Dịch cúm vẫn diễn biến phức tạp
Số ca mắc cúm tại Việt Nam đang tăng nhanh trong những tuần gần đây, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và phụ nữ mang thai. Nhiều bệnh viện liên tục tiếp nhận các trường hợp biến chứng nặng, từ viêm phổi, co giật cho đến viêm não và nhiễm nấm xâm lấn.
Tại nhiều cơ sở y tế ở Hà Nội và các tỉnh phía Bắc, số ca mắc cúm A và cúm B đang tăng rõ rệt. Ghi nhận tại Khoa Nhi (Bệnh viện Đa khoa Phúc Thọ), mỗi ngày đơn vị tiếp nhận 80–90 trẻ mắc cúm, trong đó 75% số ca là cúm A. Trẻ đến viện chủ yếu với biểu hiện sốt cao 39–40°C, ho nhiều, nghẹt mũi, mệt mỏi, bỏ bú hoặc quấy khóc liên tục. Một số trường hợp nặng có thở nhanh, thở rút lõm ngực hoặc co giật do sốt cao. BSCKI Nguyễn Thị Hải cảnh báo: “Cúm A và cúm B dễ bị nhầm với cảm lạnh thông thường. Không ít phụ huynh tự mua thuốc, thậm chí cho trẻ dùng kháng sinh, dẫn đến nhiều hệ lụy nguy hiểm. Trẻ sốt cao liên tục, thở mệt hay tím tái phải được đưa đến cơ sở y tế ngay.”
Không chỉ trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai cũng là nhóm có nguy cơ diễn biến nặng. Bệnh viện Đa khoa Chương Mỹ (TP Hà Nội) ghi nhận số lượng thai phụ mắc cúm tăng mạnh, nhiều người nhập viện trong tình trạng mệt lả, khó thở, thậm chí dọa sinh non. Theo BSCKII Nguyễn Tiến Thành - Trưởng khoa Phụ sản, việc tự ý dùng thuốc khi mang thai tiềm ẩn nhiều rủi ro: “Nhiều mẹ bầu nghĩ cúm là bệnh nhẹ nên tự điều trị. Nhưng thai phụ dùng sai thuốc có thể gây hậu quả khó lường. Điều quan trọng nhất là theo dõi đúng và khám sớm bởi hầu hết các ca cúm nếu phát hiện kịp thời đều diễn tiến nhẹ, nhưng sốt cao kéo dài có thể ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi, làm tăng nguy cơ suy thai hoặc sinh non”.
Các bệnh viện tuyến trung ương ghi nhận xu hướng gia tăng rõ rệt hơn. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, từ đầu tháng 10 đến nay đã có hơn 4.000 trẻ mắc cúm, với 479 trường hợp nhập viện vì biến chứng. Tại Bệnh viện Nhi Hà Nội, mỗi ngày có khoảng 280 trẻ đến khám vì cúm và 7–10 trẻ nhập viện. Nhiều trẻ sốt cao kéo dài, viêm tai giữa, viêm phổi hoặc co giật do sốt.
Diễn biến nặng không chỉ xảy ra ở trẻ em. Bệnh viện Thanh Nhàn đang điều trị 65 ca mắc cúm, trong đó 35 ca cúm A. Phần lớn là người cao tuổi mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen phế quản hoặc suy tim. Tự điều trị tại nhà, nhầm cúm với cảm lạnh và đến viện muộn là nguyên nhân khiến nhiều ca trở nặng.
Đáng chú ý, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương đã tiếp nhận bệnh nhân H.M.P., 45 tuổi, trong tình trạng viêm phổi do cúm A kèm suy hô hấp, suy thận và nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn — biến chứng nguy hiểm có thể gây tử vong. Sau hơn 10 ngày điều trị tích cực, bệnh nhân mới dần qua khỏi, song vẫn phải dùng thuốc kháng nấm kéo dài ít nhất 6 tuần.
ThS.BS Phạm Văn Phúc - Phó Giám đốc Trung tâm Hồi sức tích cực cho biết: “Cúm làm suy yếu hàng rào bảo vệ của đường hô hấp, tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm xâm nhập. Nhiễm nấm Aspergillus là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất, có thể khiến người bệnh suy hô hấp nhanh chóng. Phát hiện sớm và điều trị kịp thời là yếu tố quyết định.”
Theo các chuyên gia, những tuần cuối năm luôn là giai đoạn cúm tăng nhanh do thời tiết lạnh, độ ẩm thấp, nhiều không gian kín và hoạt động tụ tập đông người dịp lễ hội. BS Bùi Thanh Phong - Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC nhận định: “Thời tiết lạnh, di chuyển đông, mật độ va chạm cao và tỷ lệ tiêm vaccine thấp tạo điều kiện để cúm lan rộng. Đây là điều mà chúng ta thấy rõ tại nhiều nước ở Bắc bán cầu và ngay tại Việt Nam.”
Chuyên gia cũng thông tin thêm, các nước như Anh, Nhật Bản, Australia đã ghi nhận số ca nhập viện tăng mạnh và cảnh báo mùa cúm năm nay có thể nghiêm trọng hơn trung bình nhiều năm.
Trước nguy cơ cúm tiếp tục lan rộng, ngành y tế đưa ra khuyến cáo mạnh mẽ về tiêm vaccine phòng cúm. Trẻ từ 6 tháng tuổi, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền là nhóm ưu tiên hàng đầu. Trẻ 6 tháng đến dưới 9 tuổi chưa từng tiêm cần tiêm 2 mũi cơ bản cách nhau 4 tuần; các năm tiếp theo tiêm nhắc lại 1 mũi. Người lớn và trẻ từ 9 tuổi trở lên tiêm 1 mũi mỗi năm. BS Phúc nhấn mạnh: “Virus cúm biến đổi liên tục. Tiêm vaccine hàng năm giúp duy trì miễn dịch và giảm đáng kể nguy cơ nhập viện, biến chứng hoặc tử vong.”
Bên cạnh tiêm phòng, các biện pháp vệ sinh cá nhân tiếp tục đóng vai trò quan trọng: rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang nơi đông người, giữ ấm cơ thể khi trời lạnh, vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý. Trẻ và người lớn mắc cúm cần nghỉ ngơi, uống đủ nước, hạ sốt đúng cách và tái khám khi có dấu hiệu bất thường như thở nhanh, khó thở, ngủ li bì hoặc sốt cao kéo dài quá 48 giờ.
Cúm A: Được phân loại thành các phân tuýp dựa trên protein bề mặt, ví dụ như H1N1, H3N2... Cúm A thường gây ra các triệu chứng nặng hơn và là nguyên nhân chính gây ra các đại dịch trong lịch sử. Cúm A có thể xuất hiện ở chim, gia cầm, động vật có vú... có thể lây từ động vật sang người. Đây là một vấn đề y tế cộng đồng rất quan trọng. Virus cúm A có nguồn gốc tự nhiên từ các loài chim, gia cầm và sau đó lây nhiễm sang các loài động vật có vú khác như lợn, ngựa. Con người có thể bị lây nhiễm các chủng cúm A có nguồn gốc từ động vật, thường được gọi là cúm động vật hoặc cúm lây truyền từ động vật sang người.
Cúm B: Thường chỉ giới hạn ở người và gây ra các triệu chứng ít nghiêm trọng hơn cúm A, nhưng vẫn có thể gây tử vong, đặc biệt ở trẻ em.
Khởi phát: Cúm A có triệu chứng khởi phát đột ngột. Bệnh nhân cảm thấy ốm nặng chỉ trong vòng vài giờ. Cảm lạnh thường bắt đầu từ từ, với các triệu chứng nhẹ dần.
Sốt: Cúm A thường gây sốt cao từ 39°C trở lên, kéo dài 3 đến 4 ngày. Cảm lạnh thường chỉ sốt nhẹ hoặc không sốt.
Đau nhức cơ thể: Cúm A gây đau nhức cơ và khớp nghiêm trọng, mệt mỏi rã rời và cảm thấy kiệt sức. Cảm lạnh thường không gây ra đau nhức toàn thân nhiều.
Triệu chứng hô hấp: Cúm A thường gây đau họng, ho khan. Cảm lạnh chủ yếu tập trung ở mũi họng với sổ mũi, hắt hơi và nghẹt mũi nhiều. M.K
