“Chìa khóa” để trái cây Việt nâng sức cạnh tranh
Trái cây Việt Nam vượt hàng ngàn cây số để đến với người tiêu dùng toàn cầu mỗi ngày. Trên hành trình ấy, các sản phẩm phải đối mặt với nhiệt độ biến động, thời gian vận chuyển kéo dài... Giữa những rủi ro đó, bao bì tưởng như chỉ là lớp vỏ bọc đơn giản, nhưng lại giữ vai trò quyết định trong bảo vệ chất lượng, kéo dài thời gian bảo quản, hạn chế tổn thất và tăng sức cạnh tranh của trái cây Việt Nam.
Bà Đinh Thị Tám - Phó Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (VIAEP, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, 11 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu rau quả ước đạt 7,8 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ; dự kiến cả năm đạt 8,5 tỷ USD. Những mặt hàng chủ lực như sầu riêng, thanh long, xoài, bưởi, chanh leo… tiếp tục mở rộng sự hiện diện tại các thị trường cao cấp gồm Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Đông. Tuy nhiên, tăng trưởng xuất khẩu kéo theo yêu cầu khắt khe hơn về chất lượng bao bì, khả năng bảo quản và tiêu chuẩn giảm thất thoát sau thu hoạch.
Còn theo chia sẻ của ông Andri Meier, Phó Trưởng ban Ban Hợp tác Phát triển, Đại sứ quán Thụy Sĩ tại Việt Nam, ngành trái cây tươi của Việt Nam đang phát triển năng động và tăng trưởng nhanh, tuy nhiên vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức mang tính hệ thống. Điển hình, có thể kể đến sự thất thoát sau thu hoạch còn cao, chất lượng chưa đồng đều, chuỗi cung ứng phân mảnh, mức độ ứng dụng các giải pháp bao bì và công nghệ tiên tiến còn hạn chế. Trong khi đó yêu cầu từ các thị trường xuất khẩu ngày càng cao về tính bền vững, truy xuất nguồn gốc và an toàn thực phẩm.
Trước thực trạng này, giới chuyên gia cho rằng, cần xây dựng tiêu chuẩn bao bì cho nông sản Việt Nam xuất khẩu. Điều này cũng đồng nghĩa với việc cần sự phối hợp giữa các nhà như VINPAS, cơ quan quản lý, viện, trường và doanh nghiệp (DN). Việc chuẩn hóa bao bì sẽ đồng thời chuẩn hóa niềm tin của thế giới về nông sản Việt Nam.
Ở góc độ DN, ông Nguyễn Ngọc Minh Thy - Phó Chủ tịch Hiệp hội Bao bì Việt Nam, kiêm TGĐ Tổng Công ty in bao bì Liksin cho biết, tỉ lệ tổn thất sau thu hoạch của trái cây tại Việt Nam hiện vẫn ở mức cao, trung bình từ 30 - 44%. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc sử dụng bao bì thô sơ và quy trình đóng gói, vận chuyển chưa tối ưu. Mặc dù ngành bao bì Việt Nam đã có nhiều bước tiến như đa dạng vật liệu, cải thiện khả năng truy xuất nguồn gốc, tuy nhiên khoảng cách với yêu cầu quốc tế vẫn còn khá lớn.
Theo Phó Viện trưởng VIAEP Đinh Thị Tám, bao bì không chỉ là vật liệu bọc bên ngoài, mà còn đóng vai trò quyết định giữ chất lượng, giảm tổn thất, kéo dài tuổi thọ, nâng sức cạnh tranh sản phẩm và tạo niềm tin cho thị trường quốc tế. Hiện nay, bao bì thông minh MAP (Modified Atmosphere Packaging) và màng phủ từ hợp chất tự nhiên (coating), cùng với quản lý chuỗi lạnh đã và đang trở thành giải pháp cốt lõi để kéo dài thời gian bảo quản, giảm thất thoát trong vận chuyển dài ngày.
Để phục vụ xuất khẩu trái cây, rau quả, đến nay cả nước đã được cấp hơn 9.200 mã số vùng trồng và hơn 1.730 mã số cơ sở đóng gói cho các loại quả tươi như thanh long, xoài, vú sữa, chuối, bưởi, chanh không hạt, nhãn, vải, thạch đen, sầu riêng, khoai lang… xuất khẩu sang các thị trường Trung Quốc, Hoa Kỳ, Australia, New Zealand, Hàn Quốc, Nhật Bản… Các cơ sở đóng gói này phân bố tại 33 tỉnh, thành phố trên cả nước. Tuy nhiên, nhìn chung nhiều cơ sở đóng gói trong nước còn có quy mô nhỏ, công nghệ đơn giản, chưa đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính; chưa đồng bộ trong truy xuất nguồn gốc giữa vùng trồng - hợp tác xã - DN; sức cạnh tranh chưa cao so với các nước trong khu vực như Thái Lan, Philippines; chi phí đầu tư cơ sở đạt chuẩn, đặc biệt kho lạnh và xử lý chiếu xạ, còn lớn. Như tại Hoa Kỳ, người tiêu dùng quốc gia này, đặc biệt thế hệ Gen Z sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm có bao bì thân thiện môi trường. Thời gian qua, các chuỗi bán lẻ lớn tại Hoa Kỳ luôn yêu cầu nhà cung cấp đạt chứng chỉ bao bì tái chế, giảm tối đa nhựa nguyên sinh.
Trong khi đó theo Phó Chủ tịch VINPAS, hướng đi cho bao bì nông sản hiện nay và trong tương lai là tập trung yếu tố an toàn, tiện lợi, minh bạch và chứng nhận. Nếu đảm bảo những yếu tố này, bao bì nông sản sẽ an toàn cho người tiêu dùng, vận chuyển dễ dàng, tiếp cận đa kênh, giảm rác thải bao bì lẫn thất thất thoát thực phẩm. Trên cơ sở này, nguồn gốc, thông tin sản phẩm và toàn chuỗi giá trị được kiểm soát chất lượng, cũng như đáp ứng đa dạng thị trường xuất khẩu. Phó Chủ tịch VINPAS cũng kỳ vọng, việc đẩy nhanh quá trình áp dụng các giải pháp đóng gói tiên tiến, không những giảm thất thoát sau thu hoạch, mà còn nâng cao chất lượng trái cây Việt Nam. Đây cũng là bước đi quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường thế giới, đồng thời hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và gia tăng giá trị trong chuỗi cung ứng nông sản.
