Giải bài toán xuất khẩu gạo
7 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo đạt 3,7 triệu tấn, đạt 1,59 tỷ USD, con số này giảm 3,1% về lượng và 8,3% về giá trị so với cùng kỳ. Theo đánh giá của giới chuyên gia, xuất khẩu gạo nói riêng, xuất khẩu nông sản nói chung vẫn đang trên đà sụt giảm, nếu tính từ đầu năm. Chính vì thế, vấn đề đặt ra là phải tìm cách nâng giá trị hạt gạo Việt Nam khi đưa ra thị trường thế giới.
Ảnh: Hoàng Long
Sụt giảm tại nhiều thị trường
Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) lý giải, nguyên nhân của sự sụt giảm này là do nguồn cung gạo trên thế giới đang rất dồi dào, dẫn đến các DN xuất khẩu gạo của ta phải cạnh tranh mạnh mẽ với các DN đến từ Thái Lan, Ấn Độ, Myanmar ...
Xét về các thị trường nhập khẩu gạo của Việt Nam, Trung Quốc nhiều năm qua vẫn là thị trường nhập khẩu gạo Việt Nam với số lượng nhiều nhất, tuy nhiên 7 tháng đầu năm 2015, lượng gạo xuất khẩu sang thị trường này đã giảm 19,72% so với cùng kỳ 2014. Tương tự, lượng gạo xuất sang thị các thị trường khác hầu hết cũng đều sụt giảm. Tại Mỹ, 7 tháng đầu năm, lượng gạo xuất khẩu sang thị trường này cũng giảm tới hơn 12% so với cùng kỳ.
Như vậy, nhìn tổng thể bức tranh chung về xuất khẩu gạo trong 7 tháng đầu năm, có thể thấy, kim ngạch xuất khẩu nhóm ngành hàng này vẫn chưa có dấu hiệu khởi sắc, xuất khẩu vẫn đang trên đà giảm cả về sản lượng và giá trị. Chỉ có duy nhất một điểm “lóe sáng” trong bức tranh xuất khẩu gạo, đó là lượng gạo cao cấp xuất khẩu đã tăng khá mạnh trong 7 tháng qua.
Cụ thể, thông tin từ Phó Chủ tịch VFA, ông Huỳnh Minh Huệ cho biết tại buổi giao ban công tác 7 tháng đầu năm 2015 của Bộ Công thương mới đây, gạo cao cấp xuất khẩu tăng mạnh, đặc biệt là gạo thơm. Yếu tố này ít nhiều cũng giúp cho thị trường xuất khẩu gạo bớt ảm đạm. Tuy nhiên, lãnh đạo VFA vẫn nêu lên một thực trạng: Lâu nay, xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn chưa đạt được chất lượng đồng đều, gạo xuất khẩu vẫn bị trà trộn nhiều loại do các DN thu gom từ nhiều đầu mối khác nhau…
Đây chính là một trong những yếu tố khiến cho gạo của ta xuất dù vẫn xuất được một sản lượng lớn hàng năm song, giá trị lại không cao. Bởi vậy, VFA cũng khuyến cáo, xu hướng sản xuất gạo cao cấp trong thời gian tới cần phải đẩy mạnh, như vậy gạo Việt mới có thể cạnh tranh được với các loại gạo đến từ những nước mạnh như Thái Lan, Ấn Độ…
Cần tăng cường quản lý kiểm soát chất lượng gạo xuất khẩu. (Ảnh: Hoàng Long).
Cấp bách cải thiện chất lượng
Trên thực tế, không phải nông dân, DN ngành lúa gạo không muốn sản xuất ra những sản phẩm cao cấp, song, hiện nay, phần lớn các hộ nông dân trồng lúa vẫn theo phương thức nhỏ lẻ, manh mún nên Việt Nam chưa thể xây dựng được một chuỗi giá trị lúa gạo như mong muốn. Đây là lý do chính khiến cho sản phẩm gạo của ta ít đạt được những yêu cầu về chất lượng, phẩm cấp.
Theo chuyên gia kinh tế Phạm Minh Thụy (Viện Kinh tế - Tài chính), có hàng loạt nguyên nhân khiến cho gạo Việt Nam bị giảm sức cạnh tranh, trong đó phải kể đến thực trạng, chúng ta chưa tuân thủ vấn đề quy hoạch trồng lúa với giống có chất lượng cao.
Ngược lại, vẫn sản xuất theo phương thức “mạnh ai nấy làm”, do đó dẫn đến thực trạng, gạo sản xuất ra có chất lượng không ổn định, không có thương hiệu, kém hấp dẫn về mẫu mã… do đó không thể bán được giá cao. Trong khi đó, mạng lưới thu mua lúa từ người nông dân vẫn dựa chủ yếu vào tư thương tự phát làm cho chất lượng lúa gạo không đồng đều dẫn tới gạo xuất khẩu còn lẫn nhiều loại phẩm cấp thấp.
Để cải thiện những bất cập nói trên, theo giới chuyên gia ngành lúa gạo, hiện nay chúng ta vẫn đang quá dễ dãi đối với hạt gạo xuất khẩu, dẫn đến nhiều loại gạo phẩm cấp thấp cũng được xuất đi. “Cần phải tăng cường quản lý kiểm soát chất lượng gạo trong xuất khẩu để loại bỏ những sản phẩm chất lượng kém, nếu không sẽ ảnh hưởng đến uy tín của gạo Việt Nam trên thị trường thế giới” – TS Lê Quốc Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công thương) nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, TS Phương cũng nêu quan điểm, rất cần phải gia tăng đầu tư cơ sở chế biến chuyên sâu để nâng cao giá trị gia tăng cho hạt gạo. Ngoài ra công tác tạm trữ cũng cần phải được cải thiện, bởi, như hiện nay, chúng ta vẫn đang rơi vào thực trạng: Do công tác tạm trữ gạo yếu, gạo chỉ xuất khẩu ồ ạt vào mùa thu hoạch, nên thường xuyên phải chịu giá thấp, đến khi giá gạo trên thị trường thế giới lên cao thì lại không có gạo mà bán.
Với những điểm bất cập còn tồn tại trong ngành lúa gạo hiện nay, giới chuyên gia cho rằng, trong khi các nước nhập khẩu gạo lớn đang đẩy mạnh sản xuất, tiến tới tự túc gạo cho nhu cầu trong nước, nếu chúng ta không cải thiện, nâng cao sức cạnh tranh cho hạt gạo Việt, chắc chắn con số sụt giảm về sản lượng và giá trị xuất khẩu vẫn còn gia tăng.
| Mặc dù sụt giảm ở nhiều thị trường, song đối với thị trường châu Phi, đây lại được coi là thị trường giàu tiềm năng đối với gạo Việt Nam. Theo TS Lê Quốc Phương, vẫn có nhiều cơ hội cho gạo Việt Nam thâm nhập vào châu Phi. Bởi với giá cả ở mức không quá cao, gạo đang ngày càng trở thành loại lương thực phổ biến trong bữa ăn hàng ngày của người dân nhiều nước ở châu lục này. Phần lớn các nước có nhu cầu nhập khẩu gạo ở châu Phi lại thường nhập khẩu gạo trắng có phẩm cấp và giá vừa phải, phù hợp với khả năng cung ứng của Việt Nam. |
