính sách tài chính: Giá SGK phù hợp điều kiện kinh tế - xã hội; chính sách hỗ trợ SGK đối với học sinh khó khăn, vùng cao, dân tộc thiểu số…Điều chỉnh các nguồn vốn và Dự án Hỗ trợ đổi mới GDPT được tài trợ bởi Ngân hàng thế giới dự kiến để biên soạn SGK.

Phải sử dụng hiệu quả khoản kinh phí 16 triệu USD
Trong báo cáo tại phiên họp Thường vụ Quốc hội, lãnh đạo Bộ GDĐT đề xuất: Với khoản kinh phí 16 triệu USD (vốn vay Ngân hàng Thế giới) dự kiến để biên soạn SGK, hiện vẫn trong tài khoản của Ngân hàng Thế giới, Bộ GDĐT sẽ phối hợp cùng các bộ có liên quan đề xuất phương án sử dụng đúng quy định của pháp luật, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả.
Về khoản 16 triệu USD vay Ngân hàng thế giới để Bộ GDĐT tổ chức biên soạn SGK hiện nay chưa dùng đến, Thường trực Quốc hội đề nghị khoản vay này giao Chính phủ quản lý và sử dụng hiệu quả, không trái mục đích. Nếu không sử dụng đến thì càng tốt, càng tiết kiệm.