Đại dịch thầm lặng

Gia tăng xu hướng

AMR xảy ra khi những loại thuốc dùng để ngăn ngừa và điều trị nhiễm trùng không còn hiệu quả. Nếu không có các loại thuốc như thuốc kháng sinh hoặc thuốc kháng virus, việc điều trị bệnh sẽ trở nên khó khăn khiến con người không thể tự vệ trước các căn bệnh nghiêm trọng. Việc lạm dụng hoặc sử dụng thuốc kháng sinh sai mục đích có thể dẫn đến tình trạng thuốc trở nên vô hiệu đối với một số loại vi khuẩn, nghĩa là ngay cả những bệnh nhiễm trùng hoặc phẫu thuật đơn giản cũng trở nên vô cùng rủi ro.

Các bác sĩ và các nhà khoa học lo ngại về một xu hướng mới đáng báo động, những căn bệnh cũ có thể quay lại và nguy hiểm hơn.

Anh Oswaldo Juarez (Mỹ) mắc bệnh lao, lẽ ra bệnh này có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh, nhưng do Juarez đã dùng quá nhiều kháng sinh nên loại kháng sinh được kê để chữa lao đã không có tác dụng. "Các bác sĩ nói, việc chữa trị của tôi phải kéo dài 2 năm và chỉ có 1 cơ hội duy nhất" - Oswaldo Juarez chia sẻ.

Không chỉ anh Juarez, rất nhiều người đã dùng các loại kháng sinh mà không được kê đơn của bác sĩ. Các bác sĩ và các nhà khoa học cảnh báo, những căn bệnh đang bên bờ tuyệt chủng có thể bùng phát trở lại dưới dạng kháng lại hầu hết các loại thuốc kháng sinh. Nguyên nhân là do mọi người đã uống quá nhiều kháng sinh và cơ thể của họ ngừng phản ứng với thuốc, hoặc họ không uống hết liều nên bệnh sẽ kéo dài và những vi khuẩn đó đã thích nghi với thuốc.

Ông Victor Oslavski - Chuyên gia y tế của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) - nói: "Nhiều người uống kháng sinh khi cảm lạnh hay bị những bệnh không phải dùng đến kháng sinh. Nhiều hiệu thuốc bán kháng sinh mà không cần đơn của bác sĩ nên việc lạm dụng kháng sinh ngày càng nhiều".

Giáo sư Herman Goossens - Trung tâm Giám sát tiêu thụ kháng sinh châu Âu - cho biết: "Tình trạng kháng thuốc kháng sinh đang ngày càng gia tăng với tốc độ nhanh hơn chúng ta dự báo".

Đặc biệt, trong năm đầu tiên của đại dịch Covid-19, các quan chức y tế Mỹ cho biết, tình trạng nhiễm trùng do siêu vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh đã trở nên nghiêm trọng hơn. Thực tế là sau nhiều năm giảm, năm 2020 chứng kiến tỷ lệ tăng 15% số ca nhập viện và tử vong do nhiễm siêu vi khuẩn ở Mỹ. Tiến sĩ Arjun Srinivasan - chuyên gia thuộc Trung tâm Ngăn ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) Mỹ - gọi đây là “một tình trạng đảo ngược đáng kinh ngạc”.

Cảnh báo nghiêm trọng

Theo báo cáo mới của Tổ chức Nghiên cứu khoa học & công nghiệp của Khối thịnh vượng chung (CSIRO), có khoảng 5.000 ca tử vong mỗi năm ở Australia và hơn 1,27 triệu ca tử vong trên khắp thế giới có liên quan đến AMR. Tổ chức này cảnh báo Australia phải hành động ngay lập tức để ngăn chặn sớm những hệ lụy của tình trạng kháng thuốc kháng sinh.

Nghiên cứu từ cơ quan khoa học quốc gia và Học viện Khoa học Công nghệ Australia kêu gọi phối hợp tốt hơn để giải quyết vấn đề được mô tả là “đại dịch thầm lặng”. Nghiên cứu cho rằng, AMR có khả năng vô hiệu hóa một số loại thuốc chống nhiễm trùng quan trọng nhất. Mất đi các phương pháp điều trị kháng sinh hiệu quả chống nhiễm trùng sẽ là thảm họa đối với ngành y tế.

Trong khi đó, WHO đã coi AMR là một trong những mối quan ngại hàng đầu về sức khỏe cộng đồng. Nếu không được kiểm soát, đến năm 2050, ước tính tình trạng này sẽ gây ra 10 triệu ca tử vong mỗi năm và khiến 24 triệu người rơi vào tình cảnh nghèo khó trong thập niên tới.

Khi AMR trở thành mối lo ngại ngày càng lớn, siêu vi khuẩn cũng trở thành một rủi ro nghiêm trọng. Siêu vi khuẩn là dạng vi khuẩn kháng tất cả các phương pháp điều trị hiện có và có thể gây nhiễm trùng đe dọa đến tính mạng. Theo báo cáo của CSIRO, chúng có khả năng lây lan giữa các sinh vật sống trong môi trường y tế và nông nghiệp trước khi xâm nhập vào con người và động vật, gây tác hại đáng kể.

Nghiên cứu cho rằng, cần tập trung hơn vào công nghệ tiên tiến, thay vì phát triển thêm các loại thuốc kháng sinh mới. Nhóm tác giả cũng kêu gọi nâng cấp hệ thống giám sát, quá trình sản xuất vaccine và xét nghiệm, ngăn chặn sự lây lan của siêu vi khuẩn thông qua việc cải tiến thiết kế của các môi trường có rủi ro cao như nông trại và bệnh viện, xử lý các vi khuẩn có hại trước khi chúng tiếp cận nguồn nước.

Ông Branwen Morgan - một trong những tác giả của nghiên cứu - cho biết, tình trạng kháng thuốc kháng sinh có thể khiến một số loại thuốc chống nhiễm trùng quan trọng nhất trở nên vô hiệu, làm suy yếu y học hiện đại và khiến con người dễ bị nhiễm trùng kháng thuốc. Báo cáo này chỉ ra những thách thức và cơ hội chính để Australia cải thiện cách ngăn ngừa, phát hiện, chẩn đoán và ứng phó với các bệnh nhiễm trùng kháng thuốc cũng như giảm thiểu tác động.

Nghiên cứu về các loại thuốc kháng sinh mới đang được tiến hành nhưng nhiều người cho rằng chỉ như vậy là chưa đủ. Việc thành lập một cơ quan liên bang để theo dõi tình trạng kháng thuốc kháng sinh, xây dựng chính sách và tiêu chuẩn quốc gia, và tăng cường nâng cao nhận thức của công chúng cũng là những khuyến nghị được đưa ra.

Theo Đại học Oxford, kháng thuốc kháng sinh là nguyên nhân khiến 1,5 triệu người tử vong mỗi năm. Dự báo đến năm 2050, mỗi năm sẽ có tới 10 triệu người tử vong mà nguyên nhân có thể là do thuốc kháng sinh không còn ngăn ngừa hiệu quả các bệnh thông thường. Các bác sĩ cảnh báo, nếu không có những hành động kịp thời, sẽ ngày càng có nhiều bệnh nhân phải nằm viện, thậm chí tử vong vì không loại thuốc nào có thể cứu chữa.