Đồng bằng sông Cửu Long: Nỗ lực đưa sản phẩm OCOP vươn xa
Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) sau hơn 15 năm triển khai đã trở thành một trong những điểm nhấn quan trọng của quá trình xây dựng nông thôn mới. Từ chỗ khởi đầu như một mô hình thử nghiệm, đến nay OCOP đã lan tỏa mạnh mẽ trên phạm vi cả nước, góp phần làm thay đổi diện mạo kinh tế nông thôn và nâng cao giá trị hàng hóa địa phương. Đặc biệt, tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) - vùng đất giàu tiềm năng nông nghiệp, OCOP đã và đang mở ra cơ hội lớn để nông sản bản địa vươn ra thị trường trong nước và quốc tế.
Vùng đất giàu lợi thế, cần sự liên kết
ĐBSCL từ lâu được coi là “vựa lúa, vựa cá, vựa trái cây” của cả nước, chiếm tới 55% sản lượng lúa gạo, 56% sản lượng thủy sản và gần 32% sản lượng trái cây. Những con số ấy cho thấy lợi thế đặc biệt của vùng trong việc tạo dựng các sản phẩm đặc trưng, gắn với điều kiện tự nhiên, văn hóa và sinh kế cộng đồng.
Chính nhờ thế mạnh đó, vùng ĐBSCL hiện có số lượng sản phẩm OCOP lớn thứ hai cả nước, chỉ sau Đồng bằng sông Hồng. Trong đó, nhóm thực phẩm chiếm tỷ lệ áp đảo, phản ánh sự phong phú và đa dạng về nguồn nguyên liệu, cũng như khả năng khai thác, chế biến của các địa phương.
Không khó để nhận thấy, những sản phẩm như gạo thơm, cá tra, tôm càng xanh, xoài cát Hòa Lộc, sầu riêng Ri6, sen Tháp Mười, mật ong U Minh… đã trở thành thương hiệu quen thuộc, gắn liền với hình ảnh của vùng. Khi bước vào chương trình OCOP, các sản phẩm này được nâng tầm về bao bì, chất lượng, tiêu chuẩn, từ đó dễ dàng hơn trong việc tiếp cận người tiêu dùng ở thị trường rộng lớn.
Tinh thần liên kết để phát triển được thể hiện rõ qua Diễn đàn OCOP vùng ĐBSCL năm 2025 diễn ra tại An Giang với chủ đề “Liên kết cùng phát triển - An Giang 2025” (từ ngày 25 đến 28/9). Sự kiện này quy tụ hơn 200 gian hàng, hội thảo, hội thi sản phẩm tiêu biểu và nhiều hoạt động giao thương, khẳng định vai trò cầu nối để các tỉnh, thành trong vùng cùng quảng bá sản phẩm, mở rộng hợp tác và nâng cao giá trị OCOP.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết: “Vùng ĐBSCL hiện có số lượng sản phẩm OCOP lớn thứ 2 cả nước, với hơn 3.900 sản phẩm của hơn 2.000 chủ thể OCOP đạt từ 3 sao trở lên”. Theo ông Nam, kết quả này phản ánh hướng tiếp cận phù hợp, dựa vào lợi thế nông sản đặc thù của vùng. Tuy nhiên, để OCOP vươn xa, cần chú trọng hơn đến việc quản lý chất lượng, xây dựng thương hiệu uy tín, gắn với phát triển xanh và bền vững.
Hướng đi để sản phẩm OCOP bứt phá
Để OCOP của ĐBSCL thực sự tạo được dấu ấn, cần giải quyết đồng thời nhiều khâu. Trước hết là xây dựng vùng nguyên liệu đặc sản theo quy hoạch. Việc này giúp bảo đảm chất lượng đồng đều, đáp ứng chuẩn mực cao của thị trường và tạo cơ sở cho sản phẩm tiến tới phân hạng cao hơn.
Tiếp đó là đầu tư cho chế biến sâu. Hiện nhiều sản phẩm OCOP vẫn chủ yếu xuất hiện ở dạng thô, giá trị gia tăng chưa cao. Khi được chế biến sâu, sản phẩm không chỉ tăng giá trị kinh tế mà còn kéo dài thời gian bảo quản, đáp ứng thị hiếu tiêu dùng đa dạng.
Một khâu quan trọng khác là xây dựng thương hiệu và quảng bá. Một sản phẩm chất lượng nhưng không có thương hiệu sẽ khó tiếp cận thị trường lớn. Vì vậy, cần đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, tận dụng nền tảng số, thương mại điện tử, các kênh bán hàng trực tuyến và cả xu hướng livestream để đưa sản phẩm đến gần hơn với người tiêu dùng.
Ngoài ra, gắn OCOP với du lịch là hướng đi nhiều tiềm năng. Vùng sông nước, miệt vườn, lễ hội đặc sắc của ĐBSCL hoàn toàn có thể tạo ra các tour trải nghiệm, nơi du khách vừa tham quan, vừa thưởng thức và mua sắm sản phẩm OCOP ngay tại địa phương. Đây là cách kết hợp hiệu quả giữa phát triển nông sản, dịch vụ và văn hóa.
Điều quan trọng hơn cả là OCOP phải được phát triển theo hướng bền vững, gắn với nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn và thích ứng biến đổi khí hậu. Định hướng giai đoạn 2026-2030 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng nhấn mạnh yêu cầu này: quản lý chất lượng nghiêm ngặt, phát triển thương hiệu có uy tín, bảo hộ sở hữu trí tuệ, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế để đưa sản phẩm ra thị trường thế giới.
OCOP ở ĐBSCL đang hội đủ điều kiện để bứt phá: lợi thế nguyên liệu dồi dào, cộng đồng sản xuất năng động và thị trường ngày càng rộng mở. Vấn đề đặt ra là làm sao phát huy đồng bộ các lợi thế ấy, từ khâu sản xuất, chế biến đến quảng bá, tiêu thụ. Khi đó, mỗi sản phẩm OCOP không chỉ là một mặt hàng thương mại, mà còn là câu chuyện văn hóa, bản sắc và khát vọng vươn lên của cả một vùng đất trù phú.
