Để Việt Nam không trở thành bãi rác công nghệ

Ảnh minh họa.

Chiều 26/8, chia sẻ về vấn đề này tại buổi giao lưu trực tuyến “Việt Nam hội nhập sâu và thách thức đổi mới công nghệ”, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân khẳng định: Thông tư quản lý về thiết bị đã qua sử dụng có quy định tuổi thiết bị, được chế tạo theo tiêu chuẩn phù hợp với tiêu chuẩn VN hoặc của các nước G7. Điều này sẽ đảm bảo các thiết bị cũ không lạc hậu quá 1 thế hệ công nghệ và chất lượng cũng ở mức độ chấp nhận được.

Nóng vấn đề Thông tư 20

Với nhiều ý kiến hỏi về TT 20 sửa đổi, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết: Sau khi TT 20 được ban hành, do có ý kiến của doanh nghiệp về vướng mắc khi thực hiện, chủ yếu tập trung vào các nội dung: Việc quy định điều kiện nhập khẩu phải đáp ứng cả 2 tiêu chí: thời gian sử dụng không quá 5 năm và chất lượng còn lại so với chất lượng ban đầu từ 80% trở lên là khá chặt. Đồng thời quy định việc giám định chất lượng còn lại do tổ chức giám định được các Bộ chỉ định, thực hiện việc giám định có khả năng gây ách tắc tại các cửa khẩu, tăng chi phí của doanh nghiệp. Mặt khác, sự chuẩn bị của các Bộ cũng chưa sẵn sàng, đầy đủ cho việc triển khai thực hiện TT 20.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Quân: Thông tư mà Bộ KH&CN đang chuẩn bị ban hành có phạm vi áp dụng chỉ đối với các máy móc thuộc chương 84 và 85 về danh mục hàng hóa nhập khẩu. Tức là, chỉ bao gồm một số máy móc, thiết bị, dây chuyền sản xuất, không bao gồm: máy móc xây dựng, thiết bị y tế, các sản phẩm hàng hóa nhóm II có khả năng gây mất an toàn, thiết bị ngành in, thiết bị tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập, thiết bị nhập khẩu phục vụ cho việc sửa chữa, gia công và một số thiết bị chuyên ngành do các bộ, ngành đã có văn bản quy định riêng.

Có một số máy móc mà tuổi sử dụng hơn 10 năm vẫn hoạt động tốt, tuy nhiên trong thời đại KHCN phát triển như vũ bão, một thế hệ công nghệ ngày càng được rút ngắn, trung bình từ 3-10 năm. Khi chúng ta phải cạnh tranh với hàng hóa của các nước tiên tiến, nếu sử dụng thiết bị quá lạc hậu sẽ không sản xuất được các sản phẩm có chất lượng cao, giá thành hạ. Vì thế, tất cả các nước đều có quy định hạn chế việc nhập thiết bị cũ, đảm bảo sự an toàn cho nền kinh tế. Thậm chí, các nước phát triển cấm hoàn toàn việc nhập khẩu thiết bị cũ.

Thông tư sắp tới có quy định một trong hai điều kiện nhập khẩu thiết bị cũ đó là: Tiêu chuẩn sản xuất của các thiết bị phải phù hợp với tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật của VN hoặc của các nước G7. Nghĩa là, dù được sản xuất ở bất kể quốc gia nào, kể cả là hàng Trung Quốc nhưng nếu đáp ứng được tiêu chuẩn nói trên thì máy móc, thiết bị đã qua sử dụng đều có chất lượng đảm bảo và có thể chấp nhận được. Hiện nay chúng ta vẫn cho nhập máy cũ không quá 10 năm nhưng nghiêm cấm việc nhập rác thải và phế liệu từ máy móc cũ…

Khi nhập khẩu, doanh nghiệp phải có đủ giấy tờ, tài liệu chứng tỏ thiết bị cũ phù hợp với yêu cầu theo quy định của dự thảo Thông tư thông qua giấy chứng nhận của nhà sản xuất hoặc chứng thư giám định của tổ chức giám định độc lập. Dự thảo Thông tư khuyến khích doanh nghiệp giám định thiết bị cũ ngay tại nước xuất khẩu, lợi ích nếu thực hiện được việc này là: doanh nghiệp sẽ không nhập khẩu “nhầm” thiết bị không phù hợp yêu cầu nhập khẩu đồng thời không bị ách tắc tại cửa khẩu khi về VN.

Băn khoăn về rác thải công nghệ

Có ý kiến cho rằng: Nhiều doanh nghiệp đang nhập khẩu máy móc, thiết bị đã qua sử dụng nhưng không được kiểm soát khiến VN có thể trở thành bãi rác thải công nghệ? Bộ trưởng Nguyễn Quân trả lời: Thực tế, doanh nghiệp thường xuyên có nhu cầu nhập khẩu máy móc, thiết bị để phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh những doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc, vẫn còn các doanh nghiệp nhập khẩu thiết bị cũ có công nghệ lạc hậu, tiêu tốn nhiều năng lượng và không bảo đảm quy định về môi trường. Hậu quả là thiết bị nhập khẩu về không hoạt động được hoặc có hoạt động nhưng năng suất, chất lượng thấp, giá thành cao dẫn đến phải tăng chi phí cho nâng cấp thiết bị hoặc phải dừng sản xuất. Doanh nghiệp nhập khẩu vì mục đích thương mại, nhiều trường hợp thiết bị nhập khẩu về không hoạt động được, phải phá ra lấy chi tiết làm linh kiện thay thế hoặc dỡ bỏ làm phế liệu. Đây là một trong các nguyên nhân chính có nguy cơ biến VN thành nơi chứa rác thải của thế giới nếu chúng ta không sớm ngăn chặn.

Theo ông Quân: Trong giai đoạn hiện nay các doanh nghiệp VN hầu hết là doanh nghiệp nhỏ, không có nguồn vốn đầu tư cho mua sắm trang thiết bị và đổi mới công nghệ. Vì thế, Chính phủ chấp nhận cho các doanh nghiệp nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng để phát triển sản xuất, vì thiết bị cũ rẻ tiền phù hợp với khả năng tài chính của doanh nghiệp nhỏ. Doanh nghiệp vẫn có thể sản xuất và tồn tại vì còn có sự bảo hộ của Nhà nước thông qua hàng rào thế quan và hàng rào kỹ thuật.

Tuy nhiên sắp tới VN sẽ hội nhập sâu, tham gia các hiệp định thương mại tự do và TPP, chúng ta phải dỡ bỏ hàng rào thuế quan. Khi đó sản phẩm hàng hóa của doanh nghiệp VN phải cạnh tranh bình đẳng với hàng hòa của các nước tiên tiến. Nếu chúng ta sử dụng máy móc, thiết bị cũ quá lạc hậu sẽ không tạo ra được những sản phẩm hàng hóa có chất lượng tốt, đủ sức cạnh tranh với hàng hóa nước ngoài. Đồng thời còn gây ô nhiễm môi trường, tiêu tốn nhiều năng lượng làm tăng chi phí đầu vào cho sản xuất dẫn tới giá thành sẽ rất cao.

Vì vậy, Bộ KH&CN khuyến cáo các doanh nghiệp chỉ nhập các thiết bị cũ trong trường hợp bất khả kháng và không nên nhập khẩu thiết bị quá cũ nát và lạc hậu. Ông mong muốn các doanh nghiệp cũng chia sẻ sự quan ngại của Nhà nước để tránh cho VN có thể trở thành “bãi rác công nghệ” của thế giới. Quan trọng hơn là hàng hóa VN đủ sức cạnh tranh với hàng ngoại.