Đại biểu: Thị trường vàng chưa thật sự ổn định vững chắc

Ngày 3/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường báo cáo tổng hợp việc thực hiện của các thành viên Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước đối với nghị quyết của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIV và khóa XV về giám sát chuyên đề, chất vấn. Góp ý báo cáo của Chính phủ về kết quả thực hiện các Nghị quyết chất vấn và giám sát trong lĩnh vực ngân hàng, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng) cho rằng qua báo cáo thấy còn một số vấn đề còn hạn chế, chưa thật sự đáp ứng đầy đủ tinh thần các Nghị quyết của Quốc hội.

Theo đó, cơ chế “quota tín dụng” giảm nhưng chưa rõ lộ trình “bỏ hẳn”. “Nghị quyết 62/2022/QH15 đã yêu cầu rất rõ: nghiên cứu hạn chế và tiến tới xóa bỏ cơ chế điều hành phân bổ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho từng tổ chức tín dụng. Báo cáo của Chính phủ cho thấy Ngân hàng Nhà nước đã có điều chỉnh: tiêu chí giao hạn mức minh bạch hơn, phân loại tổ chức tín dụng theo mức độ an toàn, một số tổ chức được chủ động hơn trong kiểm soát tăng trưởng tín dụng. Đây là những bước đi tích cực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy cơ chế “quota tín dụng” vẫn đang được duy trì, với việc giao và điều chỉnh chỉ tiêu cụ thể cho từng tổ chức tín dụng. Báo cáo thiên về mô tả cách làm hiện nay, nhưng chưa thể hiện rõ lộ trình xóa bỏ hẳn cơ chế này, chưa lý giải đầy đủ vì sao sau nhiều năm, yêu cầu “tiến tới bỏ quota” vẫn chưa có mốc thời gian và giải pháp cụ thể kèm theo”, bà Nga nói.

Bên cạnh đó, theo bà Nga, cơ cấu lại tổ chức tín dụng yếu kém, xử lý nợ xấu còn nặng về quy trình, nhẹ về kết quả. Các Nghị quyết của Quốc hội đều nhấn mạnh mục tiêu đến năm 2025 xử lý cơ bản các tổ chức tín dụng yếu kém, không để phát sinh tổ chức tín dụng yếu kém mới, kiểm soát chặt sở hữu chéo, sân sau; đưa nợ xấu gộp về khoảng dưới 3%.

Báo cáo cho thấy ngành ngân hàng đã xây dựng, trình và triển khai nhiều đề án cơ cấu lại, hoàn thiện khung pháp lý, luật hóa một số quy định cần thiết về nợ xấu. Tuy nhiên, báo cáo cần thiết phải cụ thể hoá những nội dung như: Hiện nay còn bao nhiêu tổ chức tín dụng yếu kém chưa được xử lý dứt điểm? Tỷ lệ nợ xấu gộp nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu đang ở mức nào so với mục tiêu Quốc hội đề ra?. Tình trạng sở hữu chéo, thao túng ngân hàng đã được khắc phục thực chất đến đâu?

Bà Nga cũng đánh giá các chương trình tín dụng mục tiêu, nhất là nhà ở xã hội, gói 500.000 tỷ tiến độ chưa tương xứng kỳ vọng. Đưa ra phân tích cụ thể, bà Nga dẫn chứng Quốc hội đã nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu ngành ngân hàng phải hướng dòng vốn tín dụng vào sản xuất, kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên, nhà ở xã hội, hạ tầng, chuyển đổi số, nhưng báo cáo cho thấy vẫn có những “điểm nghẽn” như: Chương trình tín dụng ưu đãi cho nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ giải ngân còn chậm, trong khi nhu cầu của người dân là rất lớn. Nguyên nhân được nêu chủ yếu là do “thiếu dự án đủ điều kiện”, “vướng thủ tục đầu tư, đất đai”. Gói tín dụng quy mô 500.000 tỷ đồng phục vụ hạ tầng, công nghệ số, kinh tế xanh được bố trí nguồn vốn nhưng chưa giải ngân được do thiếu danh mục dự án từ các bộ, ngành.

Từ dẫn chứng đó, bà Nga nêu rằng, nếu chỉ dừng ở việc “nhắc lại khó khăn”, “nêu nguyên nhân do các bộ, ngành khác”, thì chưa thật sự sát, đúng và chưa đủ với vai trò điều tiết vĩ mô và trách nhiệm tham mưu chính sách chủ động của Ngân hàng Nhà nước. Người dân và doanh nghiệp nhìn vào kết quả cuối cùng: vốn có đến được các lĩnh vực ưu tiên, đến được với người cần hay không, chứ không chỉ nhìn vào việc ngành ngân hàng đã “sẵn sàng vốn”. Ở đây, vai trò điều phối của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước trong thiết kế cơ chế, phối hợp liên ngành, đơn giản hóa quy trình và “mở đường” cho dòng vốn vào đúng chỗ cần được thể hiện rõ hơn trong thời gian tới.

Vị đại biểu đoàn Hải Phòng cũng băn khoăn khi thị trường vàng chưa thật sự ổn định vững chắc. Bởi lẽ trong thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã có những động thái rất quyết liệt đối với thị trường vàng, tăng cung vàng, đấu thầu, thanh tra doanh nghiệp, tham mưu sửa đổi Nghị định 24. Có thời điểm, chênh lệch giá vàng miếng trong nước và thế giới đã được thu hẹp đáng kể.

Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy có những giai đoạn chênh lệch giá vàng tăng rất mạnh trở lại, tiềm ẩn nguy cơ đầu cơ, thao túng thị trường. Báo cáo nêu khá chi tiết các giải pháp đã làm, nhưng chưa phân tích đầy đủ nguyên nhân gốc rễ, chưa thể hiện rõ lộ trình sau khi sửa Nghị định 24 sẽ tổ chức lại thị trường vàng như thế nào để giảm độc quyền, tăng cạnh tranh lành mạnh, phòng chống tình trạng “làm giá”, và quan trọng nhất là không để biến động giá vàng gây bất ổn vĩ mô, như Quốc hội đã yêu cầu.

“Như vậy, yêu cầu của Nghị quyết 173/2024/QH15 về việc “ổn định thị trường vàng, không để ảnh hưởng tới ổn định tiền tệ, an toàn hệ thống” mới chỉ được đáp ứng một phần, độ bền vững chưa thực sự cao”, bà Nga nêu rõ.

Từ đó đưa ra đề xuất, bà Nga cho rằng, Ngân hàng Nhà nước cần xây dựng và báo cáo Quốc hội một lộ trình cụ thể để giảm dần và tiến tới bỏ hẳn cơ chế phân bổ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng mang tính hành chính. Trong thời gian chưa bỏ được hoàn toàn, việc giao chỉ tiêu tín dụng cần được thực hiện ổn định, hạn chế điều chỉnh giữa năm, và mở rộng số lượng tổ chức tín dụng được tự chủ kiểm soát tăng trưởng tín dụng trong “khung an toàn” đã định.

Đối với các chương trình tín dụng dành cho nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ, hạ tầng, công nghệ số, đề nghị Ngân hàng Nhà nước chủ động hơn trong việc tham mưu cơ chế phối hợp liên ngành, đơn giản hóa quy trình xác định dự án đủ điều kiện vay; rà soát lại thiết kế chương trình, nếu điều kiện quá chặt hoặc cơ chế không hấp dẫn, cần mạnh dạn đề xuất điều chỉnh để bảo đảm vốn đến được đúng đối tượng, đúng địa chỉ.

Sau khi sửa đổi Nghị định 24, bà Nga cũng đề nghị Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, công khai lộ trình tổ chức lại thị trường vàng, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh, giảm độc quyền, tăng minh bạch. Nghiên cứu, báo cáo Quốc hội về khả năng thiết lập sàn giao dịch vàng tập trung với cơ chế quản lý chặt chẽ, tiệm cận thông lệ quốc tế.