'Bùng nổ' những sự kiện khí hậu 'bất khả thi'

Các sự kiện cực đoan đang xảy ra trong bối cảnh khí hậu nóng lên rất nhanh. Thế giới đã ấm hơn 1,2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp và 5 năm tới được dự đoán là năm nóng nhất từng được ghi nhận.

Bà Friederike Otto, nhà khoa học khí hậu và đồng lãnh đạo của sáng kiến Phân bổ Thời tiết Thế giới, cho biết, mọi người thường muốn biết liệu một sự kiện thời tiết cực đoan có xảy ra do biến đổi khí hậu hay không. Nhưng nó không phải là một câu hỏi đơn giản.

“Bạn không thể trả lời câu hỏi này bằng có hoặc không. Đó là do biến đổi khí hậu làm thay đổi khả năng xảy ra và cường độ của các sự kiện cực đoan”, bà Otto nói.

Bà Otto và các nhà khoa học khác đang sử dụng một kỹ thuật khoa học để thay đổi hiểu biết của chúng ta về cách thức hoạt động này diễn ra. Đồng thời, họ đang tìm ra dấu vết rõ ràng của biến đổi khí hậu đối với các hiện tượng thời tiết cực đoan.

Được gọi là “phân bổ”, phương pháp này liên quan đến việc phân tích các quan sát trong thế giới thực cũng như các mô hình khí hậu để xác định liệu một sự kiện cực đoan cụ thể có thể xảy ra trong một thế giới không có sự nóng lên toàn cầu hay không.

Mặc dù các nghiên cứu quy kết không được thực hiện cho mọi sự kiện thời tiết cực đoan, nhưng chúng giúp hiểu rõ thực tế về thiệt hại trực tiếp và tức thời mà cuộc khủng hoảng khí hậu đang gây ra cho cuộc sống của con người, cái mà các nhà khoa học cho rằng sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn nếu thế giới tiếp tục gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu.

Ông Ted Scambos, nhà nghiên cứu về sông băng tại Đại học Colorado-Boulder cho biết: “Chúng ta sẽ luôn gặp thời tiết khắc nghiệt, nhưng nếu chúng ta tiếp tục đi theo hướng này, chúng ta sẽ gặp nhiều thời tiết khắc nghiệt hơn”.

Từ nắng nóng gay gắt và hạn hán kỷ lục, đến những cơn bão nghiêm trọng do không khí và đại dương ngày càng nóng lên, dưới đây là 10 thảm họa cho thấy tác động tàn khốc của cuộc khủng hoảng khí hậu do con người gây ra.

Trong một số trường hợp, tác động của biến đổi khí hậu quá rõ ràng và quá lớn, các nhà khoa học kết luận rằng, các hiện tượng thời tiết cực đoan sẽ không thể xảy ra nếu không có sự nóng lên toàn cầu.

Sóng nhiệt ở Siberia, 2020

Vào năm 2020, một đợt nắng nóng kéo dài chưa từng có đã thiêu rụi một trong những nơi lạnh nhất trên Trái đất, gây ra các vụ cháy rừng lan rộng. Nhiệt độ ở thị trấn nhỏ Verkhoyansk của Siberia đạt 38 độ C, nhiệt độ ấm nhất từng được ghi nhận ở Bắc Cực.

Theo nghiên cứu phân bổ nhanh của sáng kiến phân bổ, cái nóng gay gắt kéo dài từ tháng 1 đến tháng 6 và đẩy nhiệt độ cao hơn mức trung bình 5 độ C là điều “gần như không thể xảy ra” trong điều kiện khí hậu không bị ô nhiễm carbon làm ấm lên.

Các nhà khoa học kết luận rằng, sóng nhiệt có khả năng cao hơn ít nhất 600 lần do khủng hoảng khí hậu, việc phát hiện ra rằng, nắng nóng ở Bắc Cực kéo dài như vậy sẽ xảy ra ít hơn một lần cứ sau 80.000 năm nếu không có biến đổi khí hậu do con người gây ra.

Ông Andrew Ciavarella, tác giả chính của nghiên cứu và là nhà khoa học phân bổ và phát hiện cấp cao tại Văn phòng Met của Vương quốc Anh, đã gọi những phát hiện này là “thực sự đáng kinh ngạc”.

Sóng nhiệt Tây Bắc Thái Bình Dương, 2021

Thời điểm cuối tháng 6/2021, thật khó quên đối với các vùng của Tây Bắc Thái Bình Dương. Một đợt nắng nóng lịch sử đã giết chết hàng trăm người, gây ra những đám cháy kinh hoàng và làm trầm trọng thêm tình trạng hạn hán vốn đã không ngừng ở nhiều nơi trong khu vực.

Oregon, Washington và các tỉnh phía tây của Canada bao gồm British Columbia, đã chứng kiến nhiệt độ kỷ lục, lên tới 49,6 độ C tại ngôi làng Lytton của Canada, ngôi làng này sau đó đã bị thiêu rụi bởi một trận cháy rừng.

Theo một phân tích của hơn 20 nhà khoa học tại sáng kiến phân bổ, đợt nắng nóng tháng 6 “hầu như không thể xảy ra” nếu không có ảnh hưởng của biến đổi khí hậu do con người gây ra.

Các tác giả viết: “Kết quả của chúng tôi đưa ra một lời cảnh báo mạnh mẽ: Khí hậu nóng lên nhanh chóng của chúng ta đang đưa chúng ta vào lãnh thổ chưa từng được khám phá, gây ra những hậu quả đáng kể đối với sức khỏe, hạnh phúc và sinh kế”.

Hạn hán ở Bắc bán cầu, 2022

Từ Bắc Mỹ đến châu Âu rồi qua Trung Quốc, những vùng đất rộng lớn ở Bắc bán cầu đã trải qua đợt hạn hán khắc nghiệt vào mùa hè năm 2022, làm cạn kiệt nguồn nước, phá hoại mùa màng và tạo cảnh quan cho những đám cháy rừng nguy hiểm.

Các nhà khoa học thuộc sáng kiến quy kết đã kết luận, biến đổi khí hậu khiến những điều kiện hạn hán này có khả năng xảy ra ít nhất gấp 20 lần. Phân tích cũng cho thấy, hiện tượng nhiệt độ tăng vọt sẽ “hầu như không thể xảy ra” nếu không có biến đổi khí hậu.

Miền Tây nước Mỹ chứng kiến mực nước bị thu hẹp, hạn hán ngày càng trầm trọng và đất nông nghiệp bị bỏ hoang. Còn Trung Quốc và châu Âu chứng kiến hàng nghìn ca tử vong liên quan đến nắng nóng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, nắng nóng và hạn hán ở châu Âu đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 15.000 người.

Bà Otto cho biết: “Mùa hè ở Bắc bán cầu năm 2022 là một ví dụ điển hình cho thấy các sự kiện cực đoan do biến đổi khí hậu gây ra cũng có thể diễn ra trên các khu vực rộng lớn trong thời gian dài hơn”.

Hạn hán vùng Sừng châu Phi, 2020-2023

Đợt hạn hán kéo dài ba năm ở vùng Sừng châu Phi, một trong những khu vực nghèo khó nhất thế giới, đã khiến mùa màng khô héo, nước cạn kiệt và gia súc chết đói ở phần lớn Kenya, Somalia và Ethiopia.

Trận hạn hán tồi tệ nhất trong 40 năm qua đã gây ra tác động thảm khốc đối với con người, giết chết hàng chục nghìn người và khiến hơn 20 triệu người phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực trầm trọng.

Nó sẽ không xảy ra nếu không có biến đổi khí hậu, khiến nó có khả năng cao hơn ít nhất 100 lần, theo một phân tích quy kết nhanh.

“Gần một nửa dân số của đất nước bị ảnh hưởng, hơn 3 triệu người phải di dời. Đất nước tiếp tục phải trả giá cho sự nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu”, ông Mamunur Rahman Malik, đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới tại Somalia, cho biết.

Hạn hán Địa Trung Hải, 2023

Vào tháng 4, một đợt nắng nóng gay gắt với nhiệt độ đặc trưng hơn nhiều so với cuối mùa hè đã càn quét Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Ma-rốc và An-giê-ri, làm trầm trọng thêm hạn hán nghiêm trọng vốn đã khiến mùa màng khô hạn và cạn kiệt các nguồn nước quan trọng.

Sự nóng lên toàn cầu do con người gây ra khiến sóng nhiệt phía tây Địa Trung Hải có khả năng cao hơn ít nhất 100 lần. Các nhà khoa học cho biết, sức nóng vượt quá 40,6 độ C ở các vùng của Ma-rốc “gần như không thể xảy ra nếu không có biến đổi khí hậu”.

Các nhà khoa học nhận thấy, trước khi Trái đất nóng lên, một sự kiện dữ dội như vậy chỉ xảy ra 1 lần trong 40.000 năm.

Nắng nóng cực độ ở Nam Á, 2023

Phần lớn Nam Á phải đối mặt với một đợt nắng nóng tàn khốc vào tháng Tư. Các quốc gia như Myanmar, Lào, Ấn Độ và Bangladesh đều ghi nhận những kỷ lục nhiệt độ mới mọi thời đại.

Ở Thái Lan, lần đầu tiên nhiệt độ lên tới 45 độ C, nhưng độ ẩm khiến nhiệt độ có cảm giác cao hơn nhiều.

Theo các nhà khoa học thuộc sáng kiến phân bổ, đợt nóng ẩm ở Thái Lan và Lào sẽ “hầu như không thể xảy ra” nếu không có khủng hoảng khí hậu. Trong khi sức nóng ở Ấn Độ và Bangladesh có khả năng cao hơn ít nhất 30 lần do biến đổi khí hậu do con người gây ra, phân tích tương tự cho thấy.

Đối với các sự kiện thời tiết cực đoan khác, tác động của khủng hoảng khí hậu do con người gây ra là khiến chúng có nhiều khả năng xảy ra hơn hoặc nghiêm trọng hơn:

“Mùa hè đen” ở Australia, 2019-2020

Australia đã trải qua nhiều tháng với bầu trời đỏ như máu và khói xám dày đặc vào mùa hè năm 2019 đến 2020, khi những trận cháy rừng kinh hoàng quét qua nhiều vùng của đất nước. Các đám cháy đã thiêu rụi khoảng 50 triệu mẫu Anh, có liên quan đến hơn 400 trường hợp tử vong, với hàng nghìn người phải nhập viện do các tình trạng liên quan đến khói cháy rừng. Gần ba tỷ động vật đã chết hoặc phải di dời do cháy rừng.

Hạn hán miền Tây nước Mỹ, 2020-2023

Miền Tây nước Mỹ đã phải đối mặt với đợt hạn hán tồi tệ nhất trong nhiều thế kỷ trong vài năm qua, gây ra những vụ cháy rừng tàn khốc và gây ra tình trạng thiếu nước.

Ở California, mùa hè năm 2021 chứng kiến đợt hạn hán nghiêm trọng nhất được ghi nhận. Một nhà máy thủy điện ở Hồ Oroville, hồ chứa lớn thứ 2 của bang, lần đầu tiên buộc phải đóng cửa do mực nước thấp kể từ khi mở cửa vào năm 1967.

Trong khi đó, 2 trong số các hồ chứa lớn nhất của đất nước, Hồ Mead và Hồ Powell, đã giảm xuống quá thấp, các quan chức chính phủ đã áp đặt việc cắt nước chưa từng có đối với các bang Nevada và Arizona, cũng như ở Mexico.

Một nghiên cứu từ tạp chí Nature Climate Change cho thấy, giai đoạn từ năm 2000 đến 2021 là thời kỳ khô hạn nhất mà phương Tây từng trải qua trong 1.200 năm qua, lưu ý rằng biến đổi khí hậu do con người gây ra đã khiến siêu hạn hán tồi tệ hơn 72%.

Bão Ian, 2022

Khi Bão Ian quét qua vùng Caribe và đổ bộ vào lãnh thổ bang Florida (Mỹ) vào năm 2022, nó đã để lại dấu vết tàn phá nghiêm trọng, làm hơn 100 người thiệt mạng và gây thiệt hại khoảng 65 tỷ USD.

Lượng mưa cực lớn đã gây ra những thiệt hại to lớn khi các nhà khoa học cho biết, nó càng trở nên dữ dội hơn do sự nóng lên toàn cầu.

Theo một phân tích của các nhà khoa học tại Đại học Stony Brook và Phòng thí nghiệm Quốc gia Lawrence Berkeley, cơn bão đã ẩm ướt hơn ít nhất 10% do biến đổi khí hậu.

Lũ lụt Pakistan, 2022

Lũ lụt lớn do mưa gió mùa kỷ lục đã cướp đi sinh mạng của gần 1.500 người tại Pakistan trong mùa hè năm 2022, khi hàng triệu người khác bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu nước sạch và lương thực.

Lũ lụt khiến một phần ba Pakistan chìm dưới nước. Đất nước này đã nhận được lượng mưa gấp 3 lần bình thường vào tháng 8, khiến tháng 8 trở thành tháng ẩm ướt nhất kể từ năm 1961. Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres cho biết, người dân Pakistan đang phải đối mặt với “một cơn gió mùa đột ngột”.

Biến đổi khí hậu khiến lượng mưa ở các tỉnh Sindh và Balochistan bị ảnh hưởng nặng nề hơn 50% so với khi khí hậu không ấm lên 1,2 độ C, một nghiên cứu về sáng kiến quy kết cho thấy.