Cá chết hàng loạt ở ven biển miền Trung: Nghi vấn thủy triều đỏ

Thủy triều đỏ xảy ra tại Australia. (Ảnh: ABC News).

Theo Cục Khí quyển và Đại dương Mỹ (NOAA), khi tảo đơn bào sống trong các vùng nước mặn và nước ngọt nở hoa. Khi đó, nước biển thường chuyển sang màu đỏ hoặc các màu sắc khác tùy thuộc vào từng loại tảo, nước biển bốc mùi hôi thối do tảo chết và có thể gây hại cho con người, các loài sinh vật biển, động vật có vú, các loài chim sống nhờ cá... Theo TS Nguyễn Tác An- nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang, thủy triều đỏ gây chết cá ở tầng mặt biển chứ không thể gây chết cá ở tầng đáy. Chỉ khi biển tích lũy độc tố trải qua thời gian dài, lan ra diện rộng thì loài cá lớn sống ở tầng đáy mới chết đồng loạt dạt vào bờ biển Trung Bộ như vậy. Cơ chế gây hại được các nhà khoa học mô tả như sau: Hoa tảo bám vào mang khiến cá không thở được hay lớp tảo nổi trên bề mặt biển ngăn cản nhiệt lượng không khí gây giảm oxy, nghèo dinh dưỡng. Những sinh vật chết vì thủy triều đỏ rất nguy hiểm với sức khỏe con người và không thể làm thực phẩm. Ngoài ra, bầu không khí xung quanh khu vực tảo nở hoa cũng rất khó thở.

Trong những năm gần đây, các nhà khoa học liên tục ghi nhận báo cáo về hiện tượng tảo nở hoa trên khắp thế giới. Đây là hiện tượng thu hút sự quan tâm ở tầm quốc gia vì chúng không chỉ tác động tới sức khỏe con người mà còn tàn phá hệ sinh thái biển và gây tác hại trực tiếp cho nền kinh tế địa phương và khu vực. Nếu hiện tượng tảo nở hoa xuất hiện giữa các khu vực nuôi trồng thủy, hải sản, nó sẽ gây ra hiện tượng sinh vật chết hàng loạt. Một số loài tảo sản sinh ra độc tố cực mạnh, có thể giết chết cá hoặc các động vật giáp xác, động vật có vú và chim hay gây bệnh cho con người. Trong trường hợp tảo không độc nở hoa và chết đi, quá trình phân hủy chúng hút cạn khí oxy trong nước biển, cũng gây ra hiện tượng động vật chết hàng loạt. Ngoài ra, sự tích tụ số lượng lớn tảo trong quá trình hô hấp tạo thành màng nhầy trên mang cá, gây ảnh hưởng tới quá trình hấp thụ khí oxy trong nước.

Trên thực tế, tảo biển là mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn dưới đại dương. Hầu hết các đợt tảo biển nở hoa có lợi. Chúng cung cấp số lượng lớn thức ăn dồi dào nuôi dưỡng các loài động vật khác. Tuy nhiên, khi sự cân bằng của tự nhiên bị phá vỡ, cụ thể là lượng tảo sinh sôi quá mạnh, sẽ gây ra tác động tiêu cực tới hệ sinh thái.

Trong nhiều trường hợp, thủy triều đỏ xuất hiện hoàn toàn do các nguyên nhân tự nhiên, bao gồm mưa theo mùa ở các khu vực ven biển, sự chuyển động của các dòng hải lưu nhất định. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng thủy triều đỏ xảy ra thường xuyên và rộng khắp một phần do tác động của con người. Nước thải từ các thành phố, khu dân cư, trang trại nông nghiệp mang theo lượng lớn chất hữu cơ chảy ra sông, biển. Quá trình nuôi cá và các loài sinh vật khác trên biển cũng tạo ra hiện tượng tương tự. Đây là nguồn thức ăn dồi dào cho tảo, giúp chúng sinh sôi và phát triển mạnh mẽ. Nhờ chất hữu cơ mà các hoạt động của con người thải ra, tảo biển mặc sức sinh sôi và phát triển. Chúng thường xuất hiện gần bờ, nơi nước thải của con người trực tiếp đổ xuống. Hiện tượng nóng lên toàn cầu và El Nino liên tục đạt đỉnh khiến nước biển nóng hơn cũng tạo điều kiện thuận lợi cho tảo phát triển và nở hoa.

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Tác An cho rằng, nếu kết luận một trong hai nguyên nhân gây cá chết ở miền Trung do thủy triều đỏ là thiếu thuyết phục. Theo ông, nếu xảy ra hiện tượng này thì thời gian qua chính quyền lẫn người dân miền Trung đã nhìn thấy được. Đằng này, họ chưa nhìn thấy biển biến đổi màu, đồng thời chưa ai phản ánh mùi hôi thối của loài tảo chết. Trên thực tế thời gian qua, cá ở tầng đáy các tỉnh miền Trung chết dạt vào bờ hàng loạt.