Covid-19 tác động mạnh tới hộ gia đình

Gần 80% hộ gia đình phải cắt giảm chi tiêu

Những ngày này, dù thủ đô Hà Nội đã gỡ dần các lệnh phong tỏa, việc đi lại đã thuận tiện hơn, nhưng vợ chồng chị Nguyễn Thu Phương, lao động tự do ở quận Cầu Giấy, Hà Nội vẫn chưa có việc làm trở lại. Hai tháng ở nhà giãn cách, nhờ chính sách hỗ trợ của Nhà nước và chính sách đặc thù từ thành phố, chị Phương được nhận 2 triệu đồng tiền trợ cấp. Số tiền này vừa đủ để chị đóng tiền thuê nhà. Thất nghiệp, không có thu nhập, chị Phương đánh liều vay tạm trên ứng dụng “vay tiền nhanh” để có tiền trang trải những nhu yếu phẩm cần thiết cho cuộc sống gia đình.

Chị Phương cũng như nhiều hộ gia đình khác ở Hà Nội, hơn hai tháng qua đã rất khó khăn tài chính vì tác động của dịch Covid-19.

Báo cáo “Đánh giá nhanh về tác động kinh tế-xã hội của Covid-19 đối với các hộ gia đình dễ bị tổn thương ở Việt Nam” do Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc ( UNDP) công bố mới đây đưa ra những con số đáng lưu ý. Theo đó, kết quả khảo sát 498 hộ gia đình cho biết, Covid - 19 khiến cho 88% hộ gia đình bị ảnh hưởng việc làm và 63,5% hộ gia đình bị giảm thu nhập từ 30% trở lên so với thời kỳ trước đại dịch. Các hộ gia đình làm du lịch, nhà hàng, khách sạn và vận tải hành khách bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Cắt giảm chi tiêu là biện pháp phổ biến nhất được các hộ bị ảnh hưởng bởi Covid -19 sử dụng. Theo đó, 79,4% hộ gia đình phải cắt giảm chi tiêu. Hầu hết các khoản cắt giảm chi tiêu liên quan đến thực phẩm. Vì vậy, an ninh lương thực đang trở thành vấn đề khi hơn một nửa số hộ gia đình (51,2%) phải giảm lượng thức ăn mỗi bữa và 17,7% số hộ gia đình giảm số bữa ăn mỗi ngày. Việc cắt giảm chi phí lương thực và tình trạng thiếu lương thực ghi nhận ở các hộ gia đình dễ bị tổn thương, những người bị mất việc trong nhiều tháng, đặc biệt là người di cư. Tình trạng nghiêm trọng hơn xảy ra ở các hộ gia đình có con nhỏ.

Ngoài ra báo cáo còn có một chi tiết rất đáng quan tâm, đó là 4/10 hộ gia đình bị ảnh hưởng phải đi vay để phục vụ sinh hoạt, chủ yếu vay từ bạn bè; 39,6% số hộ phải dựa vào vay nợ để phục vụ tiêu dùng. “Đợt tái bùng phát dịch bệnh lần thứ 4 này hết sức nghiêm trọng, diễn ra trên diện rộng, người lao động và người dân vô cùng khó khăn và những người neo đơn, hộ chính sách lại càng cùng cực” – báo cáo nêu rõ.

Cần tăng cường hỗ trợ tiền mặt

Để hỗ trợ người dân cũng như doanh nghiệp trong cuộc khủng hoảng vì dịch bệnh, một số gói hỗ trợ đã được thiết kế và thực hiện. Việt Nam đã áp dụng hai biện pháp tài khóa kể từ đầu đại dịch thông qua Nghị quyết 42 hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi Covid-19 vào tháng 4/2020 trị giá 62.000 tỷ đồng. Tiếp đến là gói hỗ trợ trị giá 26.000 tỷ đồng vào tháng 7/2021 (Nghị quyết 68) giúp những người lao động bị ảnh hưởng bởi phong toả, giãn cách xã hội trong đợt dịch bùng phát gần nhất.

Theo đánh giá chung, Chính phủ đã có những hành động kịp thời nhằm giảm bớt khó khăn cho các hộ gia đình không có thu nhập do mất việc làm hoặc mất thu nhập từ công việc tự do. Tuy nhiên, quá trình thực thi còn khó khăn, chậm tiến độ, trong khi nhu cầu của người dân là cấp thiết.

Giới chuyên gia cho rằng, để giúp người dân mất kế sinh nhai do ảnh hưởng dịch, cần thiết phải hỗ trợ bằng tiền mặt. Gợi mở về chính sách hỗ trợ, Quyền trưởng đại diện thường trú của UNDP Terence Jones nêu quan điểm, do các chính sách giãn cách xã hội dẫn tới tiết kiệm bắt buộc hoặc tiết kiệm ngoài kế hoạch, làm mất thu nhập của người dân. Để giải quyết tình trạng này, Chính phủ có thể tăng đáng kể quy mô của chương trình hỗ trợ tiền mặt mà không vấp phải nguy cơ tăng lạm phát hoặc tăng lãi suất. Theo vị này, nếu Việt Nam thực hiện gói hỗ trợ tiền mặt với quy mô 5% GDP quý trong những tháng cuối năm 2021, tương đương với khoảng 77 nghìn tỷ đồng, Việt Nam đạt mức hỗ trợ tương đương với các nước trong khu vực.

“Gói hỗ trợ 77 nghìn tỷ đồng này sẽ có tác động lớn tới tổng tiêu dùng tư nhân và tổng sản lượng kinh tế. Để đạt được đồng thời mục tiêu kép là hỗ trợ các hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn và kích thích tăng trưởng kinh tế thì cần triển khai chương trình hỗ trợ tiền mặt càng nhanh càng tốt. Trong đó, triển khai gói trợ cấp cho mọi trẻ từ sơ sinh đến 6 tuổi; phụ nữ mang thai; người cao tuổi từ đủ 60 tuổi trở lên và người khuyết tật” - ông Terence Jones nêu quan điểm.

Cùng quan điểm, bà Phạm Minh Thu, nghiên cứu viên của Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho rằng, trong ngắn hạn cần tăng cường chương trình ngân sách tiền mặt, thay đổi mức hỗ trợ lớn hơn, đáp ứng mức sống tối thiểu, tăng cường kỹ thuật số kịp thời để hỗ trợ kịp thời cho các cá nhân. Song bà Thu cũng cho rằng: “Mức hỗ trợ tiền mặt hàng tháng phải đạt mức sống tối thiểu được xác định trong Chuẩn nghèo quốc gia trong suốt thời kỳ cách ly và bao phủ tất cả mọi người, đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương”.

Đại dịch Covid-19 đã và đang ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân lao động, vì thế nhu cầu trang trải chi phí sinh hoạt là cấp thiết. Mất việc làm hoặc giảm thu nhập trong khi đó, những người dân này vẫn phải trang trải các khoản chi phí, nghĩa vụ nợ (chi phí sinh hoạt, tiền thuê nhà, tiền khám chữa bệnh....), tạo sức ép tài chính và tâm lý rất lớn. Do đó, việc hỗ trợ tiền mặt để duy trì cuộc sống là một yêu cầu cấp thiết đối với người dân và các hộ gia đình lúc này - Chuyên gia kinh tế - TS. Cấn Văn Lực nhận định