Chia tay nhựa, túi nilon là… tất yếu

Thách thức từ hành vi tiêu dùng

Theo khảo sát thực tế của PV Báo Đại đoàn kết, tại các chợ đầu mối, các cửa hàng tiện ích, siêu thị hay trung tâm thương mại ở những địa bàn quận huyện cũ như Hoài Đức, Thanh Xuân, Cầu Giấy (Hà Nội), tình trạng sử dụng túi nilon vẫn còn diễn ra khá phổ biến. Từ gói bông tăm, cho tới cân đường, hộp giấy ăn, khách hàng hay người bán hàng cũng vẫn giữ thói quen bỏ vào túi nilon, để xách, để cầm… cho tiện. Trong khi đó, ở một diễn biến khác, hoạt động kinh doanh, mua bán túi nilon sử dụng 1 lần vẫn diễn ra thường xuyên.

Tại chợ Đông Tác, trưa ngày 4/8, một khách hàng tới cửa hàng treo biển “tổng kho gia dụng” tại đường Tôn Thất Tùng đặt mua: 4 kg túi nilon loại 1 kg, 2 kg, 3 kg, 5kg rồi nhanh nhẹn thanh toán số tiền 140.000 đồng. Và chỉ trong quãng thời gian rất ngắn từ 10h đến 10h30 sáng, tại cửa hàng này có tầm 8 kg túi nilon dùng 1 lần được bán ra.

Chính chủ của “tổng kho gia dụng” cũng sử dụng túi nilon 1 lần để đựng đồ cho khách hàng đến mua hàng.

Tại Việt Nam, theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm cả nước thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác nhựa, trong đó có khoảng hơn 30 tỷ túi nilon. Trung bình, mỗi hộ gia đình Việt Nam sử dụng khoảng 1kg túi nilon mỗi tháng; hơn 80% số đó đều bị thải bỏ sau khi dùng một lần.

Theo Báo cáo hiện trạng tiêu thụ túi nilon dùng một lần trong chuỗi siêu thị tại Hà Nội, thực hiện bởi Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường (2021), số lượng túi nilon dùng 1 lần tại các siêu thị là vô cùng lớn. Chỉ tính riêng 48 siêu thị trong khảo sát, số lượng túi nilon phát ra miễn phí mỗi ngày là 104.000 túi, tương đương với 38 triệu túi một năm. Phần lớn lượng túi nilon này chỉ được sử dụng một lần và thải bỏ ra ngoài bãi chôn lấp. Túi nilon chiếm tỷ lệ 38,5% tổng trọng lượng chất thải nhựa tại Hà Nội; tiếp theo là tỷ trọng đáng kể của bao gói nhiều lớp 21,4%.

Do đó, chỉ riêng hai loại này đã chiếm 70% và 60% lượng nhựa, và là loại nhựa hiện không có nhiều thị trường (ngoại trừ màng PE sạch và trong) để tái chế và chủ yếu được xử lý tại các bãi chôn lấp hoặc lò đốt.

Nhiều người dân cũng chia sẻ, túi nilon đã trở thành vật dụng quen thuộc trong sinh hoạt hằng ngày nhờ đặc tính bền, rẻ và tiện dụng.

PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng:

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng đồ nhựa một lần vẫn đang được sử dụng tràn lan. Vật liệu thay thế hiện chưa phổ cập và giá thành cao nên người dân vẫn có thói quen dùng nhựa một lần bởi nó vừa rẻ, vừa tiện. Thêm nữa là việc vận động người dân, siêu thị, chợ không sử dụng đồ nhựa chúng ta làm vẫn chưa tốt.

Phát triển xanh là mục tiêu và để đạt được cam kết phát thải ròng về 0 vào 2050 như cam kết của Thủ tướng Chính phủ là tổ hợp của nhiều yếu tố, trong đó hạn chế sử dụng đồ nhựa một lần, hạn chế rác nhựa là một trong những yếu tố đó.

Thay đổi nhận thức

Là chủ cửa hàng ăn vặt ở xã Đông Anh và phường Tây Hồ, chị Thùy Linh hoàn toàn ủng hộ lộ trình của Thành phố trong việc cấm sử dụng túi nilon và nhựa dùng 1 lần. Chị Linh cho biết, dù hiện tại cửa hàng vẫn còn dùng đồ nhựa và túi nilon, nhưng chị đang lên kế hoạch chuyển dần sang hộp giấy, túi giấy thân thiện với môi trường để phục vụ khách mua mang về. "Chi phí chắc chắn cao hơn – ví dụ, 1kg túi nilon chỉ tốn khoảng 35.000 đồng dùng được nửa tháng, nhưng nếu thay bằng hộp giấy hay bát giấy, con số có thể lên đến 100.000 đồng, nhưng tôi sẵn sàng thay đổi vì môi trường" - chị Linh chia sẻ.

Nhiều cửa hàng bán đồ đông lạnh cũng bắt đầu nhìn nhận lại việc sử dụng vật liệu nhựa. Khi cơ quan quản lý đưa ra quy định mới, bản thân các chủ kinh doanh cũng thấy cần thay đổi và tìm kiếm các giải pháp thay thế thân thiện hơn. Dù giai đoạn đầu còn nhiều khó khăn, họ kỳ vọng sẽ có thêm sự hỗ trợ từ các doanh nghiệp (DN) cung cấp vật liệu xanh, để việc hạn chế túi nilon trở nên thiết thực và bền vững.

Giới chuyên gia cho rằng, muốn loại bỏ thói quen dùng túi nilon, đồ nhựa sử dụng 1 lần cần thay đổi nhận thức của cộng đồng thông qua tuyên truyền về tác hại lâu dài của rác thải nhựa đến môi trường và sức khỏe thế hệ tương lai. Song song đó là phát triển, cung cấp sản phẩm bao bì thay thế thân thiện với môi trường, có tính ứng dụng và giá thành hợp lý.

Đáng chú ý hiện nay nhiều DN sản xuất cũng như đơn vị phân phối bán lẻ cũng đã có những thay đổi trong việc sử dụng túi nilon chất liệu xanh. Chẳng hạn Tập đoàn TH sử dụng túi từ chất liệu sinh học “xanh”, ứng dụng công nghệ hiện đại, nhằm giảm lượng nhựa trên hệ thống bao bì nhãn mác; đồng thời, đưa ra nhiều chương trình khuyến khích khách hàng sử dụng túi vải canvas nhằm hạn chế rác thải nhựa.

Nhiều cửa hàng thời trang cũng đã sử dụng túi giấy để đựng hàng cho khách. Dù chi phí cao hơn, kéo theo giá bán sản phẩm có phần nhỉnh hơn, nhưng cách làm này vẫn nhận được sự ủng hộ của đông đảo người tiêu dùng.

Chia sẻ dưới góc độ DN, đại diện của Central Retail cho hay, đơn vị đã làm việc với gần 30 nhà cung cấp thực phẩm tươi sống như rau, củ, quả... để thay thế các bao bì đóng gói có thành phần nhựa bằng túi nilon có khả năng phân hủy sinh học. Bao bì giấy cũng là một lựa chọn thay thế cho nhựa khó phân hủy... Central Retail với các chuỗi siêu thị BigC, Tops Market, GO!, đặt mục tiêu thay thế toàn bộ sản phẩm nhựa bằng giải pháp sinh học với 18 điểm bán trong năm nay và trên toàn chuỗi vào 2026.

Tương tự, tại chuỗi siêu thị Lotte Mart, khay bã mía đựng thực phẩm chế biến, tươi sống được đưa vào sử dụng từ năm 2020. Hiện hệ thống siêu thị cũng ứng dụng túi nilon sinh học và đang nghiên cứu vật liệu giấy trong đóng gói rau, củ. Bên cạnh đó, chuỗi siêu thị này sẽ áp dụng các chương trình ưu đãi, đặc quyền dành cho khách hàng dùng túi tái sử dụng bất kỳ từ tháng tới.

Còn tại hệ thống Aeon Việt Nam, rác nhựa và rác thực phẩm là hai vấn đề được quan tâm hàng đầu. Ông Furusawa Yasuyuki - Tổng giám đốc Công ty TNHH Aeon Việt Nam, cho biết, Aeon có chính sách giảm phí thuê túi cho khách hàng khi thanh toán. Bên cạnh đó, Aeon sản xuất túi thân thiện môi trường với thiết kế bắt mắt để khách hàng thấy thích sử dụng hoặc tặng bạn bè, người thân. Ngoài ra, khay đựng thực phẩm cũng đang được chuỗi này nỗ lực thay thế bằng vật liệu thân thiện môi trường. Bên cạnh việc giảm nhựa, họ cũng hướng tới mục tiêu giảm lãng phí thực phẩm, gồm lên kế hoạch sản xuất khớp với nhu cầu dự tính, đồng thời sử dụng máy tái chế để xử lý rác thực phẩm...