Cao điểm cuối năm: Buôn lậu tinh vi, siết chặt bằng công nghệ

Buôn lậu nóng lên

Theo Chi cục Hải quan Khu vực I, năm 2025 ghi nhận sự gia tăng đột biến của hoạt động xuất nhập khẩu và đi lại quốc tế. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 94,4 tỷ USD, tăng 123,7% so với cùng kỳ năm trước; số lượng tờ khai xử lý vượt 1,85 triệu tờ, trong khi lượng hành khách xuất nhập cảnh qua các cửa khẩu do đơn vị quản lý cũng vượt 13 triệu lượt. Dòng chảy hàng hóa và con người tăng mạnh tạo áp lực rất lớn cho công tác quản lý, đồng thời bị các đối tượng vi phạm lợi dụng để che giấu hành vi buôn lậu, gian lận thương mại.

Thực tế cho thấy, cuối năm là thời điểm các thủ đoạn buôn lậu diễn biến phức tạp, tinh vi hơn. Các đối tượng đã lợi dụng chính sách thông thoáng, cải cách thủ tục hành chính, cũng như sự phát triển của thương mại điện tử, chuyển phát nhanh và mạng xã hội để vận chuyển hàng hóa trái phép, trong đó có những mặt hàng giá trị cao như vàng, hàng tiêu dùng, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Một “điểm nóng” nổi lên thời gian qua là tình trạng buôn lậu vàng qua đường hàng không, xuất phát từ “sự chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới”. Thủ đoạn phổ biến là giấu vàng trong người, quần áo, giày dép, thiết bị điện tử hoặc hành lý xách tay.

Ngày 25/6, tại sân bay Nội Bài, lực lượng Hải quan phát hiện một đối tượng mang quốc tịch Đài Loan (Trung Quốc) vận chuyển gần 2kg vàng “được ngụy trang tinh vi trong ống kính máy ảnh”. Tiếp đó, ngày 14/10, một hành khách khác bị phát hiện giấu gần 900 gram vàng trong balo xách tay mà không khai báo Hải quan.

Song song với vàng, các loại thuốc lá, pháo nổ, hoặc các loại hàng hóa tiêu dùng khác cũng được rất nhiều đối tượng vận chuyến trái phép. Cụ thể, Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (Biên phòng Quảng Trị) cho biết, đang hoàn chỉnh hồ sơ, xử lý 3 vụ việc vận chuyển và kinh doanh hàng hóa không có giấy tờ hợp lệ trên khu vực biên giới.

Trước đó, vào khoảng 8h ngày 7/12, tại Km78+300 Quốc lộ 9 (xã Lao Bảo), tổ công tác của Đội Đặc nhiệm phòng, chống ma túy và tội phạm; Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và Đội Trinh sát đặc nhiệm Tiểu đoàn Huấn luyện - Cơ động 2 (Biên phòng Quảng Trị) phát hiện xe khách giường nằm Quang Dũng, biển số 74H-025.12 do ông Phan Sông Hậu (SN 1972, trú xã Bến Hải, tỉnh Quảng Trị) điều khiển, chở 54 thùng carton chứa hàng trăm hộp nhựa và lọ thủy tinh mang tem nhãn nước ngoài, không rõ chủng loại và nguồn gốc. Lái xe khai nhận toàn bộ số hàng là thuốc bảo vệ thực vật được Trần Văn Thế (SN 1989, trú xã Triệu Bình, tỉnh Quảng Trị) thuê vận chuyển vào TPHCM.

Tại Hải Phòng, địa bàn cảng biển trọng điểm của cả nước, tình hình buôn lậu và gian lận thương mại cuối năm cũng diễn biến phức tạp. Ông Mạc Thế Phương - Phó Giám đốc Sở Công thương Hải Phòng, nhận định: Hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại cuối năm thường diễn biến phức tạp, nhất là tại các cảng biển, nơi lưu lượng hàng hóa tăng mạnh. Thực tế, lực lượng chức năng đã phát hiện nhiều vụ việc lớn, như tại cảng MPC Port, kiểm tra container vận chuyển từ TPHCM ra Hải Phòng, phát hiện hơn 27,6 tấn phế liệu gang không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp. Bên cạnh đó là các vụ buôn bán thực phẩm, bánh kẹo có nhãn mác nước ngoài nhưng không có tem phụ tiếng Việt, không chứng minh được nguồn gốc xuất xứ.

Theo Ban Chỉ đạo 389 TP Hải Phòng, đây chỉ là một phần trong hàng nghìn vụ việc gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhập lậu đã và đang được phát hiện, xử lý. Riêng trong tháng 11/2025, các lực lượng đã kiểm tra 932 vụ, xử lý 932 vụ… Tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính hơn 1.000 tỷ đồng, giá trị hàng hóa tịch thu hơn 1.700 tỷ đồng.

Siết kiểm soát, ứng dụng công nghệ nâng hiệu quả

Trước diễn biến gia tăng dịp cuối năm và Tết Bính Ngọ 2026, các cơ quan chức năng đồng loạt triển khai cao điểm kiểm tra, kiểm soát. UBND TP Hải Phòng đã ban hành kế hoạch cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trên toàn địa bàn từ đầu tháng 10/2025. Trọng tâm là các khu vực “cảng biển, cửa khẩu, tuyến vận chuyển lớn, chợ đầu mối, trung tâm thương mại, siêu thị và hoạt động kinh doanh trên môi trường mạng”, tập trung vào nhóm hàng tiêu thụ mạnh dịp Tết như rượu bia, thuốc lá, thực phẩm, hàng điện tử, mỹ phẩm.

Ở cấp trung ương, Cục Hải quan ban hành Kế hoạch số 30141/KH-CHQ về cao điểm đấu tranh chống buôn lậu dịp trước, trong và sau Tết, với yêu cầu không gây ách tắc, không làm chậm trễ hàng hóa hợp pháp, nhưng phải kiểm soát chặt chẽ, đúng pháp luật, kịp thời. Theo đó, lực lượng hải quan tăng cường tuần tra, bố trí lực lượng 24/7 tại cửa khẩu đường bộ, cảng biển, sân bay, kho ngoại quan; kiểm tra trọng điểm các lô hàng, doanh nghiệp và tuyến vận chuyển rủi ro cao.

Điểm nhấn trong giai đoạn cao điểm này là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ. Lực lượng Hải quan triển khai phân tích dữ liệu, đánh giá rủi ro để nhận diện sớm hành vi gian lận, từ camera giám sát, định vị hàng hóa đến phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo. Các biện pháp này được coi là “vũ khí mới” giúp rút ngắn thời gian kiểm tra, tăng hiệu quả xử lý, đồng thời không làm gián đoạn hoạt động xuất nhập khẩu hợp pháp.

Việc phối hợp liên ngành giữa Hải quan, Công an, Bộ đội Biên phòng cũng được tăng cường, chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực nhằm kịp thời phát hiện các đường dây lớn, nhất là các vụ buôn lậu, ma túy xuyên quốc gia. Song song, công tác trinh sát, thu thập thông tin, giám sát đối tượng trọng điểm được đẩy mạnh, xây dựng hồ sơ theo dõi các doanh nghiệp, cá nhân có tiền sử vi phạm.

Trong bối cảnh cao điểm cuối năm, với lưu lượng hàng hóa và nhu cầu tiêu dùng tăng mạnh, việc siết chặt kiểm soát, kết hợp ứng dụng công nghệ hiện đại đang được xác định là giải pháp then chốt để “giữ vững kỷ cương, trật tự thị trường”, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và môi trường kinh doanh lành mạnh trong dịp Tết Nguyên đán Bính Ngọ 2026.