Gánh nặng kép về dinh dưỡng ở trẻ em Việt Nam
Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh và lối sống thay đổi mạnh mẽ, Việt Nam đang phải đối mặt với một thực trạng đáng lo ngại: trẻ em tại các đô thị thừa cân, béo phì ngày càng nhiều, trong khi ở vùng sâu, vùng xa, tình trạng suy dinh dưỡng và thấp còi vẫn dai dẳng. Các chuyên gia cảnh báo đây là “gánh nặng kép” đe dọa tương lai phát triển của trẻ em và chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.
Số liệu từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, tỷ lệ thấp còi ở trẻ em vùng dân tộc thiểu số vẫn trên 30%, gần gấp đôi mức trung bình cả nước. Khoảng cách lớn về tỷ lệ suy dinh dưỡng phản ánh sự bất bình đẳng trong cơ hội tiếp cận dinh dưỡng, chăm sóc và môi trường sống giữa các vùng miền. Đây không chỉ là vấn đề sức khỏe mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ, khả năng học tập và tiềm năng kinh tế của trẻ em trong tương lai.
Trái ngược với tình trạng thiếu dinh dưỡng ở miền núi và nông thôn, nhiều đô thị lớn lại chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của thừa cân, béo phì ở trẻ em. Chỉ trong 10 năm, tỷ lệ này đã tăng gần gấp đôi và vượt ngưỡng 20% ở lứa tuổi học sinh. Tốc độ gia tăng còn nhanh hơn cả Thái Lan và đang tiệm cận mức của các nước phát triển.
Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở đô thị hiện đã vượt mức báo động, trong khi gần 38% trẻ em miền núi vẫn thấp còi. Sự tương phản này phản ánh rõ tình trạng mất cân đối dinh dưỡng và những thách thức lớn đối với công tác chăm sóc sức khỏe trẻ em. Đây không chỉ là vấn đề của chế độ ăn uống mà còn liên quan đến điều kiện kinh tế – xã hội, môi trường sống, thói quen vận động và kiến thức dinh dưỡng của gia đình.
Còn PGS.TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia nhận định, Việt Nam hiện phải đối mặt với bốn nhóm vấn đề dinh dưỡng cùng lúc: suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi tại các vùng nghèo và vùng dân tộc thiểu số; thừa cân, béo phì tăng nhanh ở trẻ 5–19 tuổi tại đô thị; thiếu vi chất dinh dưỡng như Vitamin A, Sắt, kẽm, I-ốt; và sự gia tăng các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn. “Đây là bức tranh nhiều gam màu tối, đòi hỏi giải pháp đồng bộ và lâu dài” – chuyên gia đánh giá.
Lãnh đạo Viện Dinh dưỡng cho rằng các chính sách cần tập trung vào việc cải thiện điều kiện cơ sở vật chất trường học, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm và mức phí ăn bán trú hợp lý. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ tài chính cho học sinh nghèo, học sinh ở vùng sâu, vùng xa nhằm thu hẹp khoảng cách dinh dưỡng.
Bên cạnh dinh dưỡng hợp lý, việc tăng cường hoạt động thể chất là yêu cầu bắt buộc. Chế độ dinh dưỡng cân đối phải đi kèm với thói quen vận động hằng ngày. Do đó, các trường học được khuyến nghị duy trì hoạt động thể dục – thể thao, xây dựng không gian vận động an toàn, giúp trẻ hình thành lối sống lành mạnh từ sớm.
Công tác truyền thông và vận động xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về dinh dưỡng và khuyến khích hành vi ăn uống lành mạnh. Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình – nhà trường – các cấp chính quyền sẽ tạo ra mạng lưới hỗ trợ hiệu quả để cải thiện dinh dưỡng trẻ em.
Theo Viện Dinh dưỡng, việc giám sát định kỳ tình trạng dinh dưỡng và nguồn thực phẩm cung cấp cho trường học là yếu tố then chốt bảo đảm hiệu quả lâu dài. Hệ thống giám sát quốc gia cần duy trì báo cáo thường xuyên, kết hợp điều tra tổng thể 3–5 năm/lần để kịp thời cập nhật số liệu và điều chỉnh chính sách.
Gánh nặng kép về dinh dưỡng đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về những chính sách bền vững, sự vào cuộc mạnh mẽ của các ngành và sự thay đổi hành vi của từng gia đình. Đảm bảo trẻ em Việt Nam được phát triển cân đối, khỏe mạnh không chỉ là mục tiêu của ngành y tế mà là ưu tiên chiến lược trong phát triển con người và tương lai quốc gia.
