Chống vi phạm bản quyền trên môi trường số: Cần phải tạo 'tường lửa'

Thất thoát cao hơn doanh thu

Ngành công nghiệp video trực tuyến của Việt Nam được dự báo là sẽ tạo ra doanh thu 249 triệu USD vào năm 2022, trong đó doanh thu từ lượng thuê bao chiếm 15% và video theo yêu cầu chiếm 85%. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm bản quyền video trực tuyến đang ngày càng phổ biến, số lượng người dùng trái phép tăng lên 15,5 triệu năm 2022, làm thất thoát 348 triệu USD, chiếm 18% doanh thu của toàn ngành video hợp pháp. Nếu không kiểm soát được tình hình này, đến năm 2027, số người dùng vi phạm bản quyền có thể tăng tới 19,5 triệu, dẫn tới lượng doanh thu bị thất thoát ở mức 456 triệu USD.

Không những vậy, theo thống kê của Liên minh Sáng tạo và Giải trí (ACE) về vi phạm bản quyền trên nền tảng số, tại khu vực Đông Nam Á có 3 nước có tỷ lệ vi phạm cao, gồm Indonesia, Philippines và Việt Nam; nhưng xét theo đầu người thì Việt Nam có tỷ lệ vi phạm bản quyền số cao nhất khu vực.

Tình trạng vi phạm bản quyền video trực tuyến đang ngày càng phổ biến, số lượng người dùng trái phép tăng lên 15,5 triệu năm 2022, làm thất thoát 348 triệu USD, chiếm 18% doanh thu của toàn ngành video hợp pháp.

Thực tế cho thấy, câu chuyện vi phạm bản quyền trên nền tảng số của Việt Nam đang diễn ra ngày một công khai và có dấu hiệu gia tăng. Thời gian qua, Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Thông tin và Truyền thông) đã nhận được rất nhiều yêu cầu xử lý vi phạm bản quyền nội dung, đa số là các nội dung về giải trí như bóng đá, phim, game show, ca nhạc...không chỉ gây thiệt hại về quyền lợi và uy tín cho đơn vị chủ sở hữu nội dung số mà còn gián tiếp hạn chế các nguồn lực phát triển xã hội. Không những vậy, các hình thức vi phạm bản quyền hết sức tinh vi và biến đổi liên tục, luôn che giấu thông tin chi tiết và thực hiện xuyên biên giới từ nước ngoài cung cấp dịch vụ vào Việt Nam.

Chia sẻ về thực trạng vi phạm bản quyền trên môi trường số, Giám đốc Trung tâm Bản quyền nội dung số Việt Nam Phạm Hoàng Hải cho biết, các hành vi vi phạm bản quyền phổ biến như thực hiện livestream, phát trực tiếp trên các mạng xã hội hoặc website; copy nguyên trạng các nội dung đã phát hoặc cắt ghép, chỉnh sửa các video, sau đó đăng tải trái phép lên Internet. Nội dung vi phạm được sử dụng trái phép tại nhiều nền tảng các website, ứng dụng (app) OTT được nhà nước cấp phép; các website đăng ký tên miền và đặt server ở nước ngoài; các app OTT lậu được chia sẻ trên Internet hoặc được cài đặt qua các thiết bị Android TV Box; các mạng xã hội phổ biến như Facebook, YouTube, TikTok, TalkTV, Instagram, Twitch; các nhà cung cấp nội dung trên mạng di động…

“Tính đến tháng 6/2022, Trung tâm Bản quyền nội dung số Việt Nam đã phối hợp cùng các cơ quan chức năng, chặn truy cập của người dùng tại Việt Nam trên 500 website vi phạm bản quyền” - ông Hải chia sẻ.

Thắt chặt quản lý

Có thể nói, các vi phạm bản quyền trên nền tảng trực tuyến hiện nay như những chiếc vòi “bạch tuộc”, “chặt cái cũ thì lại mọc ra cái mới”. Bởi thực tế hiện nay vi phạm bản quyền nội dung số là vấn nạn nhức nhối diễn ra trên phạm vi toàn cầu. Và việc tạo ra những bức “tường lửa” vững chắc để ngăn chặn việc vi phạm bản quyền đến nay vẫn là một hành trình đầy gian nan. Nhiều trang web vi phạm dù bị chặn nhiều lần nhưng vẫn tồn tại theo nhiều tên khác và rất khó chứng minh các web này có liên quan với nhau, tức là sự “phát sinh” các trang này nhanh hơn nhiều so với các giải pháp ngăn chặn.

Đơn cử như trường hợp của trang web phimmoi, sau khi bị xử phạt, chặn hiện nay vẫn đang xuất hiện công khai với những tên miền mới. Không những vậy, các trang web vi phạm bản quyền phát trực tuyến và các dịch vụ vi phạm bản quyền khiến người tiêu dùng Việt Nam có nguy cơ nhiễm phần mềm độc hại, làm suy giảm nhu cầu đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài, giảm mức đóng góp thuế cho chính phủ và kìm hãm sự sáng tạo. Chưa kể với phần lớn bộ phận người dân Việt Nam đến nay khi tham gia các nền tảng trực tuyến vẫn chưa hiểu rõ các quy định về bản quyền.

Để có những giải pháp hiệu quả ngăn chặn những bản quyền trên nền tảng trực tuyến, theo Giám đốc Liên minh chống vi phạm bản quyền (CAP) Matthew Chetham, không có một giải pháp nào có thể chặn hoàn toàn việc đánh cắp nội dung trực tuyến. Các chủ sở hữu quyền phải phát triển và tận dụng các công cụ, bao gồm việc xác định các nguồn đánh cắp nội dung trực tuyến và đưa ra các hành động chống lại chúng, bao gồm việc chặn các trang web.

Còn theo Trưởng phòng An ninh mạng của Tập đoàn Canal+ Celine Boyer, để rút ngắn thời gian tiến hành chặn, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch có thể thiết lập một công cụ để kết nối giữa đơn vị phát sóng/chủ sở hữu quyền, vừa để thu thập các trang web cần phải chặn cùng với các bằng chứng, và kết nối với các ISP để việc chặn truy cập có thể được thực thi một cách gần như tự động bởi các ISP. Và, để tăng nhận thức của cộng đồng, ngoài việc chặn tên miền, có thể chuyển hướng người dùng tới một trang web nêu rõ rằng trang web họ đang cố truy cập là trang web lậu và hướng họ tới những dịch vụ hợp pháp.