Chủ động ứng phó trước dịch bệnh Chikungunya

Dịch bệnh lan rộng tại nhiều quốc gia

Theo WHO, những tháng gần đây, nhiều ổ dịch lớn Chikungunya – một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus cùng tên gây ra đã bùng phát tại các đảo ở Ấn Độ Dương như La Réunion và Mayotte, sau đó lan sang một số khu vực của châu Phi, Nam Á và châu Âu. Thời tiết nóng ẩm và lượng mưa cao tại nhiều nơi đã tạo điều kiện thuận lợi cho quần thể muỗi Aedes phát triển, làm tăng nguy cơ lây truyền virus.

Trước thực tế nói trên, ông Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế, đánh giá bệnh Chikungunya không lây trực tiếp từ người sang người mà truyền qua vết đốt của muỗi nhiễm virus. Đặc điểm này khiến các yếu tố môi trường, khí hậu và mật độ muỗi đóng vai trò quyết định trong nguy cơ bùng phát dịch. Hiện đang là mùa mưa ở nhiều nước thuộc Bắc bán cầu, trong đó có Việt Nam, nên nguy cơ lây lan qua trung gian muỗi gia tăng đáng kể. Bên cạnh đó, sự phục hồi mạnh mẽ của ngành du lịch quốc tế sau đại dịch Covid-19 cũng làm tăng tần suất di chuyển giữa các quốc gia, tiềm ẩn khả năng virus xâm nhập vào những khu vực trước đó chưa từng ghi nhận ca bệnh.

Những diễn biến trên cho thấy, Chikungunya không chỉ là vấn đề y tế của các quốc gia đang bùng phát dịch mà còn là mối lo chung của khu vực, đặc biệt với những nước có điều kiện khí hậu và môi trường thuận lợi cho muỗi Aedes sinh sôi như Việt Nam.

Chủ động ứng phó, kiểm soát từ cửa khẩu đến cộng đồng

Dù chưa ghi nhận ca mắc Chikungunya trong cộng đồng, Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế Việt Nam, đánh giá nước ta có nguy cơ cao đối mặt với sự xâm nhập của dịch bệnh này.

“Nguyên nhân là véc tơ truyền bệnh – muỗi Aedes – hiện lưu hành rộng khắp ở nhiều địa phương, đặc biệt trong mùa mưa khi mật độ muỗi tăng cao. Cùng với đó, hoạt động giao thương, du lịch giữa Việt Nam và các quốc gia đang có dịch như Trung Quốc, Singapore diễn ra thường xuyên, tạo điều kiện để virus xâm nhập’ – ông Võ Hải Sơn phân tích.

Nhằm chủ động ngăn chặn và kiểm soát dịch bệnh, theo ông Sơn, Bộ Y tế đã có công văn gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, yêu cầu triển khai đồng bộ các biện pháp phòng chống. Trọng tâm là tăng cường giám sát dịch bệnh tại cửa khẩu, sân bay, cảng biển và các tuyến biên giới. Hệ thống kiểm dịch y tế quốc tế phối hợp với các Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) địa phương tổ chức sàng lọc, phát hiện sớm người có triệu chứng nghi ngờ, đặc biệt là hành khách đến từ vùng đang bùng phát dịch. Những trường hợp này sẽ được quản lý, xử lý kịp thời, đồng thời điều tra dịch tễ và thực hiện các biện pháp khống chế nguy cơ lây lan.

Bên cạnh kiểm soát con người, việc giám sát và xử lý véc tơ truyền bệnh cũng được triển khai song song. Các đội kiểm dịch tổ chức tiêu diệt muỗi, loại bỏ lăng quăng/bọ gậy tại khu vực cửa khẩu và cộng đồng dân cư vùng biên giới. Hoạt động này gắn với các chiến dịch diệt lăng quăng phòng sốt xuất huyết đang diễn ra, nhằm tận dụng nguồn lực và tăng hiệu quả phòng chống đồng thời nhiều bệnh truyền qua muỗi.

Tại TPHCM – một trong những trung tâm giao thương, du lịch lớn nhất cả nước – hệ thống giám sát trọng điểm Chikungunya, Zika và Dengue đã được duy trì nhiều năm qua. Từ tháng 5/2025, Viện Pasteur TPHCM mở rộng giám sát tại các tỉnh, thành phía Nam như Tây Ninh, Kiên Giang, kết quả đến nay chưa phát hiện ca nhiễm Chikungunya hay Zika. Dù vậy, ngành y tế thành phố vẫn duy trì trạng thái cảnh giác cao, chuẩn bị sẵn sàng nhân lực, vật tư, thiết bị ứng phó với tình huống dịch xuất hiện.

Các cơ sở y tế trên toàn quốc được yêu cầu xây dựng kế hoạch thu dung, điều trị phù hợp, phân cấp chuyên môn để tránh quá tải khi xảy ra dịch. Đồng thời, tăng cường truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng, khuyến khích người dân tham gia các hoạt động vệ sinh môi trường, loại bỏ nơi sinh sản của muỗi. Bộ Y tế nhấn mạnh, mỗi người dân cần đậy kín các dụng cụ chứa nước, thau rửa lu khạp, thay nước bình hoa hàng tuần, loại bỏ vật dụng phế thải có khả năng đọng nước; ngủ màn, mặc quần áo dài tay và sử dụng kem chống muỗi ngay cả ban ngày.

Thực tế, những biện pháp phòng chống Chikungunya cũng chính là các biện pháp đang áp dụng để phòng sốt xuất huyết. Sự kết hợp hai chiến dịch này vừa tiết kiệm nguồn lực, vừa giúp giảm nguy cơ đồng thời của nhiều loại bệnh truyền qua muỗi. Trong bối cảnh dịch sốt xuất huyết tại Việt Nam đang diễn biến phức tạp, việc duy trì các hoạt động phòng chống muỗi và lăng quăng cũng góp phần giảm nguy cơ xuất hiện thêm các bệnh truyền nhiễm mới.

Ngành y tế khẳng định, hệ thống giám sát sẽ tiếp tục được duy trì chặt chẽ, dữ liệu được cập nhật liên tục để kịp thời tham mưu các giải pháp ứng phó. Việt Nam cũng đang phối hợp chặt với WHO để cập nhật tình hình dịch và các khuyến cáo chuyên môn, đảm bảo phản ứng nhanh và hiệu quả khi có biến động dịch tễ.