Đưa tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán vào tiêu chí đánh giá người đứng đầu

Ngày 3/12, Quốc hội thảo luận về các báo cáo tổng hợp việc thực hiện của thành viên Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán Nhà nước đối với nghị quyết của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIV và khóa XV về giám sát chuyên đề, chất vấn.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đánh giá báo cáo của Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đã phản ánh toàn diện việc thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội khóa XIV, khóa XV về giám sát chuyên đề và chất vấn. Nhiều kết quả nổi bật đã được ghi nhận như tỷ lệ kiến nghị tài chính thực hiện bình quân đạt trên 80%; nhiều văn bản pháp luật, cơ chế chính sách đã được sửa đổi theo kiến nghị của KTNN. Đặc biệt năm 2024-2025, KTNN đã chủ động chuyển 7 vụ việc có dấu hiệu vi phạm cho cơ quan điều tra, thể hiện rõ tinh thần “không vùng cấm”, “không ngoại lệ”. Những kết quả đó góp phần củng cố niềm tin của cử tri vào vai trò giám sát tối cao của Quốc hội và cơ quan kiểm toán quốc gia.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng thẳng thắn chỉ rõ nhiều kiến nghị sửa đổi cơ chế, chính sách còn chậm được thực hiện. Một số kiến nghị của KTNN liên quan đến sửa đổi, ban hành văn bản quản lý ở địa phương còn tồn đọng kéo dài, điển hình như nhóm kiến nghị sau kiểm toán Covid-19, đến nay mới chỉ hoàn thành 6/28 nội dung, phần lớn do thay đổi bối cảnh và thiếu quy định chuyển tiếp tương ứng. Thực trạng này đặt ra yêu cầu hoàn thiện quy định về trách nhiệm giải trình của cơ quan soạn thảo và cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện kiến nghị kiểm toán, tạo cơ chế gắn trách nhiệm cá nhân, đặc biệt là người đứng đầu.

Báo cáo cho thấy công tác quản lý, sử dụng đất đai, tài sản công tại nhiều địa phương vẫn còn tồn tại phổ biến và lặp lại qua nhiều năm. Việc giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá; miễn giảm tiền thuê đất không đúng đối tượng; chậm cấp giấy chứng nhận; hồ sơ pháp lý không đầy đủ; để đất hoang hóa, bị lấn chiếm; sử dụng đất sai mục đích… vẫn xuất hiện tại nhiều đơn vị được kiểm toán. Điều này chứng tỏ hiệu lực của kiến nghị kiểm toán còn chưa tương xứng, và việc khắc phục sau kiểm toán chưa tạo được chuyển biến đồng bộ, kịp thời.

Đại biểu cũng chỉ ra việc thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán vẫn còn hạn chế về tiến độ khi đến 30/9/2025, tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán của năm liền trước mới đạt 58%, kiến nghị về kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân mới đạt 22,5%. Điều này cho thấy tính răn đe của kết luận kiểm toán chưa đủ mạnh; cơ chế giám sát liên thông giữa các cơ quan có thẩm quyền còn phân tán.

Từ những tồn tại trên, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề xuất, tiếp tục hoàn thiện pháp luật về KTNN, nhất là Luật KTNN sửa đổi dự kiến giai đoạn 2027-2030, theo hướng tăng quyền tiếp cận dữ liệu, tăng tính ràng buộc của kết luận kiểm toán và đặc biệt là quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan trong thực hiện kiến nghị. Việc đồng bộ chuẩn mực kiểm toán mới phải gắn với ứng dụng mạnh mẽ phân tích dữ liệu lớn và kiểm toán số nhằm giảm phụ thuộc vào hồ sơ giấy, tăng khả năng phát hiện sai phạm.

Cùng với đó, Quốc hội cần yêu cầu các bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch riêng về khắc phục tồn tại qua kiểm toán, có lộ trình chi tiết theo từng nhóm kiến nghị; tăng cường chế tài đối với đơn vị chậm thực hiện, kéo dài hoặc không giải trình được nguyên nhân. Việc đưa tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán vào tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu là cần thiết và phù hợp với yêu cầu siết chặt kỷ luật, kỷ cương tài chính công.

Đại biểu cũng nhấn mạnh cần nâng cao hiệu quả phối hợp giữa KTNN và các cơ quan thanh tra, điều tra, kiểm tra của Đảng và Nhà nước, đặc biệt trong chia sẻ cơ sở dữ liệu và xử lý các dấu hiệu vi phạm ngay trong quá trình kiểm toán. KTNN đã bước đầu ứng dụng AI để phân tích dữ liệu tại các gói thầu số hóa, và kết quả thử nghiệm cho thấy AI có thể chỉ ra sai lệch khối lượng, vượt dự toán rất nhanh. Đây là hướng đi đúng và cần được nhân rộng trên các lĩnh vực có rủi ro cao như đầu tư công, đất đai, môi trường và chuyển đổi số.