FDA công bố chính sách giảm tác hại thuốc lá, toàn cầu chờ đợi hành động tiếp theo

Tuy nhiên, chính sách này đối lập với lập trường thận trọng của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cơ quan vẫn ưu tiên các biện pháp kiểm soát dân số toàn diện để ngăn chặn sử dụng kép (dual use) và nguy cơ thanh thiếu niên bắt đầu hút.

Chuỗi nguy cơ của các sản phẩm thuốc lá - kim chỉ nam hỗ trợ thiết kế chính sách hiệu quả

Trong bài phát biểu khai mạc Hội nghị Chính sách Thuốc lá và Nicotine của Viện Luật Thực phẩm và Dược phẩm (FDLI), ông Bret Koplow - Quyền Giám đốc Trung tâm Sản phẩm Thuốc lá (CTP) của FDA - chính thức công bố hướng tiếp cận giảm tác hại sẽ trở thành nguyên tắc trọng tâm trong chính sách quản lý thuốc lá của cơ quan này. Đáng chú ý, ông cho biết FDA đang hoàn thiện hướng dẫn về “chuỗi nguy cơ” - hệ thống phân loại sản phẩm thuốc lá dựa trên mức độ rủi ro đối với sức khỏe từ thấp đến cao.

Theo phân loại này, thuốc lá truyền thống đứng ở nhóm rủi ro cao nhất do lượng khói sản sinh trong quá trình đốt cháy sản phẩm này chứa hơn 7.000 chất hóa học và 69 chất gây ung thư, liên quan đến 25 nhóm bệnh khác nhau như ung thư, tim mạch, bệnh hô hấp…

Ngược lại, các sản phẩm thuốc lá không khói như thuốc lá nung nóng (TLNN), các sản phẩm hóa hơi và các sản phẩm nicotine dạng ngậm có nguy cơ thấp hơn, tùy theo cơ chế hoạt động từng sản phẩm.

Đánh giá về tư duy tiếp cận có tính đột phá thay cho lối mòn “cai hoặc chết” đang tồn tại hiện nay, ông Chris Allen – Giám đốc điều hành công ty tư vấn Broughton (Anh) – nhận định đây là một trong những thay đổi chính sách quan trọng nhất trong nhiều năm.

Hiện FDA áp dụng quy trình thẩm định sản phẩm riêng biệt đối với từng nhà sản xuất dựa trên khả năng giúp người hút thuốc chuyển đổi khỏi thuốc lá truyền thống vốn có mức độ rủi ro cao nhất – yếu tố cốt lõi giúp giảm gánh nặng bệnh tật.

Trong khuôn khổ FDLI, ông Bret Koplow cũng cảnh báo rằng nếu thị trường các sản phẩm thay thế không được quản lý và cấp phép, những mặt hàng tại thị trường lậu có thể chiếm lĩnh thị trường.

Đồng quan điểm, chuyên gia sức khỏe cộng đồng Cliff Douglas cho rằng việc hợp lý hóa quy trình cấp phép kinh doanh (PTMA) sẽ hạn chế sản phẩm bất hợp pháp, tuy nhiên, nhiều chuyên gia khác vẫn lo ngại về việc hạ thấp các tiêu chuẩn nghiêm ngặt hiện có.

Ngoài ra, ông cũng đánh giá cao mục tiêu cung cấp rõ ràng thông tin về phạm vi rủi ro (chuỗi nguy cơ) của các sản phẩm thuốc lá và nicotine của FDA để hỗ trợ người tiêu dùng và các nhà cung cấp dịch vụ y tế hiệu quả và toàn diện hơn.

Dù vậy, FDA cũng nhấn mạnh các sản phẩm không khói không phải là vô hại. Quá trình phê duyệt đòi hỏi nhà sản xuất phải chứng minh sản phẩm cải thiện tổng thể sức khỏe cộng đồng (Public Health Standard), một tiêu chuẩn rất cao.

Mỹ hài hòa chiến lược giảm tác hại và bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Trong một phát biểu trước đó, Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ Robert F. Kennedy Jr. nhận định rằng sản phẩm thuốc lá không khói là một trong những phương phức tiêu thụ nicotine an toàn nhất.

Vì vậy, trong nhiều năm qua, Mỹ vẫn duy trì hai mục tiêu song hành: hỗ trợ các lựa chọn nicotine thay thế có nguy cơ thấp dành cho người hút thuốc trưởng thành, đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng – đặc biệt là ngăn chặn thanh thiếu niên tiếp cận.

Do vậy, trong quá trình thẩm định hồ sơ sản phẩm của từng nhà sản xuất, FDA cũng đặt yêu cầu quan trọng: mọi sản phẩm được chấp thuận phải chứng minh không làm tăng nguy cơ sử dụng ngoài ý muốn ở người chưa từng hút thuốc, bao gồm giới trẻ và những người đã cai thuốc.

Theo ông Koplow, các chính sách được triển khai sắp tới đây của cơ quan này đi kèm với điều kiện áp dụng công nghệ kiểm soát độ tuổi nghiêm ngặt song hành cùng mục tiêu đáp ứng việc cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Cũng trong năm 2025, nỗ lực của FDA đã được ghi nhận trong việc ngăn chặn giới trẻ song song thẩm định dữ liệu để cho phép các sản phẩm không khói đủ tiêu chuẩn được cung cấp ra thị trường.

Tháng 3/2025, FDA công bố chiến dịch giáo dục giúp ngăn chặn gần 450.000 trẻ vị thành niên (từ 11-17 tuổi) bắt đầu sử dụng TLĐT. Theo đó, một nghiên cứu được bình duyệt đăng trên tạp chí AJPM của Mỹ ngày 14/3 cho thấy, chiến dịch đã giúp giảm gần 70% tỷ lệ sử dụng TLĐT ở giới trẻ, vốn tăng mạnh vào năm 2019. Theo khảo sát NYTS, số học sinh Mỹ sử dụng TLĐT giảm từ 5,38 triệu (2019) xuống 1,63 triệu (2024) – mức thấp nhất trong một thập kỷ qua.

Đối với các sản phẩm không khói, sau 6 năm TLNN lần đầu tiên được thương mại hóa tại Mỹ, một số tiểu bang đã áp dụng chính sách thuế ưu đãi đối với các sản phẩm này nhằm thúc đẩy việc chuyển đổi hoàn toàn khỏi thuốc lá truyền thống.

Tại bang Alabama, dù vẫn khẳng định TLNN không hoàn toàn vô hại, Thống đốc đã ký ban hành đạo luật giảm thuế TLNN xuống còn 1,7 cent mỗi điếu với kỳ vọng rằng chính sách này sẽ giúp giảm phơi nhiễm độc chất so với việc tiếp tục hút thuốc lá truyền thống.

Trước đó, năm 2024 bang Mississippi cũng điều chỉnh thuế theo hướng tương tự, áp mức thuế 1,25 cent mỗi điếu. Thượng nghị sĩ Daniel Sparks cho biết cần tiếp cận đa chiều thay vì chỉ đưa ra một lựa chọn duy nhất là cai thuốc lá. Với những người chưa thể từ bỏ ngay, việc cung cấp một giải pháp có mức độ rủi ro thấp hơn so với thuốc lá truyền thống.

Hiện nay, nhiều bang khác như Iowa, Florida, Oklahoma, Tennessee… cũng đang xem xét điều chỉnh thuế suất với TLNN.

Theo nghiên cứu của Harm Reduction International vào tháng 9/2025, gần 92% người tham gia khảo sát cho rằng phương pháp giảm tác hại tại quốc gia của họ vẫn bị hạn chế. Do vậy, việc FDA khẳng định vai trò then chốt của chiến lược giảm tác hại được kỳ vọng trở thành cơ sở tham chiếu quan trọng để các quốc gia xây dựng chính sách phù hợp với thực tiễn, và nhân văn hơn với những người hiện đang hút thuốc lá.