Đầu tư công nghệ cao, hàng vẫn khó vào siêu thị

Nuôi cá trên hồ ở Sơn La. Ảnh: Quang Vinh.

“Sông trong ao” là một công nghệ nuôi cá sạch của Mỹ nhằm tạo dòng chảy ổn định trong một phạm vi hẹp, bơm oxy thường xuyên vào các bể cá. Nuôi cá bằng công nghệ này đảm bảo loại bỏ được các tạp chất không có lợi cho sinh vật nuôi, đồng thời rất thuận lợi cho việc thu hoạch cá và làm sạch bể cá một cách thường xuyên, thức ăn nuôi theo tiêu chuẩn VietGap.

Từ một vùng đất trũng, hợp tác xã (HTX) Đại Áng đã có nhiều công sức cải tạo thành một khu nuôi cá 10 ha với 5 bể nuôi cá lớn, đặt mục tiêu là xây dựng thương hiệu cá sạch Đại Áng và có thúc đẩy nâng cao sản lượng, khả năng cung cấp cho thị trường của HTX mỗi ngày từ 5-6 tấn cá. HTX đã mạnh dạn nhận với huyện nộp 300 triệu đồng/1 năm tiền thuê đất để sử dụng diện tích đó.

Để có được thành quả như hiện nay, HTX Đại Áng đã tổ chức tham quan các mô hình nuôi cá ở trong nước và ở Mỹ, hợp tác với các chuyên gia nước ngoài để học tập và tiếp thu mô hình sản xuất này. Tuy nhiên, quá trình nuôi đã gặp phải khá nhiều rào cản. Cụ thể, cá sạch nuôi kiểu “sông trong ao” phải đầu tư lớn, chi phí cao, song vì chưa có thương hiệu nên cá của HTX lại phải bán với giá như cá bình thường; khi chào hàng cá sạch tới một số siêu thị đã không nhận được sự chào đón sản phẩm một cách hào hứng, đàm phán hợp đồng, phía siêu thị lại đề nghị bán giá cá như cá nuôi thông thường, chiết khấu lại cho siêu thị 30% và 3 tháng sau cá bán xong mới được thanh toán. Nếu không vào siêu thị, bán ra ngoài thị trường với giá như giá cá nuôi thông thường thì coi như lỗ. Sự thực là người tiêu dùng không thể phân biệt được đâu là cá sạch và đâu là cá không sạch, đa phần cá thu hoạch đều bán cho thương lái, giá cá không ổn định.

Có thể thấy, mặc dù rất nỗ lực đầu tư công nghệ hiện đại vào sản xuất, nhưng HTX Đại Áng đã và đang có nguy cơ bị thua lỗ do đầu tư lớn nhưng giá bán sản phẩm ra thị trường lại chỉ được ngang bằng với giá của những sản phẩm thông thường, không có đầu tư.

Chúng ta biết rất rõ, khâu sản xuất được lợi nhuận phần nhỏ nhất, có khi thua lỗ do bị ép cấp, ép giá, phần lớn lợi nhuận còn lại rơi vào thương lái, các khâu trung gian, xuất khẩu và bán lẻ. Tình hình rất bức xúc, đến nỗi ông Hồ Xuân Hùng – Chủ tịch Tổng hội Nông nghiệp Việt Nam phải nói: “Chúng ta tập trung chăm lo cho phát triển sản xuất, song khâu trung gian, thương lái bán lẻ lại ăn quá nhiều lợi nhuận một cách vô lý”.

Chính phủ và các Bộ ngành đang rất quyết liệt chỉ đạo việc xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, nông nghiệp chất lượng cao để mọi người dân được hưởng những thành quả về an toàn thực phẩm cho mọi bữa cơm các gia đình. Câu chuyện cá sạch ở Đại Áng nói trên cho ta thấy điều mong muốn này của Chính phủ và mọi người dân đang gặp nhiều trở ngại khó khăn. Điều rất khó hiểu là mặc dù ai cũng biết thực trạng như vậy, nhưng bản thân Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), Hiệp hội Bán lẻ, Sở Công Thương các tỉnh, thành phố, Hiệp hội Bảo vệ người tiêu dùng và Cục Quản lý cạnh tranh… lại rất ít hoặc không lên tiếng bảo vệ.

Rõ ràng, mối quan hệ về phân phối lợi nhuận trong chuỗi giá trị sản xuất phân phối tiêu dùng chưa được công bằng, cần phải được xem xét lại. Chúng tôi nghĩ: Có nên cần thiết phải thành lập “Hiệp hội các nhà Cung ứng Hàng hóa Việt Nam” cho các siêu thị hay không? Một số ý kiến đã ủng hộ đề nghị này. Trong xu thế nước ta đang xây dựng một nền kinh tế chia sẻ theo chỉ đạo của Chính phủ thì việc đòi lại sự phân phối lợi nhuận một cách công bằng, hợp lý cho người nông dân trong chuỗi giá trị là hết sức cần thiết. Mong rằng Chính phủ, Bộ ngành và các cơ quan hữu quan, các Hiệp hội hãy nghiên cứu một cách thấu đáo vấn đề cấp thiết này nhằm tháo gỡ những nút thắt còn tồn tại trong việc tổ chức sản xuất gắn với hệ thống phân phối nội địa ở Việt Nam hiện nay, góp phần vào việc thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng trong năm 2019 và những năm tiếp theo.