Chuyển đổi số: Con đường ngắn để các hợp tác xã hội nhập
Một cuộc khảo sát gần đây của Liên minh Hợp tác xã (HTX) Việt Nam cho thấy mức độ chuyển đổi số của HTX cả nước mới chỉ đạt 32%. Trong số gần 35.000 HTX thì chỉ có 13,6% HTX đã hoàn tất chuyển đổi số, 50% đang triển khai và 36,4% chưa thực hiện.
Khó khăn bủa vây, chuyển đổi số với HTX vẫn là rào cản
Phát biểu tại Diễn đàn "Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai" do Liên minh Hợp tác xã Việt Nam chủ trì, Tạp chí Kinh doanh tổ chức sáng nay (29/10), bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam khẳng định, với các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chuyển đổi số chính là đòn bẩy tăng trưởng khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Đây là con đường ngắn nhất để các HTX nông nghiệp nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa quy trình sản xuất và kinh doanh. Chuyển đổi số còn giúp các HTX mở rộng thị trường, tăng cường khả năng cạnh tranh và tạo ra một môi trường minh bạch, tin cậy cho cả người sản xuất và người tiêu dùng...
Theo bà Cao Xuân Thu Vân hiện nay cả nước có hơn 22.500 HTX nông nghiệp thì việc nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ số không chỉ là mệnh lệnh mà còn là điều tất yếu nếu không muốn bị loại ở phía sau và rời khỏi cuộc chơi trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt như hiện nay. Tuy nhiên, chuyển đổi số với các HTX hiện nay vẫn còn khá nhiều thách thức. Xét về thách thức của các HTX nông nghiệp trong chuyển đổi số đang nằm ở 5 nhóm chính: Tài chính, hạ tầng công nghệ, thiếu hụt nhân lực, chiến lược phát triển và tiếp cận chính sách.
Về tài chính, thách thức của các HTX là thiếu vốn đầu tư chuyển đổi số khi mà chi phí đầu tư cho công nghệ số trong nông nghiệp khá lớn, lại khó tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi.Về hạ tầng công nghệ thông tin thì còn hạn chế khi mà đường truyền internet không ổn định, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa.
Về nguồn nhân lực còn hạn chế do thiếu đội ngũ chuyên gia về công nghệ số trong nông nghiệp. Nông dân chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng sử dụng công nghệ số. Đó là chưa kể chính sách và cơ chế chưa đồng bộ. Cụ thể là chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh để thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp, chưa có cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành và địa phương. Bên cạnh đó, tâm lý e ngại thay đổi cũng là một trở ngại cho việc chuyển đổi số của các HTX nông nghiệp. Nhiều nông dân, thành viên HTX còn quen với phương pháp canh tác truyền thống và e ngại áp dụng công nghệ mới, cũng như thiếu niềm tin vào hiệu quả của công nghệ số. Nhiều HTX và các nông hộ hiểu chưa đúng bản chất của chuyển đổi số.
Cần có chương trình hỗ trợ chuyển đổi số cho HTX
Thực tế, chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ là câu chuyện ứng dụng công nghệ số vào toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp từ sản xuất đến phân phối như một trong những ưu tiên xuyên suốt, mà là còn hành trình chiến lược để HTX và người nông dân nâng cao năng lực số trong các hoạt động cốt lõi như: Sản xuất, quản lý, nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc và minh bạch thông tin, giám sát chất lượng nông sản, giảm phát thải và ô nhiễm môi trường, cũng như trong hoạt động marketing, kết nối cung cầu, quản trị nhân sự…
Đề cập về thực trạng chuyển đổi số tại các HTX, đại diện Cục chuyển đổi số (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng cho rằng, quá trình chuyển đổi số trong khu vực kinh tế hợp tác nông nghiệp vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức lớn. Một bộ phận lãnh đạo HTX vẫn cho rằng chuyển đổi số là “việc của doanh nghiệp (DN) lớn”, chưa nhận thức được vai trò sống còn của công nghệ trong mô hình hợp tác xã hiện đại. Nhiều HTX thực hiện số hóa chỉ để “đủ tiêu chí” trong các chương trình nông thôn mới hoặc dự án hỗ trợ, chứ chưa thật sự chủ động coi đây là chiến lược phát triển dài hạn. Thậm chí, có nơi còn tâm lý e ngại khi minh bạch dữ liệu sản xuất và tài chính qua hệ thống số vì lo “bị kiểm tra nhiều hơn”. Điều này tạo nên tình trạng hình thức, khiến nhiều dự án chuyển đổi số không phát huy hiệu quả sau khi kết thúc hỗ trợ. Ngoài ra, một số địa phương chưa thật sự coi chuyển đổi số trong HTX là ưu tiên chính sách, thiếu cơ chế phối hợp giữa ngành nông nghiệp, thông tin truyền thông và kế hoạch đầu tư, khiến các sáng kiến triển khai còn rời rạc.
Trước những thách thức này, bà Cao Xuân Thu Vân cho biết, để đẩy mạnh chuyển đổi số trong khu vực HTX nông nghiệp, Liên minh HTX Việt Nam đang tăng cường công tác truyền thông, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đóng vai trò trung tâm điều phối hệ sinh thái HTX số. Nhất là thông qua việc xây dựng, phát triển và quản lý các nền tảng số, thúc đẩy số hóa quy trình hoạt động của các HTX nông nghiệp, kết nối, đào tạo và hỗ trợ HTX ứng dụng công nghệ, từ đó tạo ra một môi trường HTX số đồng bộ, hiệu quả và bền vững.
Bên cạnh những giải pháp này, theo bà Cao Xuân Thu Vân cần có Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số khu vực kinh tế tập thể, HTX giai đoạn 2026 - 2030 với nguồn ngân sách ổn định.
Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh hỗ trợ số hóa và chuyển đổi xanh cho HTX nông nghiệp thông qua các mô hình liên kết đầu tư tập trung, tránh tình trạng đầu tư nhỏ lẻ, manh mún và dàn trải.
"Các HTX nông nghiệp hiện nay chưa được thụ hưởng đầy đủ các chính sách hỗ trợ tương xứng. Ngoài hỗ trợ ngân sách, cần tăng cường các gói tín dụng ưu đãi, có chính sách khuyến khích đầu tư hiệu quả từ khu vực tư nhân vào nông nghiệp công nghệ cao. Bên cạnh đó cần khuyến khích và hỗ trợ phát triển các mô hình nông nghiệp thông minh, các mô hình ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, xây dựng các chuỗi giá trị nông sản thông minh, từ sản xuất đến tiêu thụ", bà Vân đề nghị.
