Giảm năm đóng bảo hiểm hưởng lương hưu: Giải pháp đảm bảo lưới an sinh

Tăng tỷ lệ rút BXHX 1 lần

Theo Ban Thực hiện chính sách BHXH (Bảo hiểm xã hội Việt Nam), tốc độ tăng trung bình của lượng người hưởng BHXH một lần của năm sau luôn cao hơn năm trước khoảng 10%. Theo đó tỷ lệ rút BHXH 1 lần ngày càng tăng và tăng nhanh hơn so với tỷ lệ người tham gia BHXH. Chỉ tính riêng tháng 8 năm nay, ngành BHXH đã giải quyết cho hơn 114 người hưởng trợ cấp một lần, trong đó có 97.767 người nghỉ việc hưởng BHXH 1 lần.

Là một trong địa phương có số lao động rút BHXH gia tăng, ông Nguyễn Thanh Danh - Giám đốc BHXH tỉnh Quảng Nam chia sẻ, bên cạnh một số lao động thực sự cần tiền thì cũng không ít người lo sợ chính sách thay đổi nên đã đi rút BHXH 1 lần. “Mục đích chính của chúng tôi là làm thế nào để kéo được nhiều người vào lưới an sinh xã hội. Tuy nhiên, nhiều năm thống kê lại thì vẫn thấy rằng số vào ít hơn số ra” - ông Danh nói và cho rằng, để “giữ” NLĐ ở lại hệ thống BHXH, ngành BHXH đã làm mọi cách để thuyết phục, động viên và giữ lại cho họ. “Mỗi người mà làm hồ sơ hưởng BHXH 1 lần, ít nhất chúng tôi cũng có 3 chặng truyền thông, thứ nhất là khi tiếp nhận hồ sơ xin rút BHXH 1 lần của người lao động, chúng tôi đều trực tiếp tư vấn, thuyết phục người lao động, sau đó thuyết phục qua điện thoại, tổ nhóm để họ hiểu. Nhưng hiện nay vẫn tồn tại tâm lý đám đông. Một người có thể họ hiểu nhưng cả một nhóm người ngồi lại với nhau thì lại là câu chuyện khác” - ông Danh nói.

Ông Đào Việt Ánh - Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam cho biết, trong 2 năm vừa qua, số người rút BHXH 1 lần tăng 18 - 20% so với cùng kỳ. Tỷ lệ lao động trẻ rút BHXH 1 lần ngày càng nhiều bởi có tâm lý chỉ quan tâm đến nhu cầu trước mắt hơn là nhu cầu hưởng lương hưu khi về già. Bên cạnh đó, tình hình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp (DN) gặp khó khăn, đặc biệt trong giai đoạn từ năm 2020 đến nay, dẫn đến nhiều DN ngừng hoạt động, thu hẹp quy mô sản xuất, kinh doanh, cắt giảm lao động. Tình trạng lao động thiếu việc làm, không có việc làm, mất việc làm dẫn đến gia tăng số người hưởng BHXH một lần… Và như vậy, NLĐ tự tiêu vào của tích lũy để dành khi về hưu…

Giải pháp “giữ chân”

Xuất phát từ thực tế trên, tại Dự thảo Luật BHXH sửa đổi, đã đưa ra đề xuất giảm số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu. Góp ý vào Dự thảo Luật BHXH sửa đổi, đại diện Liên đoàn lao động huyện Hoài Đức cho rằng, việc giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hàng tháng từ 20 năm xuống 15 năm là một trong những chính sách đặc biệt quan trọng và có giá trị trong lần sửa đổi này. Đề xuất này sẽ tạo cơ hội cho những người tham gia muộn hoặc quá trình tham gia không liên tục có thời gian đóng BHXH ngắn được hưởng lương hưu.

Tuy nhiên, theo đại diện Liên đoàn Lao động huyện Hoài Đức, đối với các công nhân lao động ở các DN (đặc biệt ở các DN ở nông thôn, những vùng còn khó khăn) việc đóng BHXH đủ 15 năm cũng gặp nhiều khó khăn. Do đó, đề xuất Quốc hội xem xét giảm thời gian đóng BHXH xuống 10 năm hoặc thấp hơn nữa vẫn được hưởng lương hưu theo nguyên tắc đóng nhiều hưởng nhiều, đóng ít hưởng ít. Cơ chế này nhằm tạo cơ hội cho những người tham gia muộn hoặc quá trình tham gia không liên tục được hưởng lương hưu, bên cạnh đó, khuyến khích người lao động tham gia BHXH ở mọi lứa tuổi. Ngoài ra, cơ chế này còn hạn chế được tình trạng người đã hết tuổi lao động phải nhận BHXH 1 lần do chưa đủ số năm đóng BHXH bắt buộc.

Đánh giá cao đề xuất này, song ông Phạm Minh Huân - nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho rằng, khi giảm thời gian đóng BHXH từ 20 năm xuống 15 năm thì mức lương hưu thấp, do phụ thuộc quan hệ đóng – hưởng. Mức lương hưu thấp thì không có ý nghĩa trong cuộc sống. Do đó, với một bộ phận nhỏ những người có lương hưu thấp, chúng ta cần có chính sách hỗ trợ tăng lương được lấy từ nguồn Quỹ BHXH để giúp họ bảo đảm cuộc sống khi về già.