Đại biểu đề xuất bổ sung nguyên tắc “một lần thẩm định - dùng nhiều lần” trong xây dựng

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP. Hồ Chí Minh) tán thành với sự cần thiết sửa đổi Luật Xây dựng nhằm hoàn thiện thể chế quản lý đầu tư xây dựng trong bối cảnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh và mô hình chính quyền 2 cấp tại địa phương. Dự thảo đã có những điều chỉnh đáng ghi nhận về phân cấp, quy chuẩn kỹ thuật và cơ sở dữ liệu, song cần tiếp tục hoàn thiện để đo lường được kết quả, giảm tầng nấc thủ tục, nâng cao trách nhiệm giải trình và bảo đảm yêu cầu quốc phòng - an ninh đối với hạ tầng trọng yếu. 

Tuy nhiên, theo ông Hùng, về Cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyển đổi số phải có “đầu ra” bắt buộc, mốc thời gian rõ ràng dự thảo đã có Điều 14 về Cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng và Điều 7 về chuyển đổi số, mô hình thông tin công trình (BIM) đề nghị cân nhắc bổ sung: mốc thời gian vận hành tối thiểu theo lộ trình 24-36 tháng kể từ khi Luật có hiệu lực; quy định bắt buộc cung cấp dữ liệu đầu vào đối với các khâu thẩm định, cấp phép, nghiệm thu; liên thông tự động với cơ sở dữ liệu đất đai, quy hoạch, phòng cháy chữa cháy, môi trường; chuẩn API mở để địa phương và doanh nghiệp tích hợp; mã định danh công trình thống nhất từ chủ trương đầu tư đến phá dỡ. 

Ông Hùng cho hay, quy định rõ như vậy sẽ biến Điều 14 và Điều 7 từ “nguyên tắc” thành công cụ quản trị số đo lường được, giảm xin- cho, giảm chi phí tuân thủ và chống trùng lặp hồ sơ. 

Bên cạnh đó, rà soát, tinh gọn tầng nấc thẩm định, thẩm tra theo quản trị rủi ro. Các Điều 26, 27, 29 đã thiết kế lại quy trình thẩm định dự án, thẩm định báo cáo kinh tế kỹ thuật và thẩm định, kiểm soát thiết kế sau phê duyệt. Song ông Hùng đề nghị, cân nhắc bổ sung nguyên tắc “một lần thẩm định - dùng nhiều lần”, kết quả của cơ quan chuyên môn về xây dựng là căn cứ bắt buộc khi phê duyệt, không yêu cầu thêm các thẩm định lặp lại. Cùng với đó, phân nhóm rủi ro theo quy mô, ảnh hưởng đến an toàn, môi trường để quyết định có, không thẩm tra độc lập. Thừa nhận giá trị pháp lý của thẩm tra tư nhân có điều kiện đối với nhóm công trình rủi ro thấp-trung bình. Đặt trần thời hạn giải quyết hồ sơ và áp dụng “im lặng là đồng ý” với hạng mục kỹ thuật đã có quy chuẩn rõ. Cách tiếp cận này sẽ rút ngắn thời gian, giảm chi phí và vẫn bảo đảm an toàn công trình.  

Trong phân cấp mạnh cho cấp xã trong quản lý trật tự xây dựng gắn mô hình chính quyền 2 cấp, tại Điều 94 đã giao trách nhiệm cho UBND cấp xã trong quản lý hoạt động đầu tư xây dựng, quản lý trật tự xây dựng theo phân cấp. Tuy nhiên, ông Hùng đề nghị quy định cụ thể cơ chế ủy quyền cho UBND cấp xã quyền kiểm tra hiện trường, lập biên bản vi phạm, tạm dừng thi công đối với công trình nhà ở riêng lẻ, công trình nhỏ lẻ. Tiếp nhận, trả kết quả một số thủ tục đơn giản theo cơ chế một cửa điện tử, liên thông với cấp tỉnh. Chế tài trách nhiệm người đứng đầu nếu để xảy ra vi phạm trật tự xây dựng kéo dài. Việc này sẽ rút ngắn khoảng cách quản lý, phát huy hiệu quả của chính quyền cơ sở.  

Đề cập đến việc dự thảo Luật đã giao Bộ Quốc phòng, Bộ Công an trách nhiệm về quy chuẩn chuyên ngành và thẩm định đặc thù; đồng thời yêu cầu lấy ý kiến hai Bộ đối với “dự án trọng yếu” trước khi phê duyệt tại các Điều 26, 28, 29, 93. Từ đó, ông Hùng đề nghị cân nhắc ban hành kèm Luật một Phụ lục tiêu chí xác định “dự án trọng yếu về bảo đảm quốc phòng, an ninh” và “công trình lưỡng dụng dân dụng” để địa phương, nhà đầu tư chủ động sàng lọc. Cơ chế “tham vấn sớm” ngay từ nhiệm vụ thiết kế, quy hoạch vị trí - không đợi đến bước thẩm định cuối. Tích hợp yêu cầu an ninh - an toàn như phòng cháy chữa cháy, an ninh mạng hệ thống giám sát điều khiển, thu thập dữ liệu (SCADA), kiểm soát vật liệu nổ công nghiệp như điều kiện kỹ thuật bắt buộc trong cơ sở dữ liệu quốc gia. Cách làm này giúp giảm xung đột muộn, bảo đảm vận hành an toàn hạ tầng trọng yếu. 

Về việc nâng chuẩn bảo hiểm bắt buộc trong hoạt động đầu tư xây dựng, chuyển từ “đủ giấy” sang “đủ độ bao phủ, tại Điều 10 đã liệt kê các loại bảo hiểm và trách nhiệm mua bảo hiểm bắt buộc. Thế nhưng ông Hùng đề nghị cân nhắc mở rộng bắt buộc bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với bên thứ ba cho nhóm công trình có khách lưu trú, khai thác đông người, công trình ngầm, công trình có ảnh hưởng lớn tới cộng đồng. Yêu cầu công khai thông tin bảo hiểm, mức bồi thường tối thiểu theo cấp công trình. Khuyến khích hợp đồng bảo hiểm theo rủi ro đối với sự kiện thiên tai để tăng tính sẵn sàng tài chính, gắn điều kiện bảo hiểm với nghiệm thu, vận hành. 

Với quan điểm trên mà ông Hùng đưa ra, ông cho rằng điều này bảo vệ người dân doanh nghiệp, giảm gánh nặng ngân sách khi có sự cố.