Trong những năm qua, huyện Nguyên Bình (tỉnh Cao Bằng) dành nhiều nguồn lực xây dựng nông thôn mới, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có xã nào về đích. Thậm chí có tới 3 tiêu chí mà toàn bộ toàn bộ 15 xã của huyện rất khó đạt được.
Là xã nằm ở trung tâm huyện và giáp với huyện lỵ thị trấn Nguyên Bình, nhưng đến nay xã Thể Dục chỉ đạt 10/19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Toàn xã có 343 hộ dân, thì có tới 97 hộ nghèo (chiếm tới 27%); đường giao thông thôn xóm chủ yếu là đường đất dốc, lầy lội, trơn trượt vào mùa mưa, cản trở rất lớn đến việc đi lại và vận chuyển hàng hóa của nhân dân; hệ thống trường học, trạm Y tế tuy đã được đầu tư xây dựng nhưng chưa đạt chuẩn theo quy định, trang thiết bị phục còn rất thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu…
Theo bà Lãnh Thị Nguyệt, Phó Chủ tịch UBND xã Thể Dục, người dân địa phương chủ yếu sản xuất nông nghiệp, với 2 loại cây chủ lực đang cho thu nhập là cây trúc sào và cây mía, nhưng lại không có chế biến sâu nên giá trị không cao. Ngoài ra xã cũng định hướng phát triển kinh tế đột phá cho người dân là nuôi bò vỗ béo, nhưng vì nhiều lý do nên chưa được phát huy hết. Có nhiều tiêu chí xây dựng nông thôn mới có thể thực hiện được nếu được đầu tư nguồn lực, nhưng có 2 tiêu chí rất khó thực hiện là số 10 (thu nhập) và 11 (nghèo đa chiều).
Không chỉ có xã Thể dục, số 10 và 11 cũng là 2 tiêu chí mà tất cả các xã của huyện Nguyên Bình rất khó để hoàn thành trong thời gian tới. Ngoài ra, còn tiêu chí số 9 (nhà ở dân cư) có tỷ lệ nhà ở kiên cố hoặc bán kiên cố chỉ đạt hơn 80%. Tuy nhiên tiêu chí này ở một số xã sẽ sớm hoàn thành nếu có sự hỗ trợ của nhà nước và các nhà hảo tâm.
Đến thời điểm hiện tại, trong số 15 xã của huyện, đạt chuẩn nhiều tiêu chí xây dựng nông thôn mới nhất với 15 tiêu chí là xã Minh Tâm, có 5 xã đạt từ 10 – 14 tiêu chí và có tới 9 xã dưới 10 tiêu chí. Trong đó có những tiêu chí quan trọng như giao thông chỉ có 2/15 xã đạt chuẩn; điện có 6 xã đạt 46,6%; tiêu chí trường học chỉ có 2 xã đạt…
Thậm chí có xã sau khi đánh giá lại các tiêu chí năm 2024 lại giảm so với trước (xã Tam Kim giảm từ 16 xuống 14).
Bà Đàm Thị Lan, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Nguyên Bình thông tin, giai đoạn 2021 – 2025 huyện đề ra mục tiêu 5 xã (Vũ Minh, Tam Kim, Hoa Thám, Thể Dục và Minh Tâm) về đích nông thôn mới, nhưng đến nay khó thực hiện. Lãnh đạo huyện đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn phấn đấu đến 2025 đưa xã Tam Kim hoàn thành 19/19 tiêu chí.
Bình quân thu nhập của các xã trên địa bàn huyện Nguyên Bình chỉ đạt từ 18 – 20 triệu đồng/người/năm, bao gồm tính cả thu nhập những người đi đến nơi khác làm việc. Trong số đó, có nhiều người đi làm công nhân ở các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Ninh và các thành phố khác có thu nhập ổn định, nhưng cũng không gánh nổi tiêu chí này.
Lý giải cho việc này, bà Lan cho rằng huyện Nguyên Bình có điều kiện tự nhiên không thuận lợi, chủ yếu là đất rừng. Đây là nguồn sản xuất chủ lực của bà con, nhưng rừng tự nhiên nhiều và không mang đến nhiều nguồn lợi kinh tế. Điều này dẫn tới thu nhập từ sản xuất nông – lâm nghiệp là rất ít.
Để công tác xây dựng nông thôn mới đạt hiệu quả hơn, huyện Nguyên Bình đã đề ra nhiều giải pháp để từng bước nâng cao đời sống nhân dân. Một số điểm đáng chú ý như: Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tích cực tham gia các phong trào phát triển kinh tế, lan tỏa tinh thần cộng đồng hiến đất làm đường và làm công trình hạ tầng; Tái cơ cấu ngành Nông nghiệp gắn với sản xuất hàng hóa, xây dựng sản phẩm OCOP để tạo sự cạnh tranh với cộng đồng; Thực hiện lồng ghép các nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia và các dự án khác trên địa bàn, tập trung nguồn lực xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn...
Huyện Nguyên Bình đã từng có 2 xã về đích nông thôn mới là Minh Tâm và Vũ Minh, nhưng đến năm 2020 thực hiện việc sáp nhập với xã khác thì không còn đủ điều kiện nữa. Căn cứ theo Bộ tiêu chí mới về Nông thôn mới (năm 2021), hiện tại xã Minh Tâm đạt 15/19 tiêu chí, còn xã Vũ Minh 13/19 tiêu chí.