Giao quyền phải gắn liền với trách nhiệm
Một trong những điểm nhấn đáng chú ý trong điều hành của TPHCM giai đoạn cuối năm 2025 là quyết tâm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với cải cách thủ tục hành chính. Từ việc phân cấp cấp giấy phép xây dựng xuống tận xã, phường đến tháo gỡ “khoảng lùi” bất hợp lý, xử lý các tồn đọng, thành phố đang phát đi thông điệp rõ ràng: muốn phát triển nhanh và bền vững, phải bắt đầu từ việc tháo “nút thắt” thể chế ngay ở cơ sở.
Quyết định phân cấp thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng (GPXD) có hiệu lực từ 1/1/2026 được xem là bước đi mang tính nền tảng. Thay vì tập trung quá nhiều đầu mối ở cấp thành phố, thẩm quyền nay thành phố quyết định phân cấp, giao nhiều quyền hơn cho UBND xã, phường, đặc khu. Với nhà ở riêng lẻ cấp 3, cấp 4 và nhiều công trình quy mô nhỏ, người dân có thể nộp hồ sơ, nhận kết quả ngay tại địa phương. Điều này không chỉ rút ngắn thời gian, giảm chi phí xã hội mà còn thể hiện tinh thần “việc gì dân cần, chính quyền ở gần dân phải làm”.
Tuy nhiên, phân cấp GPXD không đơn thuần là “chia việc”, mà là trao quyền đi kèm trách nhiệm. Chính vì vậy, cùng với phân quyền, TPHCM đã quy định khá chặt chẽ về quy mô xây dựng, thời hạn tồn tại của công trình có giấy phép xây dựng có thời hạn, cũng như cơ chế kiểm tra, giám sát, thu hồi giấy phép nếu cấp sai. Đây là điểm then chốt để tránh tình trạng buông lỏng quản lý hoặc phát sinh tiêu cực ở cấp cơ sở. Thực tế cho thấy, khi quyền hạn được trao xuống gần dân hơn, những vướng mắc tồn tại lâu nay cũng có cơ hội được xử lý nhanh hơn. Điển hình là câu chuyện “khoảng lùi” trong xây dựng theo Quyết định 56/2021. Nhiều năm qua, không ít hộ dân ở khu dân cư hiện hữu, thậm chí khu vực nội thành, rơi vào cảnh “có đất mà không thể xây nhà” vì quy định cứng nhắc, thiếu phù hợp thực tiễn. Việc TPHCM chủ động xây dựng quy chế quản lý kiến trúc đô thị mới, dự kiến trình HĐND thông qua, cho thấy sự cầu thị và lắng nghe từ chính quyền. Khi những bất cập này được tháo gỡ, phân cấp cấp phép xây dựng xuống xã, phường mới thực sự phát huy hiệu quả.
Ở góc độ quản trị đô thị, các cuộc làm việc trực tiếp của Chủ tịch UBND TPHCM với lãnh đạo cấp xã cho thấy một tinh thần điều hành sát thực tiễn. Thành phố thẳng thắn nhìn nhận, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cơ bản vận hành ổn, nhưng vẫn còn “điểm nghẽn” về hạ tầng số, nhân lực chuyên môn, đầu tư công. Việc cho phép thành lập ban quản lý dự án ở cấp xã, cùng yêu cầu phân cấp rõ ràng quản lý hạ tầng kỹ thuật, là minh chứng cho quan điểm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, nhưng thành phố vẫn giữ vai trò kiểm tra, giám sát. Nhìn rộng hơn, phân cấp trong cấp GPXD chỉ là một mảnh ghép trong bức tranh lớn hơn về gỡ nghẽn phát triển. Năm 2025, TPHCM đã tháo gỡ 67 dự án tồn đọng kéo dài, giải quyết phần lớn kiến nghị của doanh nghiệp, ban hành hàng chục quyết định liên quan đến đất đai, cấp giấy chứng nhận. Những con số này cho thấy nếu quyết tâm cải cách đủ lớn, những “cục máu đông” nhiều năm hoàn toàn có thể được xử lý.
Điều quan trọng là cải cách không dừng lại ở văn bản. Phân cấp chỉ thực sự có ý nghĩa khi đi kèm với nâng cao năng lực cán bộ cơ sở, minh bạch quy trình, ứng dụng hạ tầng số đồng bộ và cơ chế giám sát hiệu quả. Khi đó, người dân xin GPXD không còn phải “ngóng” từng bước, doanh nghiệp không phải chờ đợi trong vô vọng, còn chính quyền thì giảm được áp lực, tập trung cho hoạch định và điều phối chiến lược.
TPHCM đang đứng trước yêu cầu phát triển mới, với không gian đô thị mở rộng và kỳ vọng lớn từ người dân, doanh nghiệp. Phân cấp mạnh hơn, rõ hơn, trách nhiệm hơn chính là chìa khóa để thành phố vận hành thông suốt, từ những thủ tục nhỏ nhất như GPXD đến những bài toán lớn về đầu tư và phát triển đô thị.
