Bộ trưởng Bộ Tài chính nêu 3 nguyên nhân kiểm toán độc lập sai phạm trong một số vụ án hình sự

Ngày 18/3, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã trả lời chất vấn trước Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. ĐB Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho biết, cả nước hiện nay đang có 200 doanh nghiệp kiểm toán độc lập. Thời gian qua, các doanh nghiệp đã thực hiện kiểm toán tốt, tuy nhiên cũng có những doanh nghiệp có sai sót, tiêu cực. Như vừa qua có 3 công ty kiểm toán sai phạm trong vụ SCB. Đề nghị Bộ trưởng làm rõ giải pháp giải quyết tình trạng trên?

Trả lời, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho hay, vừa qua, kiểm toán độc lập có một số sai phạm ở trong một số các vụ án hình sự liên quan đến nhiều yếu tố. Thứ nhất, năng lực của cán bộ kiểm toán ở các công ty kiểm toán; thứ hai là tinh thần trách nhiệm của những cán bộ làm công tác kiểm toán trực tiếp; thứ ba, không loại trừ trường hợp cấu kết cố tình vi phạm pháp luật để làm sai.

Về công tác kiểm toán, Bộ Tài chính đã chỉ đạo, siết chặt từ khâu kiểm toán viên, để được cấp giấy chứng nhận kiểm toán viên thì đặt ra các điều kiện theo đúng quy định của pháp luật, đào tạo và được tổ chức thi, thường kiểm toán viên chưa năm nào thi vượt qua và đậu trên 30%, năm cao nhất chỉ đạt 30%. Như vậy các chuẩn mực về kiểm toán và phương pháp kiểm toán được Bộ Tài chính đã ban hành một cách nghiêm túc.

Thời gian tới Bộ Tài chính sẽ tiếp tục siết chặt hoạt động của các công ty kiểm toán để kiểm tra lại những hồ sơ, xem thử nếu thấy có sai phạm thì xử lý nghiêm.

Hiện cả nước có 221 công ty kiểm toán, có 2363 kiểm toán viên. So với tỷ lệ của các quốc gia thì còn kém, nhỏ. Tuy nhiên chúng ta chú trọng về mặt chất lượng. Còn sai phạm của kiểm toán viên do năng lực yếu, có thể do cấu kết thì mới sẽ nâng cao đào tạo nghề nghiệp và nâng cao văn hoá trình độ nghiệp vụ để thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.

Liên quan đến những sai phạm của các công ty thẩm định giá, ông Phớc cho hay, cả nước chỉ có mấy trăm công ty về thẩm định giá, hơn nữa Bộ Tài chính cũng quản lý rất chặt chẽ quy trình thi chứng chỉ đối với thẩm định viên; những sai phạm trong thời gian qua chủ yếu do thẩm định viên cố tình làm sai.

“Ví dụ về giá đất, áp dụng theo phương pháp thặng dư nếu điều tra thì việc thẩm định giá đều sai, bởi tài sản hình thành trong tương lai phải trải qua nhiều bước như lập, phê duyệt thiết kế, lập dự toán nhưng đến khi cơ quan kiểm toán, kiểm tra thì đều chưa đúng quy định. Do vậy, nguyên nhân một phần do quy định của pháp luật nhưng cũng có một phần nguyên nhân từ cán bộ cố tình làm sai, nếu làm sai thì cần xử lý kỷ luật hoặc xử lý hình sự”, ông Phớc nêu vấn đề.

Tuy nhiên ĐB Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) tranh luận lại và cho rằng, thời gian qua cho thấy các công ty thẩm định giá không những có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế mà trong các vụ án sai phạm vừa qua, vai trò của công ty thẩm định giá cũng rất quan trọng, có trách nhiệm, hoặc thậm chí là tiếp tay trong việc dìm giá hoặc nâng giá.

Ông Hạ nhìn nhận có nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân quan trọng là thời gian qua gia tăng quá nóng các doanh nghiệp thẩm định giá, vì vậy dẫn đến việc tiếp tay và sai phạm. Tuy nhiên, sau khi xử lý sai phạm dẫn đến việc không dám làm nên gây khó khăn trong hoạt động của nền kinh tế. Do đó Bộ trưởng cho biết trách nhiệm của Bộ đến đâu trong vấn đề này?, và giải pháp khắc phục được những hạn chế trên trong thời gian tới?

Trả lời, ông Phớc nói, Bộ Tài chính cấp phép cho nhiều công ty thẩm định giá là chưa hoàn toàn chính xác. Bởi công ty cả nước chỉ có mấy trăm công ty về thẩm định giá. Kiểm định viên về giá có chứng chỉ về giá phải đào tạo, sau đó thi cử.

Trong 3 năm vừa qua, chưa có năm nào vượt quá 33% số dự thi trúng tuyển. Việc quản lý rất chặt chẽ trong cấp phép, hoạt động. Còn những sai phạm trong thời gian qua chủ yếu do thẩm định viên. Như về vụ ngân hàng SCB thì rõ ràng các công ty kiểm toán hàng đầu thế giới như Big4, Ernst & Young Vietnam (EY) và Deloitt; nhưng kiểm toán ở ngân hàng SCB đều vi phạm. Rõ ràng ở đây do kiểm toán viên, thẩm định viên chứ không phải do công tác quản lý.

Bên cạnh đó theo ông Phớc, cũng phải thừa nhận một số văn bản vẫn còn lỗ hổng để cán bộ thẩm định giá lợi dụng. Như về giá đất áp dụng theo phương pháp thặng dư thì bất cứ ai quay trở lại kiểm tra đều sai hết. Bởi giả định theo suất đầu tư, tài sản hình thành trong tương lai phải trải qua nhiều bước như lập, phê duyệt thiết kế, lập dự toán nhưng đến khi cơ quan kiểm toán, kiểm tra thì vẫn cứ cắt giảm được 5-10% huống gì khi giả định theo suất đầu tư. Cũng có các công trình chưa có trong suất đầu tư của Bộ Xây dựng như công trình đầu tư của Bộ Xây dựng làm gì có 3-4 tầng hầm, nhà riêng lẻ tầng 4 trở lên chưa có, chỉ có tầng 1-3. Do đó phải giả định, mà giả định chưa đúng. Do vậy, nguyên nhân một phần do quy định của pháp luật, nhưng cũng có một phần nguyên nhân từ cán bộ cố tình làm sai. Từ chuyện cố tính làm sai xảy ra sai phạm và phải xử lý kỷ luật hoặc xử lý hình sự.