Chống mua bán bộ phận cơ thể người: Sớm hoàn thiện hành lang pháp lý

GS.TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế cho hay, tính đến 31/12/2022, cả nước có 63.552 trường hợp đăng ký hiến tạng sau khi chết, chết não và đã thực hiện ghép được 8 loại bộ phận cơ thể người với 7.297 ca ghép tạng. Trong đó, số người được ghép thận nhiều nhất với hơn 6.000 người, tiếp đó là ghép gan, tim, phổi, thận, tụy, ruột.

Tuy nhiên, theo ông Thuấn, qua hơn 15 năm thi hành, nhiều quy định của Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác hiện hành đã bộc lộ những bất cập, không còn phù hợp với thực tiễn, trong đó có quy định về đăng ký hiến và vấn đề phòng, chống mua bán mô, bộ phận cơ thể người.

Cùng với đó, hiện nay, thực trạng nhu cầu ghép mô, bộ phận cơ thể người ở nước ta là rất lớn, ước tính có hàng chục nghìn người cần ghép thận, ghép gan; hàng nghìn người cần ghép tim và các mô, bộ phận cơ thể khác. Nhu cầu đang ngày một tăng, trong khi nguồn hiến lại khan hiếm. Nguồn tạng hiến từ người đang sống chiếm chủ yếu với hơn 90% tổng số ca ghép tạng, nên bên cạnh các hoạt động hợp pháp cũng đã nảy sinh các hành vi mua bán, môi giới mô, bộ phận cơ thể người. Điều này đặt ra yêu cầu cần phải hoàn thiện thể chế pháp lý và các giải pháp tổ chức thực hiện để đồng bộ các biện pháp, góp phần ngăn chặn, phòng, ngừa hành vi mua bán mô, bộ phận cơ thể người ở nước ta trong thời gian tới.

Ghi nhận thực tế thời gian qua cho thấy, thủ đoạn mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người diễn ra ngày càng tinh vi. Thủ đoạn hoạt động của các đối tượng là tiếp cận người có nhu cầu mua (ghép) bộ phận cơ thể tại các bệnh viện hoặc thông qua mạng xã hội tìm kiếm người mua, người bán (dưới hình thức cho, hiến tặng), ra giá và thu tiền của người bệnh với giá cao, hứa hẹn trả cho người bán giá thấp để trục lợi, hợp thức hóa bằng việc làm giả các giấy tờ, tài liệu để đưa người mua, người bán vào các bệnh viện phẫu thuật ghép tạng…

Trước tình trạng buôn bán tạng ở nước ta có xu hướng gia tăng và diễn biến ngày càng nghiêm trọng với nhiều hình thức tinh vi, bà Trần Thị Trang - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) đề xuất cần rà soát, bổ sung các hành vi nghiêm cấm liên quan đến mua bán mô, bộ phận cơ thể người trong bộ Luật Hình sự; tăng cường công tác quản lý Nhà nước và phối hợp liên ngành trong phòng, chống mua bán bộ phận cơ thể người. Đồng thời chỉnh sửa các tiêu chuẩn về chết não cho phù hợp quy trình, đảm bảo tính khả thi…

Ông Nguyễn Hoàng Phúc - Phó Giám đốc Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia nêu ý kiến về việc tích hợp đăng ký hiến tạng qua bằng lái xe và căn cước công dân sẽ giúp tăng số lượng người đăng ký hiến tạng. Đồng thời, việc đăng ký hiến tạng qua bằng lái xe và căn cước công dân sẽ giúp tiếp cận với mọi công dân khi đến tuổi trưởng thành. Khi người dân thi bằng lái xe hoặc làm căn cước công dân sẽ được hỏi về việc có đồng ý hiến tạng hay không.