Đề xuất bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội

Toàn cảnh hội thảo. (Ảnh: VGP/Thùy Chi).

Ngày 12/4, tại Hà Nội, Chương trình nghiên cứu Internet và Xã hội, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử (Bộ TT&TT) phối hợp tổ chức hội thảo với chủ đề “Phát ngôn gây thù ghét và các giải pháp hướng tới một môi trường mạng xã hội an toàn và phát triển bền vững”.

Hội thảo là diễn đàn mở chính thức đầu tiên tại Việt Nam về chủ đề “Phát ngôn gây thù ghét” với sự tham gia của các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp, các học giả trong nước và quốc tế; là cầu nối đối thoại để các nhà nghiên cứu khoa học, các nhà hoạch định chính sách và các doanh nghiệp cung cấp nền tảng mạng xã hội cùng thảo luận nhằm tìm ra các giải pháp khả thi, hướng tới xây dựng một môi trường mạng xã hội an toàn và công bằng cho người sử dụng.

Số liệu thống kê của Chương trình nghiên cứu Internet và Xã hội cho thấy, Việt Nam hiện có hơn 35 triệu người sử dụng mạng xã hội (chiếm 37% dân số) với thời lượng trung bình dành cho mạng xã hội khoảng 2 giờ 18 phút/ngày. Đây là tỉ lệ cao so với mức độ trung bình toàn cầu là 31%. Bên cạnh những mặt tích cực không thể phủ nhận của mạng xã hội trong đời sống xã hội hiện đại, mạng xã hội cũng tạo ra những bất cập cho cá nhân người dùng và doanh nghiệp.

Phát biểu tại hội thảo, GS.TS Phạm Quang Minh, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Chương trình Nghiên cứu Internet và Xã hội, Hiệu trưởng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, khẳng định mạng xã hội đã tạo ra một sân chơi rộng lớn cho công dân toàn cầu tự do kết nối và chia sẻ. Tuy nhiên, nó cũng trở thành công cụ miễn phí và “vô hình” khi bất cứ ai cũng có thể sử dụng để tấn công hay trục lợi từ những phát ngôn truyền bá bạo lực và thù hận (hate speech) đối với cá nhân và tổ chức. Tình trạng này ngày càng nghiêm trọng và đang tạo nên một thách thức lớn không chỉ tại Việt Nam mà trên phạm vi toàn cầu.

Hiện chưa có khái niệm đầy đủ về “hate speech”, nhưng có thể tạm hiểu đây là "phát ngôn chế nhạo, phỉ báng, quấy rối, khuyến khích những người có thái độ căm ghét, xúi giục tấn công người khác ngoài đời thực về giới tính, sắc tộc, tôn giáo hay khuyết tật".

Tùy bối cảnh từng quốc gia và khu vực với những mâu thuẫn nội tại, yếu tố văn hóa và quan điểm chính trị riêng biệt mà phát ngôn gây thù ghét được định nghĩa và bao trùm những khía cạnh khác nhau. Đây là một trong những vấn nạn toàn cầu đang phải đối mặt trong kỷ nguyên số, do đó các quốc gia trên thế giới đang cố gắng tìm ra những cách giải quyết hiệu quả nhất.

Ông Nguyễn Thanh Lâm, Cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử cho biết, thời gian qua, Bộ TT&TT, trực tiếp là Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử đã thực hiện hàng loạt giải pháp đồng bộ, bao gồm ban hành các quy định mới phù hợp với diễn biến thực tại của mạng xã hội, tiến hành đối thoại, kêu gọi sự hợp tác và trách nhiệm hơn từ các nhà cung cấp nền tảng mạng xã hội. Tuy nhiên, vẫn cần những giải pháp khả thi để hướng tới các giải pháp lâu dài và bền vững cho cộng đồng sử dụng mạng xã hội tại Việt Nam.

Hiện nay các trang mạng xã hội đều cài đặt chức năng “thông báo vi phạm”, cho phép người dùng báo cáo những nội dung sai sự thật, kích động thù hận. Tuy nhiên, việc xóa bỏ còn chậm, không nhiều và chưa đáp ứng so với yêu cầu thực tế của thời đại kỷ nguyên số. Trước tình trạng này, đã đến lúc các nhà cung cấp nền tảng mạng xã hội cần phải chịu trách nhiệm nhiều hơn nữa trong việc hạn chế những phát ngôn gây thù ghét.

Để hướng tới xây dựng môi trường an toàn và công bằng hơn cho người sử dụng, các đại biểu đồng nhất quan điểm, đề xuất “Bộ quy tắc ứng xử cho mạng xã hội Việt Nam”, kết hợp việc tăng cường thực thi quản lý Nhà nước với những quy định cụ thể và những biện pháp “mềm” mang tính đạo đức, giáo dục. Bộ quy tắc được xây dựng dựa trên Bộ quy tắc ứng xử của Liên minh châu Âu với Facebook, Microsoft, Twitter và YouTube.