Ca ghép tạng xuyên Việt: Chuyện bây giờ mới kể

Phẫu thuật ghép tim lấy từ người hiến chết não cho bệnh nhân. Ảnh: Thúy Anh.

“Bệnh nhân được ghép tạng lần này phải sống để không phụ công tất cả những người cùng tham gia cuộc này. Sống đàng hoàng, dù chỉ một ngày...”, Ths Nguyễn Hoàng Phúc- Phó Giám đốc Trung tâm điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người, quả quyết.

Theo ông, ca ghép tạng xuyên Việt Hà Nội - TP HCM đêm 4, rạng ngày 5/9 vừa qua thành công một cách thật ngoạn mục và tất cả mọi sự đã diễn ra suôn sẻ đến mức, nay nhìn lại, chính các ông cũng không thể nào ngờ được...

Một tuần trôi qua, ông vẫn nhớ chi tiết mọi diễn biến ca ghép, chính xác đến từng giây với tất cả các sự kiện liên quan. Ông nhớ từng cái quyết định dứt khoát, quyết đoán sau khi xem xét tình hình của GS.TS Trịnh Hồng Sơn- Phó Giám đốc BV Việt Đức kiêm Giám đốc Trung tâm điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người hôm đó.

17h23 ngày 3/9, ông Phúc nhận được điện thoại từ GĐ Trung tâm điều phối ghép tạng BV Chợ Rẫy, TP HCM Dư Thị Ngọc Thu cho biết, có bệnh nhân vừa bị tai nạn giao thông nhập viện này, dấu hiệu cho thấy có thể bị chết não. Gia đình bệnh nhân đồng ý hiến tim. Bệnh nhân có nhóm máu O, không có các biểu hiện về các bệnh HIV, viêm gan.

Ngay lập tức, ông Phúc gọi điện thoại báo cáo GS Sơn. Từ đầu dây bên kia, GS Sơn chỉ đạo ông Phúc liên hệ với PGS.TS Nguyễn Hữu Ước- Trưởng khoa Phẫu thuật tim mạch và lồng ngực, BV Việt Đức và các BV khu vực miền Trung và phía Bắc để tìm kiếm người có nhu cầu ghép tim.

Sau một hồi tìm kiếm, Trung tâm “chốt” lại một trường hợp bệnh nhân cần ghép tim tại BV Việt Đức. 18h17, BS Thu điện thoại báo có thể có thêm cơ hội ghép gan từ người cho chết não này.

Ông Phúc lại báo cáo xin ý kiến ông Sơn và BS Nghĩa, BS Khải, BV Việt Đức và một cuộc tìm kiếm khẩn trương nữa được tiến hành. Tất cả mọi người trong Trung tâm đều hồi hộp, chờ đợi, mong ngóng từng giây, từng phút thông tin qua lại giữa Trung tâm và BV Chợ Rẫy, Trung tâm và BV Việt Đức.

Phải đến 6h22 phút sáng hôm sau, 5/9, sau khi làm tất cả các động thái chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng, BV Chợ Rẫy thông báo bệnh nhân gặp tai nạn giao thông này 99,9% đã chết não.

GĐ Trung tâm Trịnh Hồng Sơn chỉ thị cho mọi người làm văn bản, liên hệ đề nghị các ngành giao thông vận tải, công an, các cảng hàng không Nội Bài và Tân Sơn Nhất... tạo mọi điều kiện tối đa để các bác sĩ BV Việt Đức và BV Chợ Rẫy có thể bay đi, bay về TP HCM - Hà Nội để vận chuyển tạng.

11h59 phút ngày 5/9, BV Chợ Rẫy chính thức thông báo bệnh nhân đã chết não và cũng từ đó, kíp ghép gan bao gồm 6 người do GS.TS Trịnh Hồng Sơn dẫn đầu chính thức khởi động. Mọi người lên ôtô ra sân bay ngay với hy vọng gặp chuyến nào bay chuyến đó.

Đoàn đến Sân bay Nội Bài cũng vừa lúc ở đây đang làm thủ tục cho khách đi bay TP HCM chuyến 14h30. Các thành viên trong đoàn lúc này chỉ còn có thể trông chờ vào vận may rủi nơi làm thủ tục xem có còn ghế nào trống để được thay thế bay.

Hai người, rồi 3 người... cuối cùng tất cả 6 người đều lọt được qua của kiểm soát để lên máy bay như có một phép nhiệm mầu. 14h30 phút máy bay cất cánh tại Nội Bài thì cũng là lúc tại BV Chợ Rẫy, các bác sĩ bắt đầu tiến hành mở lồng ngực bệnh nhân cho tạng.

Bệnh nhân ghép tim.

19h15, trái tim bệnh nhân được lấy ra khỏi lòng ngực.

19h30, bộ gan của bệnh nhân được lấy ra khỏi lồng ngực.

Để rồi cuối cùng, 19h45, 6 thành viên trong đoàn BV Việt Đức và 9 thành viên BV Chợ Rẫy cũng 2 hộp tạng tim và gan vừa lấy ra được từ người cho chết não bắt đầu lên xe ôtô rời khỏi bệnh viện Chợ Rẫy ra sân bay Tân Sơn Nhất.

Đến sân bay, đoàn được các cán bộ hàng không cũng như an ninh tiếp đón và tạo mọi điều kiện làm thủ tục nhanh chóng, “trên cả VIP”- theo cách cảm nhận của ông Phúc. Nhưng, còn một trở ngại: Hộp đựng tạng to quá mức cho phép để có thể được mang lên khoang hành khách. Chỉ còn một chỗ duy nhất khả dĩ gần chỗ ngồi của phi công có thể đặt vừa hộp tạng.

Lại phải điện thoại đi các nơi nhờ can thiệp và đề nghị này cũng được những người có trách nhiệm cao nhất của chuyến bay chấp thuận. 21h30 máy bay cất cánh thì cũng là lúc ở Hà Nội, các bác sĩ của BV Việt Đức bắt đầu làm thủ tục mở lồng ngực 2 người bệnh đang chờ ghép tim và gan. Đúng 23h36, máy bay hạ cánh sân bay Nội Bài. Ôtô của BV Việt Đức vào tận chân máy bay đón tạng và đưa thẳng về phòng mổ của BV.

Sau khi vận chuyển được tim và gan của người cho chết não từ TP HCM ra đến Hà Nội, hàng chục người ở BV Việt Đức ai vào ngay việc nấy, không bỏ phí bất cứ một giây, phút nào. Như thường lệ, đích thân PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết vào vai phẫu thuật chính ca ghép gan và PGS.TS Nguyễn Ngọc Ước vào vai phẫu thuật chính ca ghép tim. Cả một núi lo âu dồn lên họ.

Ông Phúc cho biết, lúc 0h25 ngày 5-9, tạng được mang về đến BV Việt Đức, đưa vào thẳng phòng mổ, rửa sạch thì lúc 1h10 quả tim hỏng của bệnh nhân được lấy ra, lúc 1h59, khối gan hỏng của bệnh nhân khác cũng được lấy ra, để rồi, đến 3h59 hoàn tất ca ghép tim; 5h59 phút hoàn tất ca ghép gan.

Trái tim mới được ghép vào cơ thể bệnh nhân không cần đến cơ chế kích thích vẫn hoạt động ngay sau khi được ghép còn bộ gan mới sau khi được ghép được mấy phút đã tiết mật được ngay. Tất cả những dấu hiệu vô cùng quý giá này được lan tỏa trong tập thể các bác sĩ, điều dưỡng cũng như ban lãnh đạo hai BV Việt Đức và Chợ Rẫy sáng hôm đó một cách nhanh chóng khiến niềm vui trong họ vỡ òa.

Họ ôm lấy nhau cùng tận hưởng niềm hạnh phúc nghề nghiệp vô bờ trong giàn giụa những giọt nước mắt vui sướng đến tột cùng...

Bệnh nhân ghép gan.

Tại một cuộc họp báo diễn ra 2 ngày sau ca ghép, trước khi trả lời các nhà báo những câu hỏi xung quanh sự kiện có một không hai này, GS.TS Trịnh Hồng Sơn phát cho mỗi người một tờ đơn tự nguyện hiến mô, tạng ở người sau chết não. Ông nói: “Thay mặt Trung tâm, thay mặt BV, tôi chân thành, tha thiết đề nghị các nhà báo quan tâm chia sẻ và tham gia hiến tạng”.

Ông Phúc cũng cho hay, kể từ khi Trung tâm được thành lập ngày 26/9/2013 đến nay, mới vận động được hơn 500 người hiến tạng. Trên toàn quốc từ trước đến nay mới chỉ có khoảng trên dưới 1000 người chấp thuận hiến tạng.

Vì vậy, ông bày tỏ: “Điều cần nhất của chúng tôi là làm sao cho mọi người không còn e ngại, dị ứng với hiến tạng để gia tăng cơ hội ghép tạng cho những ai đang phải sống mòn với những bộ phận hư hỏng không còn có thể sửa được trong cơ thể con người”.

Ông cũng cho biết thêm, ngay từ những ngày đầu Trung tâm được thành lập đã nhận được sự ủng hộ rất nhiệt tình của các vị lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Được Mặt trận giới thiệu, Trung tâm đã có nhiều cuộc tiếp xúc với các chức sắc tôn giáo.

“Không một ai, khi được chúng tôi hỏi, băn khoăn về hiến tạng. Ngược lại, tất cả họ đều cho đó là việc làm hết sức nhân văn, cao cả”- ông Phúc nói.

…Một ngày mới của Hà Nội lại đang lên. Dòng người bắt đầu qua lại trên mọi ngả đường, đông dần, hối hả. Có ai biết phía bên trong bức tường BV Việt Đức kia, trên những con phố Phủ Doãn, Tràng Thi, đang có 2 con người vô cùng may mắn vừa được hoàn sinh?

Và có ai biết chăng, GS.TS Trịnh Hồng Sơn, người thân hành bay đi, bay lại TP HCM cùng với các đồng nghiệp của mình tại BV Chợ Rẫy lấy tạng về rồi lại cùng các đồng nghiệp thức trắng đêm ghép cho bệnh nhân, thì ngay ngày hôm sau, sáng ra chưa kịp chợp mắt lại phải tiếp tục đeo găng vào cuộc phẫu thuật mới theo yêu cầu công việc. Với GS Sơn, ngủ 6 tiếng mỗi ngày là xa xỉ. Những người như GS Sơn chính là những “mẹ hiền” không chỉ chăm sóc mà còn hồi sinh cho những cuộc đời.

Chỉ vài ba ngày nữa, hai bệnh nhân được ghép tim, gan sẽ xuất viện. Niềm vui hồi sinh ấy cũng là niềm vui về đội ngũ thầy thuốc Việt Nam, về thành tựu y học của nước nhà đã ngang tầm thế giới.