Ca khúc đi cùng năm tháng: Ý nghĩa tinh thần vô giá

Vang mãi khúc hát tự hào.

Ảnh: Tư liệu

Thống kê từ Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC), hiện tại số nhạc sĩ, tác giả ủy quyền cho đơn vị này về vấn đề tác quyền khoảng hơn 3.000 người. Trong đó tỉ lệ các nhạc sĩ trẻ chiếm khoảng 50%. Các thế hệ nhạc sĩ lớp trước chiếm khoảng 50%.

Sở dĩ đề cập tới câu chuyện tác quyền cũng bởi lâu nay, ngay trong giới làm nghề đang tồn tại những quan điểm khác nhau về việc thu tác quyền âm nhạc. Việc tác quyền với tác phẩm âm nhạc không đơn thuần chỉ là tiền bạc mà còn phải coi là một thái độ ứng xử với những di sản tinh thần.

Trao đổi với nhạc sĩ Phú Quang, ông cho rằng thu tác quyền cũng là việc làm theo luật. Nhưng với những ca khúc cách mạng thì không thể áp dụng cách thu tác quyền theo mục đích kinh doanh được, mà có thể là những hình thức khác. Tiếc rằng ngay cả với những ca khúc được xếp hạng “di sản” thì hiện vẫn mặc định được thu với mục đích kinh doanh.

Đồng tình với quan điểm này, nhạc sĩ Trương Quý Hải cho hay: Thứ nhất, chúng ta phải tôn trọng quyền cao nhất là quyền tác giả. Thứ hai, về mặt luật pháp Việt Nam có tham gia Công ước Berne, do đó các tổ chức, cá nhân khi sử dụng các ca khúc phải thực hiện quyền tác giả. Tuy nhiên, việc đòi tác quyền hay không là do tác giả quyết định.

Với những ca khúc đã được coi là di sản âm nhạc, gắn bó với đời sống âm nhạc của công chúng thì các cơ quan có trách nhiệm cần có cách đánh giá theo hình thức nào đó để tôn vinh tác giả, tác phẩm một cách phù hợp nhất.

Những ca khúc đã thành di sản của dân tộc thì ý nghĩa tinh thần của nó là vô giá.
Trong ảnh, ca sĩ Trọng Tấn cùng tốp múa biểu diễn
trong chương trình Giai điệu Tự hào.

Nhạc sĩ Quỳnh Hợp chia sẻ, một điều chắc chắn là khi sáng tác tác phẩm âm nhạc, các tác giả không bao giờ nghĩ đến việc tác quyền. Nhưng khi sử dụng vào mục đích biểu diễn có tính chất kinh doanh, thương mại thì các tác giả phải được hưởng quyền lợi. Đây là sự tôn trọng tác giả.

Tại sao ca sĩ hát bài hát đó được trả tiền, người nghe, xem các chương trình âm nhạc phải mua vé hoặc trả tiền truyền hình, rồi các ông bầu thu được tiền từ những chương trình ca nhạc… mà tác giả sáng tác ca khúc lại không được hưởng tác quyền? Trừ khi tác giả đề nghị không nhận tác quyền tác phẩm.

Nhìn chung, nhiều nhạc sĩ cho rằng không phải cái gì cũng quy thành tiền. Sáng tác âm nhạc là sản phẩm tinh thần, mà đã là tinh thần thì cũng không nên nghĩ quá nhiều đến yếu tố thương mại.

Với những ca khúc thường xuyên sử dụng trên sân khấu bán vé, việc tác giả đăng ký với VCPMC để nhận tác quyền là lẽ thường tình, nhưng với những tác phẩm đã trở thành di sản tinh thần chung của cộng đồng, mặt nào đó cũng đã trở thành “sở hữu công” thì việc đòi hỏi tác quyền là khó chấp nhận.

Bản thân các tác giả đã gắn cả cuộc đời mình cho cách mạng, chắc cũng không ai nghĩ tới chuyện bản quyền, để rồi sau vài chục năm lại khiếu kiện, đòi hỏi. Đó là một thái độ văn hóa đáng tôn trọng. Nó cũng phù hợp với cách ứng xử, với đạo lý của người Việt, mang lại giá trị tinh thần cho xã hội là điều thiêng liêng.

Trong những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm của thế kỷ 20, nhiều thế hệ nhạc sĩ ra trận, mang cả máu của mình hiến dâng cho Tổ quốc. Biết bao bài hát ra đời trong năm tháng ấy đã thôi thúc toàn dân ra trận. Những bài hát khiến chúng ta tự hào về đất nước mình. Chẳng lẽ, nay cũng lại đòi hỏi tác quyền? Khi những ca khúc vang dội ấy đã thành di sản chung thì ý nghĩa tinh thần của nó là vô giá.

Vì thế, việc đòi hỏi hoặc “tận thu” với những ca khúc đã trở thành nghi thức, trở thành tâm linh, là niềm tự hào của đất nước là điều không nên và không thể.