Góp ý Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng: Tạo đột phá tư duy phát triển kinh tế

Xác lập mô hình tăng trưởng mới, lấy khoa học - công nghệ làm động lực

Theo TS. Nguyễn Minh Phong, Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV lần đầu tiên tích hợp ba văn kiện quan trọng gồm Báo cáo chính trị, Báo cáo kinh tế - xã hội và Báo cáo tổng kết xây dựng Đảng. Cách làm này giúp nội dung văn kiện trở nên ngắn gọn, rõ ràng, đi thẳng vào những vấn đề cốt lõi, đồng thời gắn với Chương trình hành động cụ thể, qua đó nâng cao tính thực tiễn và bảo đảm tính khả thi trong quá trình triển khai, hiện thực hóa Nghị quyết Đại hội.

Đi sâu phân tích, ông Phong nhận định, Dự thảo đã ghi nhận đầy đủ những thành tựu nổi bật của nền kinh tế đất nước, tạo nền tảng quan trọng để Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển mới với vị thế chưa từng có. Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo và nhiều nông sản khác đứng hàng đầu thế giới. Tỉ lệ hộ nghèo giảm từ 58% năm 1993 xuống còn khoảng dưới 1,9% năm 2024 theo chuẩn nghèo đa chiều. Việt Nam đã trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 trong ASEAN, thứ 32 trên thế giới; GDP bình quân đầu người năm 2025 gấp gần 25 lần sau ba thập kỷ.

Cùng với đó, Dự thảo cũng đã nhận diện đúng điểm yếu về năng suất, chất lượng, hiệu quả của nền kinh tế vẫn thấp, thể chế phát triển chưa theo kịp yêu cầu của giai đoạn mới. Trên cơ sở đó, Dự thảo đề ra các mục tiêu cao, phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp và chương trình hành động cụ thể để đạt được các mục tiêu như phấn đấu tăng trưởng GDP bình quân cho giai đoạn 2026 - 2030 từ 10%/năm trở lên; GDP bình quân đầu người đến năm 2030 đạt khoảng 8.500 USD.

TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng, Dự thảo đã tạo làn gió tươi mới trong đột phá nhận thức chính trị của Đảng ta về kinh tế. Lần đầu tiên, Văn kiện Đại hội Đảng không còn sử dụng khái niệm “thành phần kinh tế” mà thay bằng “khu vực kinh tế”.  Đồng thời, chính thức khẳng định phải phát huy đầy đủ chức năng, vai trò của các khu vực kinh tế, trong đó, khu vực kinh tế tư nhân có vai trò “là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế”, trong khi kinh tế nhà nước thật sự giữ vai trò chủ đạo bảo đảm các cân đối lớn, định hướng chiến lược, dẫn dắt nền kinh tế; kinh tế hợp tác, kinh tế tập thể, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài và các loại hình kinh tế khác giữ vai trò quan trọng…

Dự thảo cũng xác lập mô hình tăng trưởng mới, nhấn mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ; khẳng định quan điểm “phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ môi trường là trung tâm”. Trọng tâm phát triển được đặt vào nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của nền kinh tế, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính; tạo ra sức sản xuất mới, phương thức, lĩnh vực sản xuất kinh doanh mới.

Đánh giá tổng thể, TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng, những chỉ số, định hướng và mục tiêu mang tầm nhìn đầy táo bạo đó là đúng đắn và có tính khả thi, làm nức lòng người dân, củng cố niềm tin và sự kỳ vọng của người dân vào các quyết sách chiến lược của Đảng trong kỷ nguyên mới, thể hiện sự kiên định và tinh thần đột phá để vượt qua các thách thức truyền thống và phi truyền thống trong giai đoạn 2026 - 2030.

Tăng cường nghiên cứu ứng dụng để tạo “đầu vào” cho đổi mới sáng tạo

Để Dự thảo báo cáo chính trị hoàn thiện hơn, TS. Nguyễn Minh Phong đề nghị cần bổ sung một số định hướng quan trọng như phát triển đồng bộ các thị trường và chuỗi cung ứng; phát triển kinh tế đối ngoại gắn với tăng cường tính tự chủ, bảo đảm an ninh kinh tế; tuân thủ đầy đủ các quy luật và quy trình quản lý kinh tế thị trường; tôn trọng các cam kết và thông lệ tốt trong quản lý kinh tế quốc tế.

Ông cũng kiến nghị xác định rõ hơn các ngành công nghệ chiến lược như chip bán dẫn, tự động hóa, vật liệu tiên tiến, công nghệ sinh học, gắn với phát triển doanh nghiệp ngành, chuỗi giá trị và thương hiệu quốc gia. Đồng thời, cần nhấn mạnh và nhận diện rõ cơ chế đột phá chuyển từ “nền kinh tế tăng trưởng” sang “nền kinh tế chất lượng, xanh, số hóa và sáng tạo”, chuyển mạnh từ cơ chế “xin - cho” sang “bật đèn xanh - chịu trách nhiệm” cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Dự thảo cần bổ sung mục tiêu và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong xuất khẩu, ứng dụng và chuyển đổi số, tăng cường hợp tác với doanh nghiệp lớn, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu; đồng thời tăng phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho địa phương, doanh nghiệp tư nhân và kinh tế hợp tác.

Ngoài ra, TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng cần phát triển nhanh thị trường tín chỉ các-bon, có chỉ tiêu về phát thải khí nhà kính, năng lượng sạch, năng suất trên đơn vị sử dụng năng lượng. Hoàn thiện cơ chế thu hút đầu tư xanh, ưu đãi cho công nghệ “thải thấp” và loại bỏ, hạn chế đầu tư “thải cao”. Việc thử nghiệm các thể chế mới (sandbox) cho công nghệ, đầu tư xanh và đổi mới sáng tạo cũng cần được nhấn mạnh, bảo đảm tăng trưởng nhanh nhưng không đánh đổi môi trường và không làm mất công bằng xã hội.

Ông Nguyễn Minh Phong cũng đề xuất bổ sung cơ chế thu hút nhân tài quốc tế, tăng cường liên kết với khu vực tư nhân, khởi nghiệp và nghiên cứu ứng dụng để tạo “đầu vào” cho đổi mới sáng tạo.

“Cần định vị rõ hơn cơ chế: Giám sát - Đánh giá - Trách nhiệm trong phát triển kinh tế, gắn với hệ thống chỉ số đánh giá định kỳ, cơ chế thưởng - phạt rõ ràng từ Trung ương tới địa phương, có sự tham gia của người dân và doanh nghiệp, nhằm ngăn ngừa lợi ích nhóm, thao túng thị trường và trục lợi chính sách” - ông Nguyễn Minh Phong đề xuất.