Gỡ vướng kiến nghị kiểm toán bị “treo”

Nhiều kiến nghị tồn đọng

Trong những năm qua, KTNN đã triển khai thực hiện nghiêm các quy định pháp luật về theo dõi, kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán. Các bộ, ngành, địa phương cũng ý thức rõ tầm quan trọng của việc thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán. Nhờ đó, kết quả thực hiện đã không ngừng được nâng cao, với tỷ lệ thực hiện năm sau cao hơn năm trước. Tuy nhiên, trong thực tế còn không ít những kết luận, kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện đầy đủ, kịp thời, nhiều kiến nghị kiểm toán bị tồn đọng trong thời gian dài.

Theo số liệu thống kê, rà soát của KTNN, phần lớn các kết luận, kiến nghị kiểm toán đã được các đơn vị nỗ lực, nghiêm túc thực hiện (bình quân khoảng 75 - 80% cho năm liền kề năm kiểm toán) và tiếp tục thực hiện trong các năm tiếp theo đối với số kiến nghị còn lại mỗi năm với tỷ lệ khoảng 15 - 20%. Tuy nhiên, còn không ít kết luận, kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện đầy đủ, kịp thời, trong đó, các kết luận, kiến nghị của KTNN đối với niên độ NSNN năm 2021, năm 2020 và năm 2019 trở về trước chưa thực hiện, đang được KTNN theo dõi, đôn đốc.

Phó Tổng KTNN Doãn Anh Thơ cho biết, tính đến 31/3/2023, tổng số các kiến nghị về cơ chế, chính sách chưa được thực hiện là 433 kiến nghị. Tổng số các kiến nghị chấn chỉnh, kiểm điểm, xử lý trách nhiệm chưa được thực hiện là 746 kiến nghị.

Nguyên nhân do đâu?

Về nguyên nhân khiến kiến nghị kiểm toán bị “treo”, từ góc độ địa phương, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Hà Minh Hải cho biết, thành phố đã nhận diện 14 nguyên nhân dẫn đến nhiều kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện. Trong đó, có một số nguyên nhân lớn như: Nhà thầu chưa thống nhất được với chủ đầu tư về thực hiện kiến nghị kiểm toán; dự án đang trong giai đoạn triển khai chưa quyết toán hoàn thành nên chưa thực hiện; doanh nghiệp hoặc các đơn vị liên quan gặp khó khăn về tài chính.

Tuy nhiên, “nguyên nhân cơ bản nhất vẫn là sự thiếu quyết tâm, quyết liệt của đơn vị được kiểm toán, việc thực hiện kiến nghị kiểm toán chưa được quan tâm đúng mức” - ông Hà Minh Hải nhấn mạnh.

Theo Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách Trần Văn Lâm, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng nhiều kiến nghị kiểm toán bị tồn đọng. Trong đó, có nhóm nguyên nhân thuộc về khách quan, tức là kiến nghị kiểm toán rất đúng, thời điểm đưa ra kiến nghị rất xác đáng nhưng sau đó do biến động tình hình, đặc biệt là các đối tượng phải thực hiện kiến nghị có sự thay đổi như: doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc một số chủ thể cải tổ, sắp xếp, thay đổi bộ máy, biên chế, con người… khiến việc tổ chức thực hiện kiến nghị kiểm toán khó khăn, thậm chí không còn khả năng thực hiện được. Hoặc trong một số trường hợp kiến nghị của KTNN chưa đảm bảo chặt chẽ.

“Khi KTNN đưa ra kiến nghị là hoàn toàn đúng pháp luật song quá trình tổ chức triển khai thực hiện lại vướng ở chính sách pháp luật khác. Điều đó cho thấy có phần trách nhiệm từ cả hệ thống của chúng ta trong việc hoàn thiện chính sách luật pháp” - ông Lâm bày tỏ.

Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Doãn Anh Thơ cho biết, qua rà soát, phân tích đối với các kiến nghị xử lý tài chính, xử lý khác chưa thực hiện tính đến 31/3/2023 là 108.180,2 tỷ đồng. KTNN đã phân loại 4 nhóm nguyên nhân và trách nhiệm chưa thực hiện kiến nghị, với 15 nguyên nhân cụ thể: Nhóm nguyên nhân thuộc trách nhiệm của đơn vị được kiểm toán là 63.291,2 tỷ đồng, chiếm 58,5%; nhóm nguyên nhân thuộc trách nhiệm của KTNN chiếm 2,28%; nhóm nguyên nhân chưa thực hiện do trách nhiệm của bên thứ 3 chiếm 14,3 %; nhóm nguyên nhân khác chiếm 24,9%.

Đối với nhóm kiến nghị về cơ chế, chính sách, nguyên nhân chưa thực hiện chủ yếu là do quá trình sửa đổi, thay thế hoặc bổ sung liên quan đến cơ chế, chính sách thường mất nhiều thời gian hoặc phải đợi cấp có thẩm quyền phê duyệt hoặc phải chờ để sửa đổi đồng bộ cùng các văn bản quy phạm pháp luật khác.

Bên cạnh đó, một số kiến nghị do đơn vị chưa báo cáo tình hình thực hiện nên KTNN chưa nắm bắt được kết quả thực hiện; trong khi đó, trước năm 2023, Chính phủ chưa có một đầu mối đôn đốc, tổng hợp báo cáo kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán về cơ chế chính sách.

Tập trung tháo gỡ “điểm nghẽn”

Một nguyên nhân gốc rễ dẫn tới việc chậm trễ, không thực hiện các kết luận, kiến nghị của KTNN thời gian qua là do vướng mắc về cơ chế, chính sách. Vì vậy, để thúc đẩy việc thực thi đầy đủ, kịp thời hơn các kết luận, kiến nghị kiểm toán, cần phải bắt đầu từ việc tháo gỡ những vướng mắc, bất cập về cơ chế, chính sách.

Cụ thể, qua kiểm toán, KTNN đã đưa ra kiến nghị liên quan đến việc cho thuê tài sản đơn vị sự nghiệp không đúng quy định; công tác quản lý quỹ nhà thuộc sở hữu nhà nước không sử dụng mục đích để ở còn bất cập… Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Hà Minh Hải, hiện nay việc áp dụng các quy định chung về quản lý, sử dụng và khai thác tài sản công tại các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp vào trường hợp cụ thể của tổ chức quản lý, kinh doanh nhà còn nhiều điều chưa phù hợp. Để có cơ sở tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quản lý, sử dụng ngân sách cũng như thực hiện kiến nghị kiểm toán, TP. Hà Nội kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định về quản lý, sử dụng, khai thác đối với quỹ nhà thuộc sở hữu nhà nước không phải nhà ở; sửa đổi, bổ sung Nghị định số 151/2017/NĐ-CP trong đó có quy định về sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên doanh, liên kết…

Đưa ra giải pháp “tháo gỡ” những kiến nghị kiểm toán còn bị “treo”, từ góc độ cơ quan quản lý nhà nước, đồng thời là đơn vị được kiểm toán, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Duy Lâm cho biết, Bộ đang và sẽ tiếp tục quyết liệt tổ chức thực hiện một số nhiệm vụ để sớm hoàn thành các nội dung theo kết luận, kiến nghị của KTNN. Đối với các kiến nghị về cơ chế, chính sách, Bộ giao nhiệm vụ cho các cơ quan, đơn vị rà soát, xây dựng và trình cấp thẩm quyền ban hành đối với các chính sách còn thiếu, chồng chéo, chưa phù hợp với thực tiễn.

Bộ cũng tích cực xử lý các thủ tục pháp lý như: Khẩn trương và kịp thời phê duyệt điều chỉnh dự án, điều chỉnh các phương án tài chính, chỉ đạo, đôn đốc quyết liệt trong việc thực hiện quyết toán các dự án để làm cơ sở thực hiện kết luận kiểm toán. “Đối với các nhà thầu không phối hợp thực hiện kiến nghị kiểm toán, Bộ Giao thông vận tải sẽ xem xét không cho tham gia thực hiện các dự án do Bộ quản lý, cho đến khi thực hiện xong toàn bộ kiến nghị” - ông Lâm nêu rõ.

Là một trong những địa phương tồn đọng khá nhiều kiến nghị kiểm toán, Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi cho biết, sau Phiên giải trình, thành phố sẽ lập một danh sách những nội dung cần làm ngay. Trong đó, thành phố sẽ phân nhóm kiến nghị để chỉ đạo thực hiện các nội dung kiến nghị thu hồi lớn, tập trung tháo gỡ các vướng mắc thuộc thẩm quyền của thành phố. Đối với những nội dung khó, không khả thi hoặc vượt thẩm quyền, thành phố sẽ kiến nghị cơ quan chức năng có hướng giải quyết triệt để. Điều quan trọng, theo ông Phan Văn Mãi, đó là qua Phiên giải trình, nhận thức, trách nhiệm trong thực hiện kiến nghị kiểm toán cần phải được nâng lên một bước mới…

Chia sẻ vấn đề này, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn nhấn mạnh, thời gian qua, theo quy định của Luật KTNN, KTNN đã rất nỗ lực, cố gắng trong theo dõi, đôn đốc thực hiện kiến nghị kiểm toán. Tuy nhiên, Tổng Kiểm toán nhà nước cũng thẳng thắn nhìn nhận, dù ngành đã nỗ lực song kết quả đạt được chưa như mong đợi. Vì vậy, trong thời gian tới, KTNN sẽ cố gắng khắc phục các bất cập, hạn chế để thực hiện tốt hơn nữa trách nhiệm của mình trong đôn đốc thực hiện kiến nghị kiểm toán; quyết tâm nâng cao chất lượng báo cáo kiểm toán, đảm bảo các kiến nghị kiểm toán đưa ra rõ ràng, đúng người, đúng việc, từ đó nâng cao tỷ lệ thực hiện kiến nghị.

Trong khi đó, thể hiện những cam kết mạnh mẽ của Quốc hội trong xử lý kiến nghị kiểm toán tồn đọng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Minh Nam cho biết: “Quốc hội, Chính phủ rất quan tâm đến việc xem xét, tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt chính sách do mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc trong các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý. Khi các kết luận, kiến nghị kiểm toán đưa ra rất đúng đắn, rất giá trị, được phát hiện thông qua thực tiễn cuộc sống thì phải được khắc phục giúp khơi thông những điểm nghẽn chính sách, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội”.