Kinh tế

Gỡ rào cản phi thuế quan

T.Xuân • 28/06/2025 09:05

Rào cản phi thuế quan vẫn là một trong những thách thức lớn đối với hoạt động thương mại trong ASEAN, nhất là với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Gỡ bỏ những rào cản này chính là chìa khóa để hội nhập sâu rộng và bền vững.

ảnh dưới — Thủy sản xuất khẩu đối diện nhiều rào cản phi thuế quan. Ảnh: Quang Vinh.

Đó là vấn đề được đặt ra tại Hội thảo "Gỡ rào cản phi thuế quan vì thịnh vượng chung ASEAN" tổ chức ngày 27/6.

Tại hội thảo, ông Đoàn Vũ Hoài Nam (Cộng sự cấp cao Công ty Luật TNHH ASL) nhận định, ASEAN đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong cắt giảm thuế quan thông qua các khuôn khổ như Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA). Tuy nhiên, các rào cản phi thuế quan (NTB) liên quan đến tiêu chuẩn kỹ thuật, thủ tục phê duyệt và quy định tuân thủ nội địa vẫn tiếp tục là trở ngại lớn.

Đại diện ASL nêu ví dụ về tranh chấp thương mại giữa Brazil và Indonesia liên quan đến việc nhập khẩu thịt gà, kéo dài nhiều năm với phán quyết của WTO có lợi cho Brazil. Khi đó, Indonesia đã duy trì các biện pháp hạn chế nhập khẩu thịt gà từ Brazil thông qua những quy định chặt chẽ và phức tạp, bao gồm việc chỉ cho phép nhập khẩu qua một số cửa khẩu nhất định, áp dụng hệ thống cấp phép theo mùa, yêu cầu doanh nghiệp phải dự báo nhu cầu tiêu dùng nội địa trước khi được cấp phép nhập khẩu… Dù Indonesia viện dẫn lý do bảo vệ an toàn thực phẩm và sức khỏe cộng đồng, WTO cho rằng các biện pháp này mang tính phân biệt đối xử, không dựa trên cơ sở khoa học và gây cản trở không cần thiết đối với thương mại quốc tế.

Ông Nam chỉ rõ, rào cản phi thuế quan không chỉ là gánh nặng hành chính mà còn là yếu tố định hình đầu tư, chuỗi cung ứng và cách tổ chức hoạt động. Một trong những thách thức từ rào cản phi thuế quan tại ASEAN là mỗi quốc gia ASEAN duy trì các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy tắc an toàn và hệ thống tuân thủ môi trường.

Theo chia sẻ của bà Lê Hằng - Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), rào cản phi thuế quan đang là "trở ngại đáng kể" với doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam khi tiếp cận ASEAN. Trong đó, các biện pháp kiểm dịch động thực vật gây tác động trực tiếp. Chi phí kiểm nghiệm cho mỗi mẫu dao động từ 100 - 500 USD, chưa kể thời gian kiểm dịch có thể kéo dài 1-7 ngày. "Đối với DN nhỏ, những chi phí này là gánh nặng rất lớn” - bà Hằng nói và cho biết thêm, rào cản kỹ thuật với yêu cầu ghi nhãn theo ngôn ngữ bản địa, truy xuất nguồn gốc và bao bì đặc trưng cũng là thách thức. Chi phí thiết kế nhãn cho mỗi sản phẩm có thể từ 5.000 - 20.000 USD. Việc chỉnh sửa nhãn bị từ chối tại cửa khẩu có thể khiến DN chịu thêm chi phí lưu kho, xử lý.

Riêng với các thị trường Hồi giáo trong ASEAN, bà Hằng chỉ rõ, chứng nhận Halal là yêu cầu bắt buộc và tốn kém. Chi phí đạt chứng nhận Halal dao động từ 1.000 - 10.000 USD cho mỗi cơ sở, chưa kể chi phí gia hạn và đầu tư cải tạo dây chuyền, có thể lên tới 100.000 USD.

Theo ông Đoàn Vũ Hoài Nam, thời gian qua, Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến đáng ghi nhận trong việc hoàn thiện khung pháp lý và thể chế nhằm tạo lập môi trường đầu tư thân thiện hơn và thúc đẩy hội nhập khu vực sâu rộng. Những sửa đổi gần đây đối với Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) và Luật Đầu tư, cùng với việc đơn giản hóa thủ tục thông qua các Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết 02 của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh, đã tập trung vào giảm gánh nặng tuân thủ, tinh giản thủ tục đầu tư và tăng cường tính minh bạch. Tuy nhiên, dù Việt Nam đã nội luật hóa nhiều tiêu chuẩn quốc gia theo hệ thống quốc tế như ISO và IEC, việc thực thi những tiêu chuẩn này vẫn thiếu đồng bộ giữa các địa phương, kéo theo chi phí tuân thủ tăng cao, đặc biệt trong các ngành như nông sản, thực phẩm và dược phẩm...

“Việc thực thi không đồng bộ giữa các địa phương và cơ quan chức năng vẫn gây ra sự thiếu hiệu quả trong vận hành. Do đó, cần đẩy mạnh cơ chế phối hợp liên bộ và triển khai kỹ thuật nhất quán nhằm giảm thiểu sự chênh lệch trong tuân thủ quy định” – ông Nam nêu quan điểm.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng, trong bối cảnh địa chính trị ngày càng khó lường, việc chuẩn bị sẵn sàng về pháp lý trở thành nhu cầu chiến lược. Đối với các cộng đồng DN trong và ngoài nước, việc lập bản đồ pháp lý và quy định tại từng quốc gia là cơ sở quan trọng để xây dựng kế hoạch thâm nhập thị trường. Đặc biệt, vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ là trụ cột quan trọng. Do đó, các DN cần chủ động đăng ký nhãn hiệu, sáng chế và bản quyền tại từng thị trường mục tiêu để giảm thiểu rủi ro tài sản trí tuệ bị chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích...