Đổi mới mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất, chất lượng và hiệu quả

Nhận diện rõ giới hạn của mô hình tăng trưởng cũ

Theo PGS.TS Đặng Văn Thanh, Dự thảo Báo cáo chính trị đã đánh giá khá sâu sắc kết quả phát triển kinh tế trong nhiệm kỳ 2021 - 2025. Kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, các cân đối lớn được bảo đảm; tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2021- 2025 đạt bình quân khoảng 6,3%/năm. Quy mô GDP năm 2025 ước đạt 510 tỷ USD, GDP bình quân đầu người khoảng 5.000 USD.

Đây là những đánh giá rất đúng mức và phản ánh kết quả đáng mừng của nền kinh tế Việt Nam trong 5 năm vừa qua cũng như hiện nay. Tuy nhiên, PGS.TS Đặng Văn Thanh cho rằng, sau gần 4 thập niên đổi mới, bên cạnh những thành tựu to lớn, đất nước ta cũng đang đối diện với những giới hạn mới của mô hình tăng trưởng cũ - mô hình dựa nhiều vào vốn, tài nguyên và lao động giá rẻ.

Mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất, chất lượng và hiệu quả đã được thực hiện song chưa thực sự mạnh mẽ. Năng suất, chất lượng, hiệu quả và đặc biệt là sức cạnh tranh của nền kinh tế vẫn còn thấp, còn khoảng cách đáng kể so với nhiều nền kinh tế trong khu vực. Báo cáo cho biết, tốc độ tăng năng suất lao động bình quân giai đoạn 2021-2025 đạt khoảng 5,3%, thấp hơn mục tiêu đề ra. Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa tham gia tích cực vào đổi mới mô hình tăng trưởng, chưa thực sự trở thành động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.

“Muốn bứt phá, Việt Nam buộc phải sớm chuyển sang nền kinh tế dựa trên tri thức, sáng tạo và năng lực quản trị quốc gia, trong đó con người chính là “hạ tầng mềm” quan trọng nhất của sự phát triển” - PGS.TS Đặng Văn Thanh nhận định.

Trụ cột của mô hình tăng trưởng mới

Dự thảo Báo cáo chính trị đã nêu rõ mục tiêu phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, với khát vọng xây dựng Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để hiện thực hóa mục tiêu đó, Dự thảo đã xác định nhiều nhóm giải pháp lớn, trong đó nhấn mạnh hoàn thiện thể chế, xác lập mô hình tăng trưởng, phát triển khoa học công nghệ, giáo dục - đào tạo, nguồn nhân lực và quản lý phát triển xã hội bền vững. Báo cáo cũng xác định ba đột phá chiến lược là thể chế, hạ tầng và nguồn nhân lực.

PGS.TS Đặng Văn Thanh cho rằng, trước hết cần tiếp tục kiên trì mô hình tăng trưởng kinh tế đã và đang được đổi mới. Đó là mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất, chất lượng và hiệu quả, kiên quyết từ bỏ mô hình tăng trưởng dựa vào vốn, tài nguyên và lao động giá rẻ. Sau gần 4 thập niên đổi mới, các nguồn lực truyền thống như lao động giá rẻ, vốn đầu tư nước ngoài hay tài nguyên thiên nhiên đang dần đi tới giới hạn. Vì vậy, cần phát triển kinh tế dựa trên các nguồn lực mới, trong đó nổi bật là nguồn lực thể chế và khoa học công nghệ. Thể chế phải trở thành nguồn lực quan trọng nhất để đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới.

Phân tích sâu hơn, ông cho rằng, trong thế giới hiện đại, sức mạnh và vị thế của một quốc gia không còn được quyết định bởi tài nguyên thiên nhiên hay quy mô dân số, mà bởi chất lượng thể chế và chất lượng tăng trưởng kinh tế. Chất lượng thể chế chính là năng lực của quốc gia trong việc kiến tạo và vận hành một hệ thống quy tắc công bằng, minh bạch, hiệu quả, có khả năng khơi dậy sáng tạo và giải phóng mọi nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

“Cạnh tranh giữa các quốc gia xét đến cùng là cạnh tranh về thể chế. Quốc gia nào có thể chế tốt sẽ huy động nguồn lực nhanh hơn, phong phú hơn, sử dụng hiệu quả hơn cho phát triển. Thể chế kinh tế phải được coi là “hạ tầng mềm” quyết định hiệu quả của mọi hoạt động kinh tế -xã hội” - PGS.TS Đặng Văn Thanh nhấn mạnh.

Bên cạnh thể chế, PGS.TS Đặng Văn Thanh cho rằng cần đặc biệt chú trọng phát triển khoa học công nghệ, khai thác thành tựu của cách mạng công nghiệp lần thứ tư để tạo ra công nghệ mới, sản phẩm mới, ngành kinh tế mới và thương hiệu mang dấu ấn riêng của Việt Nam. Cần xác định rõ các động lực tăng trưởng mới, lấy khoa học công nghệ làm trọng tâm để làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống, gắn với phát triển các cực tăng trưởng, vùng kinh tế trọng điểm, đô thị lớn và các đặc khu kinh tế thế hệ mới.

Một yếu tố then chốt khác là nguồn nhân lực chất lượng cao. Dự thảo Báo cáo chính trị đã nhấn mạnh đột phá về nguồn nhân lực, đây được xem là bước tiến lớn trong tư duy phát triển. Theo PGS.TS Đặng Văn Thanh, trong mô hình tăng trưởng mới, không chỉ cần nguồn nhân lực có chất lượng, được đào tạo mà còn phải quan tâm đến chuyển đổi cơ cấu và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thu hút và trọng dụng nhân tài.