Chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực: Lấy phòng ngừa là chính để ngăn chặn từ gốc
Vừa qua, tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã yêu cầu: “Chuyển mạnh sang phòng ngừa, lấy phòng ngừa là chính, là trọng tâm”. Vì thế vấn đề phòng ngừa từ sớm, từ xa, từ gốc để “không thể” tham nhũng, lãng phí, tiêu cực là vấn đề đang được đặt ra tại nhiệm kỳ Đại hội XIV và trong thời gian tới.
Kịp thời phát hiện, ngăn chặn các vi phạm
Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2025 của Chính phủ cho thấy, trong năm 2025, Thanh tra Chính phủ đã tập trung công tác phòng, chống lãng phí, gắn với công tác phòng, chống tham nhũng; đã khẩn trương thanh tra và ban hành Kết luận thanh tra về Dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức theo chỉ đạo của Tổng Bí thư. Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính 34.628 tỷ đồng và hơn 125 triệu USD; kiến nghị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới 180 văn bản, gồm: 6 Nghị định; 11 Thông tư và 163 văn bản khác. Các Cơ quan điều tra trong lực lượng Công an nhân dân đã thụ lý điều tra 1.363 vụ án với 3.187 bị can phạm tội về tham nhũng; đã kết luận điều tra, đề nghị truy tố 813 vụ án với 2.044 bị can. Cơ quan Điều tra hình sự Bộ Quốc phòng đã khởi tố điều tra 14 vụ án với 19 bị can; đề nghị truy tố 8 vụ án với 37 bị can. Viện Kiểm sát nhân dân các cấp đã thụ lý giải quyết 1.077 vụ với 3.060 bị can; giải quyết 1.041 vụ với 2.931 bị can. Tòa án nhân dân các cấp đã giải quyết 1.188 vụ với 3.061 bị cáo, trong đó xét xử 975 vụ với 2.386 bị cáo. Tổng số việc phải thi hành án dân sự về tham nhũng, kinh tế là 10.393 việc, có điều kiện thi hành 7.888 việc, thi hành xong 6.471 việc.
Từ kết quả trên, trong năm 2026, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, trong năm 2026 sẽ xử lý dứt điểm các vụ án, vụ việc tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm. Tăng cường kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong quá trình vận hành chính quyền địa phương hai cấp. Tập trung thanh tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các sai phạm, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Đồng thời tập trung hoàn thành việc rà soát, làm rõ nguyên nhân và đề xuất chủ trương, phương án xử lý đối với các dự án chậm tiến độ, tồn đọng kéo dài, hiệu quả thấp, có nguy cơ thất thoát, lãng phí. Thực hiện kiểm soát tài sản, thu nhập theo quy định.
Bên cạnh đó, khi thông qua Nghị quyết về công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Kiểm toán nhà nước được thông qua vào phiên bế mạc của Kỳ họp thứ 10 (ngày 11/12), Quốc hội cũng yêu cầu: Chính phủ kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; thực hiện nghiêm túc công tác tiếp công dân định kỳ, kịp thời giải quyết khiếu nại, tố cáo ngay tại cơ sở, không để phát sinh điểm nóng. Cùng với đó, Kiểm toán nhà nước tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, phát huy vai trò là công cụ trọng yếu, hữu hiệu của Đảng và Nhà nước trong kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, góp phần phòng ngừa, ngăn chặn tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Chủ động nhận diện, dự báo, cảnh báo vi phạm từ sớm, từ xa
Thực tế, khi đánh giá về công tác phòng chống tham nhũng của Chính phủ trong năm 2025, Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nhận thấy, việc thực hiện một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng còn có những hạn chế. Tình trạng vi phạm việc thực hiện công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động, vi phạm trong thực hiện định mức, tiêu chuẩn, chế độ vẫn chưa có chuyển biến tích cực, thậm chí có chiều hướng gia tăng. Việc kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn còn hạn chế; còn nhiều vi phạm về thực hiện trình tự, thủ tục, nội dung kê khai tài sản, thu nhập theo mẫu quy định.
Do đó, theo ông Hoàng Thanh Tùng - Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, trong năm 2026 Chính phủ cần thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các biện pháp phòng, chống tham nhũng. Chuyển trọng tâm sang phòng ngừa, chủ động nhận diện, dự báo, cảnh báo vi phạm từ sớm, từ xa, kiên quyết không để tái diễn các sai phạm cũ.
Vậy để “phòng” thì yếu tố thực hiện một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng phải được coi là “then chốt”. Để chuyển trọng tâm sang phòng ngừa, chủ động nhận diện, dự báo, cảnh báo vi phạm từ sớm, từ xa, ông Lê Văn Cuông, nguyên Phó trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá cho rằng, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phải có tính chất lâu dài và quyết liệt. Quan trọng nhất chính là vấn đề phòng ngừa từ sớm, từ xa. Còn “chống” là việc bất đắc dĩ, ngăn chặn để đẩy lùi. Bao năm qua, chúng ta đã làm rất quyết liệt với những kết quả khả quan. Nhưng vấn đề “phòng” vẫn đang là khâu yếu.
Từ đó, ông Cuông cho hay, cần thắt chặt các quy định pháp luật, cơ chế giám sát quyền lực. Cơ quan bảo vệ pháp luật là “thanh gươm” trong phòng chống tham nhũng thì cần đầu tư cơ sở vật chất và con người tinh nhuệ, bản lĩnh, liêm khiết đủ mạnh để đấu tranh. Bởi tham nhũng lãng phí tiêu cực rất tinh vi. Vì thế con người phải tinh nhuệ, máy móc phải hiện đại mới phát hiện được tham nhũng.
“Vừa qua chúng ta đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào trong quản lý. Đó là dùng camera AI trong phát hiện xử lý các trường hợp vi phạm giao thông. Nếu như trước đây “tung quân” ra ngăn chặn có khi hiệu quả đem lại chưa cao, còn có thể nảy sinh tiêu cực. Bây giờ dùng camera AI để xử lý vi phạm thì hiệu quả lại rất cao”- ông Cuông lấy ví dụ và đề nghị cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào trong quản lý để phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực từ sớm, từ xa. Khi phát hiện vi phạm thì xử lý nghiêm minh.
