Dân số Việt Nam cần một chính sách mới
Kỷ niệm Ngày Dân số Thế giới 11/7 hàng năm và thực hiện Kế hoạch phối hợp giữa Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam và Quỹ Dân số Liên hợp quốc về triển khai các hoạt động thực hiện chính sách dân số và phát triển năm 2015, ngày 17-6, tại TP.Hồ Chí Minh, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam tổ chức hội nghị đối thoại về chính sách Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Dân số và phát triển bền vững. Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Lê Bá Trình tham dự hội nghị.
Toàn cảnh Hội nghị
Vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết
Luật sư Trương Thị Hòa, Ủy viên UBMTTQ TP.HCM cho rằng, việc già hóa dân số chính là biểu hiện rõ nét nhất của những tiến bộ kinh tế, khoa học và y tế mà nước ta đã đạt được trong vài chục năm trở lại đây. Tuy nhiên, nguy cơ của của tình trạng này cũng rất nhiều, cần sự chung tay giải quyết của toàn xã hội. Đây không chỉ là thách thức với người già mà còn là thu nhập, GDP hay những vấn đề y tế, xã hội khác. |
Phó Chủ tịch Lê Bá Trình cho biết, nước ta đã đạt được những thành tựu đáng kể về công tác dân số, trong đó những mục tiêu quan trọng là mức sinh giảm liên tục và đạt được mức sinh thay thế trong nhiều năm qua; mức chết giảm và tuổi thọ trung bình tăng lên; nước ta cũng đang trong thời kỳ “Dân số vàng” với nhiều cơ hội về chất lượng nguồn nhân lực…Tuy nhiên, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vấn đề cần giải quyết liên quan đến biến đổi dân số như bảo đảm an ninh lương thực; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, giải quyết việc làm trước những tác động của già hóa dân số; giải quyết mất cân bằng giới tính;…
Trong khi đó, số liệu từ các cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở và các điều tra dân số khác cho thấy, đất nước đang trải qua thời kỳ thay đổi nhân khẩu học một cách rõ rệt: mức sinh và mức chết giảm mạnh, quá trình di cư quy mô lớn và nhanh chóng dẫn tới sự thay đổi trong phân bố dân số giữa khu vực thành thị và nông thôn; mất cân bằng giới tính khi sinh; Việt Nam đã bước vào thời kỳ dân số “vàng” với nhóm dân số trẻ đông đảo và sẽ bước vào thời kỳ già hóa dân số một cách nhanh chóng. Tất cả những yếu tố này đang tạo ra tác động ngày càng lớn tới sự phát triển của đất nước, cũng như việc thực hiện các chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của quốc gia và các địa phương.
GS.TS Nguyễn Đình Cử - Viện Dân số, Gia đình và Trẻ em cho biết, quy mô gia đình Việt Nam không ngừng giảm, từ hơn 5,2 khẩu/hộ (1979) chỉ còn 3,8 khẩu/hộ (2009). Như vậy, việc “tự cung, tự cấp chăm sóc người cao tuổi ” sẽ ngày càng khó khăn do thiếu nhân lực gia đình, nhất là trong bối cảnh di cư mạnh mẽ.
Do già hóa nhanh nên trong khoảng 10 năm tới sẽ có 10 triệu người cao tuổi đã dấy lên sự quan ngại “già trước khi giàu” với gánh nặng an sinh xã hội, tăng trưởng kinh tế chậm lại, sa bẫy thu nhập trung bình và phát triển thiếu bền vững. Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đánh giá, năng suất lao động của người Việt Nam hiện đang ở mức thấp, chỉ bằng 1/5 lao động Malaysia, 2/5 Thái Lan và 1/15 Singapore.
Chính sách cần sát đi sát thực tiễn
Bà Ritsu Nacken - Quyền Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam đánh giá, mặc dù Việt Nam đang trong giai đoạn dân số vàng, nhưng đã chính thức bước vào “giai đoạn đoạn già hóa” từ năm 2011. Sự thay đổi nhân khẩu học này cho thấy, Việt Nam cần phải có cách tiếp cận mới về chính sách dân số, không chỉ dừng lại ở kế hoạch gia đình hoặc các khía cạnh y tế. Theo bà Ritsu Nacken, xu hướng giảm tổng tỷ suất sinh là rõ ràng và không thể đảo ngược lại cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia. Việt Nam không cần phải tiếp tục chính sách giảm mức sinh hay kiểm soát dân số nữa. Chính sách kiểm soát này thậm chí sẽ có tác động ngược lại tới sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia. Dựa trên kinh nghiệm của các quốc gia khác, đã đến lúc Việt Nam cần phải chuyển trọng tâm của chính sách dân số từ kiểm soát sinh sang việc lồng ghép các biến số dân số vào quá trình lập kế hoạch phát triển.
TS. Lê Thị Mai, chuyên viên cao cấp Quỹ dân số Liên hợp quốc đề nghị dân số phải được lồng ghép đầy đủ vào các kế hoạch phát triển bền vững. Các chính sách cần phải tính đến xu hướng biến đổi dân số nhằm đạt được sự phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống. Xem xét và tính toán rõ ràng mối quan hệ nhân – quả giữa dân số và phát triển (kinh tế, xã hội, văn hoá, môi trường...) trong toàn bộ các bước của quá trình kế hoạch phát triển: lập kế hoạch, thực hiện kế hoạch, theo dõi và đánh giá kế hoạch. Gắn cho mỗi chỉ tiêu, mỗi vấn đề với mỗi nhóm dân cư nam/nữ/độ tuổi /dân tộc... Chỉ rõ các yếu tố tác động trực tiếp, gián tiếp đến vấn đề của mỗi đối tượng, trên mỗi địa bàn để có những giải pháp can thiệp thích hợp và hiệu quả.
Phát biểu kết luận hội nghị, Phó Chủ tịch Lê Bá Trình đề nghị Ban soạn thảo Luật Dân số cần diễn đạt lại một số vấn đề mà các đại biểu kiến nghị, phân tích để tạo tính phù hợp với thực tiễn hơn. Bên cạnh đó, cần phải mở rộng thu thập lấy ý kiến của nhân dân trước khi Dự thảo Luật được Quốc hội thông qua.
Phó Chủ tịch Lê Bá Trình cũng đề cập đến các ý kiến của các đại biểu về việc MTTQ và các đoàn thể tham gia các hoạt động giám sát về dân số. Phó Chủ tịch cho rằng, những chương trình về dân số của các địa phương phải cần tạo điều kiện cho Mặt trận, các đoàn thể giám sát, phản biện. Tại hội nghị hôm nay, các ý kiến của đại biểu sẽ được tập hợp lại để trình lên Ban Thường trực Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
