Giám sát, phản biện xã hội năm 2026: Hướng mạnh về cơ sở, bám sát vấn đề dân sinh
Đóng góp ý kiến vào Kế hoạch Giám sát và phản biện xã hội của UBTƯ MTTQ Việt Nam năm 2026, một số ý kiến đã nhấn mạnh: Cần tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức giám sát, phản biện xã hội; chủ động, kịp thời giám sát, phản biện từ sớm, từ cơ sở, lựa chọn đối tượng, nội dung giám sát, phản biện xã hội có trọng tâm, trọng điểm. Đặc biệt, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội…
Giám sát của Mặt trận cần được công khai rộng rãi
Hàng năm, cùng với nhiều hoạt động quan trọng, công tác giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam luôn được chú trọng, hướng mạnh về cơ sở - nơi triển khai trực tiếp các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đây cũng là “điểm chạm” quan trọng, phản ánh rõ nhất hiệu quả của các chính sách khi đi vào cuộc sống, đồng thời giúp Mặt trận kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, những vấn đề phát sinh từ thực tiễn đời sống nhân dân để kiến nghị, đề xuất các giải pháp phù hợp.
Theo Kế hoạch Giám sát và phản biện xã hội của UBTƯ MTTQ Việt Nam năm 2026, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam sẽ thực hiện 6 nội dung: Việc chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới toàn diện trong giải quyết thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ công tại các địa phương khi thực hiện việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã và việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; Giám sát việc thực hiện dân chủ ở cơ sở (gắn với giám sát trách nhiệm của người đứng đầu theo Quy định số 124); Tiếp tục giám sát việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi năm 2026; Giám sát thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026- 2035; Giám sát một số vụ việc khiếu nại, tố cáo khi có yêu cầu thực tế theo Chương trình phối hợp số 02/CTPH-MTTQ-TTCP-BTP-HLG-LĐLS ngày 11/10/2018 giữa Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam, Thanh tra Chính phủ, Bộ Tư pháp, Hội Luật gia Việt Nam và Liên đoàn luật sư Việt Nam (nếu có);
Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam sẽ tham gia giám sát với các Đoàn giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) và các cơ quan hữu quan (theo Chương trình giám sát của Quốc hội, UBTVQH và kế hoạch giám sát của các cơ quan liên quan).
Về phản biện, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam sẽ chủ trì phản biện xã hội các dự án Luật, gồm: Luật Tín ngưỡng, tôn giáo (sửa đổi); Luật Thủ tục ban hành quyết định hành chính; Luật Tiếp cận thông tin (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Nhà ở (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi); Dự án Luật Hòa giải ở cơ sở (sửa đổi); Luật Hộ tịch (sửa đổi).
Góp ý về các nội dung giám sát, phản biện xã hội, đại diện lãnh đạo một số tổ chức chính trị - xã hội cho rằng, kế hoạch giám sát, phản biện cần được triển khai cụ thể, phối hợp chặt chẽ, bảo đảm chất lượng và tiến độ theo yêu cầu. Quá trình triển khai cần bảo đảm hiệu quả, tiết kiệm, tránh lãng phí, tránh trùng lắp về địa bàn và đối tượng của các Đoàn giám sát; nâng cao chất lượng công tác phản biện xã hội đối với quy trình lập pháp và giám sát việc thực hiện pháp luật.
Ông Ngọ Duy Hiểu – Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, để tránh chồng chéo, các tổ chức thành viên đề xuất với Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam dự kiến địa bàn giám sát để Mặt trận có cái nhìn tổng thể, tránh tình trạng cùng một tỉnh nhưng có đến mấy đoàn giám sát của Mặt trận về. Đồng thời phải có cơ chế phân công rõ ràng, chia sẻ thông tin sớm và định kỳ giữa các cơ quan; xây dựng kế hoạch phối hợp chung ngay từ đầu năm, tránh tình trạng “mạnh ai nấy làm”.
“Việc lựa chọn nội dung giám sát phải tập trung vào những vấn đề “nóng”, được nhân dân quan tâm, thể hiện rõ vai trò “bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân” của Mặt trận. Hoạt động giám sát của Mặt trận cũng cần được công khai rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân thấy rõ. Qua đó, thể hiện sự minh bạch, công khai và tạo sức lan tỏa rộng khắp trong mọi tầng lớp nhân dân” – ông Hiểu nhấn mạnh.
Bám sát việc giải quyết sau kiến nghị
GS.TS Trần Ngọc Đường - Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Dân chủ và Pháp luật UBTƯ MTTQ Việt Nam, là một người luôn tâm huyết với công tác Mặt trận, đặc biệt là trong lĩnh vực giám sát và phản biện xã hội. Với nền tảng vững chắc về lý luận và thực tiễn pháp luật, ông cho rằng, 6 nội dung giám sát trong Kế hoạch giám sát, phản biện xã hội của UBTƯ MTTQ Việt Nam năm 2026 đều hướng tới những vấn đề thiết thực, sát với đời sống nhân dân.
Theo ông Đường, việc lựa chọn này được đánh giá là phù hợp, bảo đảm tính trọng tâm, qua đó phát huy hiệu quả vai trò giám sát của MTTQ Việt Nam, góp phần đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước vào cuộc sống, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng, để phát huy được sức mạnh ở cơ sở, cần xác định vai trò của chính quyền cấp xã có ý nghĩa hết sức quan trọng. Bởi chính quyền cấp xã bây giờ đã khác với chính quyền cấp xã trước đây. Hoạt động, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn có nhiều thay đổi. Do vậy, vấn đề đặt ra là công tác giám sát của MTTQ Việt Nam phải phát huy vai trò như thế nào để góp phần giúp chính quyền cấp xã mới hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, từ đó phát huy tính ưu việt của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
“Nói cách khác, Mặt trận cần chú trọng đến giám sát sự đổi mới toàn diện trong giải quyết thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ công tại các địa phương khi thực hiện việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã và việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; xác định đây là khâu đột phá, hướng mạnh hoạt động giám sát về chính quyền cơ sở. Qua đó đưa hoạt động của chính quyền cơ sở đi vào nền nếp, ngày càng có hiệu lực, hiệu quả” - ông Đường nhấn mạnh.
Theo GS.TS Trần Ngọc Đường, hiện nay Mặt trận đã trở thành ngôi nhà chung của các tổ chức chính trị - xã hội, sự điều phối trong triển khai các nhiệm vụ được tiến hành thông suốt, hiệu quả hơn, vì vậy không còn nỗi lo về việc chồng chéo, trùng lặp trong công tác giám sát giữa Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội. Việc các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc MTTQ Việt Nam tạo nhiều thuận lợi cho quá trình thực hiện công tác giám sát.
Theo ông Đường, hiệu quả của giám sát thể hiện ở việc thực hiện kiến nghị sau giám sát. Sau khi đưa ra được kiến nghị thì phải theo dõi cơ quan, tổ chức giải quyết kiến nghị đó như thế nào. Nếu chỉ đưa ra kiến nghị mà không theo sát việc tổ chức, thực hiện thì những kiến nghị đó sẽ không đi vào cuộc sống.
Nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, cần tăng cường sự phối hợp của Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên của Mặt trận, tạo cơ chế huy động sự tham gia của thành viên các Hội đồng tư vấn, các chuyên gia, nhà khoa học, những người có kinh nghiệm thực tiễn và sự tham gia của nhân dân.
GS.TS Trần Ngọc Đường kiến nghị, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam tăng cường mời các thành viên của Hội đồng tư vấn tham gia các đoàn giám sát. Các thành viên Hội đồng là những người có kinh nghiệm chuyên sâu, rất nhiệt tình và trách nhiệm cao, vì vậy cần phát huy vai trò của các Hội đồng tư vấn trong công tác giám sát và phản biện xã hội.
Phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết trong giám sát, phản biện xã hội
Nói về Kế hoạch giám sát, phản biện xã hội năm 2026 của UBTƯ MTTQ Việt Nam, Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Hoàng Công Thủy nhấn mạnh, hoạt động giám sát cần phải lựa chọn những vấn đề lớn, nóng, những vấn đề xã hội quan tâm, vì như thế vừa bảo đảm tính thiết thực, vừa thể hiện rõ vai trò, vị thế của Mặt trận trong đời sống xã hội.
“Cần chủ động, kịp thời giám sát, phản biện từ sớm, từ cơ sở. Đặc biệt, cần lựa chọn đối tượng, nội dung giám sát, phản biện xã hội có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào những chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước, những vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân” - Phó Chủ tịch Hoàng Công Thủy nhấn mạnh, đồng thời đề nghị, giám sát cần tinh, gọn, hiệu quả; làm rõ thời gian, địa điểm, cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội. Sau giám sát, phản biện xã hội phải rõ ràng, cụ thể, có tính thuyết phục cao; bảo đảm khách quan, công khai, hiệu quả và mang tính xây dựng.
Theo ông Ngọ Duy Hiểu, việc giám sát phải thực chất, sâu sắc, không chỉ làm hình thức hay qua loa. “Chúng ta không nên ngại va chạm khi phản ánh những tồn tại ở địa phương hoặc lĩnh vực nào đó, bởi chỉ có kiên quyết, minh bạch thì mới đưa ra được những kiến nghị đúng, trúng, kịp thời, góp phần thúc đẩy sự phát triển chung” - ông Hiểu nêu quan điểm.
Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng nhấn mạnh, hoạt động giám sát của Mặt trận là nhiệm vụ quan trọng nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của nhân dân, góp phần nâng cao tính công bằng, minh bạch trong quản lý và phát triển xã hội. Sự công khai, thực chất và có trọng tâm trong giám sát sẽ tạo ra sự đồng thuận xã hội lớn, là nhân tố then chốt giúp đất nước ngày càng phát triển bền vững và công bằng hơn.
Đây cũng là trách nhiệm chung của tất cả tổ chức chính trị - xã hội trong Mặt trận, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào bộ máy quản lý của nhà nước. Do đó, hoạt động giám sát của Mặt trận trong năm 2026 không chỉ là công việc kiểm tra, đánh giá mà còn là quá trình đồng hành, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân, góp phần quan trọng xây dựng xã hội công bằng, minh bạch và phát triển bền vững.
Khi các tổ chức chính trị – xã hội cùng về chung mái nhà của MTTQ Việt Nam, công tác giám sát và phản biện xã hội càng có ý nghĩa đặc biệt. Sự phối hợp của các tổ chức thành viên giúp mở rộng phạm vi giám sát, tiếp cận nhiều lĩnh vực đời sống hơn, phản ánh đầy đủ, đa chiều tiếng nói của nhân dân. Đây là điều kiện thuận lợi để MTTQ Việt Nam tổng hợp, phân tích và đưa ra những kiến nghị xác đáng, có sức thuyết phục cao...
