Chung tay “cứu” mắt người trồng hành tại Sóc Trăng

Chất bảo quản hành tím khiến người dân lo ngại có liên quan tới việc mù mắt.

* Gia tăng mù mắt vì hành tím.

Năm 2012, Đại Đoàn Kết có bài “Củ hành, hành dân”, phản ánh về tình trạng người dân sản xuất hành tím nhiều người bị mù mắt chưa rõ nguyên nhân. Mới đây chúng tôi đã có chuyến trở lại vương quốc hành tím, để tìm hiểu thêm về tình trạng này. Chạy dọc tuyến đường Nam Sông Hậu qua địa phận thị xã Vĩnh Châu (Sóc Trăng) ngành chức năng cắm rất nhiều biển cảnh báo “Chống mù mắt, hãy đeo kính bảo vệ đôi mắt khi làm hành”.

Được người dân chỉ, chúng tôi không mấy khó khăn khi tiếp cận được với các nạn nhân của hành tím. Ghé nhà bà Lâm Thị Sol (54 tuổi) ấp Đại Bái A, xã Lạc Hòa, thị xã Vĩnh Châu, thật xót xa khi thấy bà lần mò từng bước chân với sự hỗ trợ của người chồng khi tiếp xúc với chúng tôi. Đôi mắt của bà bị mù gần 20 năm nay vì tiếp xúc với hành tím. Bà Sol nhớ lại, trước đây gia đình khó khăn nên bà phải làm nghề lượm và bóc hành thuê. Do không có đất đai trong khi ở vùng này người dân chủ yếu là trồng hành nên cũng giải quyết việc làm cho nhiều người nhàn rỗi, mặc dù thu nhập không cao. Các chủ vựa hành thuê bóc tách củ hành trả công chỉ có 500 đồng đến 1.000 đồng/kg hành.

Đến ấp Trà Sết, xã Vĩnh Hải, người dân ở đây cho biết: Xóm nhỏ chỉ hơn chục hộ dân mà có đến hơn 3 người bị mù mắt. Bà Lý Thị Hiên (58 tuổi), bị mù mắt trái cách nay 15 năm, do không có điều kiện chữa trị. Cách đây hai năm mắt còn lại cũng bị mù nốt. Điều mà chúng tôi ghi nhận được từ những nông dân gắn bó, tiếp xúc trực tiếp với hành tím đều có chung một nguyên nhân là do, lúc cắt hành, hơi cay từ củ hành bám vào tay và bốc lên mắt. Theo phản xạ, người dân lấy tay dụi mắt và lấy khăn chùi nhiều lần như vậy ảnh hưởng đến mắt. Do chủ quan đến khi thấy mắt bị yếu và mờ dần mới đi khám thì đã quá trễ…

Chị Kim Thị Ngọc Tiền (39 tuổi) ở ấp Trà Sết, xã Vĩnh Hải nạn nhân của hành tím cho biết: Tôi mới tái khám mắt ở Bệnh viện Mắt TP.HCM trở về được vài ngày. Chị Tiền bóc hành tím được vài năm. Từ đầu năm 2015 đến nay, những lúc làm hành tím, hơi hành bốc lên mặc dù tự nhắc mình không được dụi mắt nhưng chú tâm làm việc phản xạ cứ dụi hoài. Cho đến khi không chịu nổi mới đi khám ở TP.HCM thì bác sĩ nói không thể cứu đôi mắt được, chị Tiền mất ăn mất ngủ cả nhiều ngày trời…

Theo kết quả khảo sát điều tra của Viện Y tế công cộng TP. HCM tại vương quốc hành tím TX. Vĩnh Châu cho thấy: Tổng số người bị mù 2 mắt và mù 1 mắt được Trung tâm y tế TX. Vĩnh Châu ghi nhận là 1.248 người, trong đó 967/1.248 (chiếm 77%) là mù 1 mắt 281/1248 (chiếm 23%) là mù 2 mắt. Điều đáng chú ý là tỷ lệ mù 1 mắt của Vĩnh Châu là 6 nguời/1.000 dân. Riêng tại Phường 2 và xã Vĩnh Hải, tỷ lệ này cao gần gấp hai lần (11 nguời/1.000 dân), cao hơn rất nhiều so với tỷ lệ chung của toàn quốc là 5 nguời/1.000 dân. Tỷ lệ mù 2 mắt tại Vĩnh Châu vẫn nằm trong giới hạn bình thường của toàn quốc. Viêm loét giác mạc là nguyên nhân hàng đầu của mù 2 mắt (20,3%), mù 1 mắt (45,3%) và ít nhất một mắt là 39,7%. Phân tích từ 1.157 người bị Viêm loét giác mạc và 1.248 trường hợp bị mù mắt cho thấy: Tỷ lệ Viêm loét giác mạc tại thị xã Vĩnh Châu cao gấp 12 lần so với một số nước phát triển, đặc biệt tại Phường 2 và xã Vĩnh Hải cao gấp 3 lần tỷ lệ chung củaVĩnh Châu, đây là nguyên nhân chính của mù một mắt và ít nhất một mắt.

Người dân làm hành chủ quan không bảo vệ đôi mắt.

* Chung tay cứu mắt người trồng hành tím.

Trước tình trạng số lượng người dân ở xứ sở hành tím bị mù mắt ngày càng nhiều. Đầu năm 2015, Bộ Y tế đã tổ chức đoàn gồm nhiều thành phần chức năng, trong đó có GS.TS Nguyễn Thanh Long, Thứ trưởng Bộ Y tế trực tiếp khảo sát thực địa tại các hộ dân trồng hành tím. Sau hơn 4 tháng, ngày 20-10, Đoàn cán bộ của Bộ Y tế cũng như các cơ quan chuyên ngành đã có chuyến làm việc với TX. Vĩnh Châu và tỉnh Sóc Trăng để đưa ra những kết luận ban đầu về nguyên nhân gây mù mắt ở địa phương này. Theo GS.TS Nguyễn Thanh Long, Thứ trưởng Bộ Y tế, bệnh mù một mắt tại Thị xã Vĩnh Châu là vấn đề y tế công cộng khẩn cấp, liên quan đến sản xuất hành tím. GS-TS Nguyễn Thanh Long cũng khẳng định “Không có mối liên quan giữa việc sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật với nguyên nhân gây viêm loét giác mạc và mù lòa cho các hộ dân làm nghề bóc hành tím tại tỉnh Sóc Trăng…”. Khẳng định của GS-TS Nguyễn Thanh Long đã phần nào lý giải về những nghi ngờ, đồn đoán của người dân sản xuất hành tím và người dân ở vùng ĐBSCL về những hóa chất bảo quản hành tím gây mù mắt. Thậm chí có người còn cho rằng tinh dầu trong hành bắn vào mắt rồi gây mù.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long thăm các hộ trồng hành tím ở Vĩnh Châu

Đoàn cán bộ, Bộ y tế cũng nhận định, các tổn thương giác mạc gây ra do bụi đất, bụi vỏ hành, do tay bẩn dụi mắt, do tinh dầu hành tím bốc lên gây kích ứng và bỏng nhẹ giác mạc. Nhiễm nấm mốc có trong hành cũng tạo điều kiện viêm loét giác mạc do nấm. Không có mối liên quan giữa các yếu tố môi trường (đất, nước) với việc viêm loét giác mạc và mù một mắt và mù ít nhất một mắt tại TX.Vĩnh Châu. Từ kết quả điều tra trên GS.TS Nguyễn Thanh Long cho biết dự phòng Viêm loét giác mạc là phương pháp tối ưu nhất cho việc giảm tỉ lệ các trường hợp bị mù tại Vĩnh Châu. Hầu hết các trường hợp bị Viêm loét giác mạc và bị mù tại Vĩnh Châu có thể dự phòng và điều trị được.

GS.TS Nguyễn Thanh Long đã giao bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh viện Mắt TP. HCM hỗ trợ TX.Vĩnh Châu trong việc điều trị và dự phòng các trường hợp bị tổn thương mắt. Đồng thời yêu cầu địa phương cần thực hiện đồng bộ các giải pháp để phòng chống bệnh viêm loét giác mạc, mù lòa, bảo vệ sức khỏe người dân làng nghề sản xuất hành tím. Các cơ sở sản xuất phải đảm bảo thực hiện tốt các quy định vệ sinh lao động; khám sàng lọc định kỳ cho người lao động nhằm phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Ngoài ra tăng cường tuyên truyền, dưới mọi hình thức cho người lao động và người dân thực hiện các biện pháp dự phòng vệ sinh sạch sẽ khi làm hành.

Vương quốc hành tím ở TX. Vĩnh Châu cung cấp và phục vụ cho thị trường cả nước và xuất khẩu sang một số nước lân cận. Năm 2014 diện tích trồng hành tím của thị xã Vĩnh Châu là 6.200ha, tổng sản lượng khoảng 100.000 tấn. Sản lượng quá lớn vượt cầu, có thời điểm hành tím Vĩnh Châu tồn đọng khoảng 60.000 tấn trong khi đó thị trường xuất khẩu gặp nhiều khó khăn khiến giá hành tím giảm mạnh, có lúc còn 4.000-5.000 đồng/kg, khiến cho người dân lô nặng. Người trồng hành đã bị cũ hành làm khiến mù mắt, nhưng giá trị của củ hành luôn bấp bênh…