Hà Tĩnh: Để không còn cảnh 'sống chung với người chết'

Thực trạng các ngôi mộ nằm rải rác trên địa bàn huyện

Sau điều chỉnh địa giới hành chính năm 2015, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh trở thành địa phương thuần nông với không ít khó khăn nhưng với cách làm quyết liệt, sáng tạo trong xây dựng nông thôn mới (NTM), Kỳ Anh đã đạt nhiều kết quả tích cực, trong đó có thể kể đến việc thực hiện Cuộc vận động quy tập các ngôi mộ nằm rải rác trên địa bàn huyện tập trung về các khu nghĩa trang. Đây là một việc làm rất nhân văn lại “nhất cử lưỡng tiện”, làm một việc mà có tác dụng nhiều mặt trong xây dựng NTM. Vậy kết quả thực hiện Cuộc vận động chưa có tiền lệ trong văn hóa làng xã ở huyện Kỳ Anh như thế nào?

Đến nay, huyện Kỳ Anh có 20/20 xã đạt chuẩn nông NTM, 5 xã đạt chuẩn NTM nâng cao. Tình hình kinh tế - xã hội của huyện đã có kết quả tích cực, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng lên. Trong quá trình xây dựng NTM, nhận thấy có nhiều ngôi mộ nằm rải rác trên địa bàn huyện ảnh hưởng không tốt đến cảnh quan, môi trường và phát triển kinh tế, huyện Kỳ Anh đã tập trung thực hiện Cuộc vận động “Quy tập các ngôi mộ đang nằm rải rác trên các đồng ruộng, khu dân cư, nơi hoạt động cộng đồng tập trung về nghĩa trang của địa phương” (viết tắt là Cuộc vận động). Qua khảo sát, thống kê của huyện, hiện có 8.533 ngôi mộ cần quy tập, trong đó có 4.271 mộ có chủ và 4.262 mộ vô chủ.

Xác định rõ đây là Cuộc vận động có ý nghĩa nhân văn, thiết thực và để không còn cảnh “sống chung với người chết”, không còn hình ảnh gần gia đình đang dựng rạp đám cưới lại có một vài ngôi mộ vừa được thắp hương còn bốc mùi khói, bên cạnh nhà văn hóa, sân thể thao thôn có vài ba ngôi mộ được xây đắp chắc chắn, trên mảnh ruộng bằng phẳng lại xuất hiện dăm ba ụ đất được cho là mộ vô chủ... Và, nhất là tạo cảnh quan, môi trường, xanh, sạch, đẹp trong xây dựng NTM, huyện Kỳ Anh đã tổ chức thực hiện Cuộc vận động quy tập mộ về các nghĩa trang, đặc biệt đã nhận được sự quan tâm, đồng tình hưởng ứng của nhân dân.

Ông Hồ Xuân, 80 tuổi ở xã Kỳ Khang, nơi có đông đồng bào có đạo và không theo tôn giáo phấn khởi cho biết: “Nhiều mồ mả ở Kỳ Khang có từ thời xa xưa, nằm rải rác trong vườn, trên đất sản xuất của người dân. Khi huyện phát động di dời mồ mả, chúng tôi thấy hợp lý nên vào năm 2022, sau khi thực hiện các nghi lễ theo phong tục địa phương, họ chúng tôi đã tiến hành cất bốc các ngôi mộ về nghĩa trang dòng họ theo quy hoạch của xã”.

Thực hiện chủ trương của Huyện ủy, trong hơn 3 năm qua, từ tháng 4/2020 đến nay, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) các cấp đã phối hợp với các đoàn thể các cấp trên địa bàn huyện tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình, dòng họ thực hiện. Đây là việc làm thiết thực, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân, góp phần quan trọng thực hiện tiêu chí Môi trường trong xây dựng NTM gắn với đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp của huyện. Trong quá trình thực hiện luôn nêu cao vai trò người đứng đầu cấp ủy Đảng, chính quyền trong thực hiện Cuộc vận động, cùng với đó là trách nhiệm của cán bộ cấp huyện, xã phụ trách các lĩnh vực liên quan, chú trọng các xã có nhiều ngôi mộ nằm rải rác trên địa bàn và tiềm ẩn yếu tố phức tạp.

Di dời, làm “nhà mới” cho mộ

Theo đó, UBND huyện đã chỉ đạo các đơn vị liên quan hướng dẫn, giúp các xã quy hoạch nghĩa trang để quy tập các ngôi mộ, tham mưu chính sách hỗ trợ kinh phí di dời và xây phần mộ tại các nghĩa trang, Ủy ban MTTQ huyện chủ trì tổ chức, phối hợp và lấy Hội Người cao tuổi các cấp làm nòng cốt cùng với các đoàn thể đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhân dân, tạo sự đồng tình, đồng thuận và tích cực, tự giác thực hiện theo kế hoạch chung của huyện. Trong đó xác định rõ mục đích, ý nghĩa, phương pháp, thời gian và các nguồn lực thực hiện, coi đây là nhiệm vụ chính trị - xã hội có tính đặc thù, rất cần thiết trong xây dựng NTM và chỉ thực hiện khi có sự đồng thuận của người dân. Đối với cơ sở, cấp ủy xã chỉ đạo Ủy ban MTTQ và các tổ chức đoàn thể tổ chức tuyên truyền, vận động thực hiện Cuộc vận động, UBND các xã cân đối ngân sách hỗ trợ kinh phí thực hiện, bố trí địa điểm quy tập mộ đảm bảo đúng quy hoạch, phù hợp phong tục, tập quán của địa phương.

Khi bắt đầu triển khai thực hiện, Ủy ban MTTQ huyện đã phối hợp với Hội Người cao tuổi huyện tổ chức hàng chục cuộc làm việc với cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể cấp xã để tổ chức lễ phát động thực hiện Cuộc vận động cấp huyện, đồng thời chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức lễ phát động cấp xã và triển khai đến các thôn xóm. Thường xuyên đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhằm tạo sự đồng thuận và huy động xã hội hóa các nguồn lực để thực hiện.

Từ đầu năm 2020, khi bắt đầu thực hiện Cuộc vận động đã gặp không ít khó khăn, lo lắng vì việc di dời các ngôi mộ liên quan đến tâm linh, một lĩnh vực rất nhạy cảm trong đời sống tín ngưỡng, văn hóa ở các địa phương. Để tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của người dân, trước hết là các cụ cao niên, người có uy tín trong các gia đình, dòng họ, Ủy ban MTTQ và đoàn thể các cấp với lực lượng chủ yếu là hội viên Hội Người cao tuổi đã tập trung tuyên truyền, vận động các cá nhân, gia đình, dòng họ. Làm cho người dân thấu hiểu được mục đích, ý nghĩa của Cuộc vận động là di dời và làm “nhà mới” cho người đã khuất để xây dựng cảnh quan, môi trường đẹp hơn, sạch hơn, có nhiều đất hơn để phục vụ người sống, từ đó người dân đã đồng tình, ủng hộ thực hiện.

Theo ông Hồ Huy Thành, Tỉnh ủy viên, Bí thư Huyện ủy Kỳ Anh thì đây là Cuộc vận động “có một không hai” trong lịch sử các làng xã ở địa phương này, đã góp phần đem lại kết quả tích cực trong công cuộc xây dựng NTM từ sự lãnh đạo quyết liệt của cấp ủy, quyết tâm vào cuộc của chính quyền, việc tổ chức thực hiện của Ủy ban MTTQ và sự giúp sức tích cực của các tổ chức đoàn thể các cấp, nhất là Hội Người cao tuổi và quan trọng nhất là sự đồng tình, đồng thuận thực hiện của nhân dân.

Tính đến tháng 9/2023, toàn huyện đã di dời, quy tập được 5.921 ngôi mộ có chủ và vô chủ, trong đó 2.022 ngôi mộ có chủ, 3.899 ngôi mộ vô chủ về các nghĩa trang dòng họ và nghĩa trang địa phương. Toàn huyện đã xây dựng được 27 địa điểm quy tập các ngôi mộ vô chủ, được đặt ở vị trí thuận lợi cho việc quy tập, thăm viếng và giao cho Hội Người cao tuổi các xã đảm nhận việc chăm sóc, dâng hương trong các dịp lễ, tết theo phong tục, tập quán của địa phương.

Nhiều xã có những cách làm sáng tạo, hiệu quả như: Huy động sự hỗ trợ về kinh phí di dời; vận động gia đình có mộ ở trong vườn hay trên đồng ruộng của mình hỗ trợ kinh phí, cùng tham gia di dời mộ về địa điểm mới…, tiêu biểu như các xã: Kỳ Hải, Kỳ Tân, Kỳ Đồng, Kỳ Phong, Kỳ Văn... Hiện có 11/20 xã hoàn thành di dời mộ vô chủ, các xã quy tập được nhiều mộ như: Kỳ Đồng, Kỳ Khang, Kỳ Thọ, Kỳ Tiến,...

Với chủ trương Nhà nước và nhân dân cùng làm, đến nay tổng kinh phí để thực hiện là 11,8 tỷ đồng, trong đó ngân sách huyện hỗ trợ 2,528 tỷ đồng (500 nghìn đồng/mộ), ngân sách các xã 3,85 tỷ đồng, từ nguồn xã hội hóa 5,422 tỷ đồng. Cuộc vận động đã đạt nhiều kết quả tích cực, thể hiện tính nhân văn sâu sắc đối với đời sống vật chất và tinh thần của người dân.

Trong thành công bước đầu của Cuộc vận động có sự đóng góp công sức rất tích cực của hội viên Hội Người cao tuổi các cấp, là những “cây cao bóng cả” trong nhân dân. Ông Nguyễn Đình Luận, Chủ tịch Hội Người cao tuổi huyện chia sẻ: “Đây là việc làm có ý nghĩa thiết thực trong xây dựng NTM và rất nhân văn vì đạo lý với các vong linh đã khuất và tạo mỹ quan, môi trường sạch đẹp, an toàn cho cộng đồng nên được người dân khắp các thôn trong huyện tích cực ủng hộ”.

Góp phần hoàn thành các tiêu chí xây dựng nông thôn mới

Để Cuộc vận động quy tập mộ đạt kết quả tích cực như trên, huyện Kỳ Anh đã huy động cả hệ thống chính trị các cấp vào cuộc và được người dân đồng thuận, tích cực ủng hộ. Qua đó, không chỉ góp phần thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM và đô thị văn minh” mà còn thiết thực xây dựng nếp sống văn hóa trong từng gia đình, dòng họ, khu dân cư. Đây cũng là cơ hội để các xã đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả chủ trương tích tụ ruộng đất, xây dựng các cánh đồng có diện tích lớn, phát triển kinh tế nông nghiệp, tạo cảnh quan, môi trường nông thôn ngày càng xanh, sạch, đẹp, văn minh, góp phần hoàn thành tiêu chí về môi trường các các tiêu chí liên quan, sớm đưa huyện Kỳ Anh đạt chuẩn NTM.

Nhằm tiếp tục thực hiện có hiệu quả Cuộc vận động, Thường trực Huyện ủy và lãnh đạo UBND huyện Kỳ Anh cho biết, trong thời gian tới sẽ tập trung thực hiện tốt một số nội dung trọng tâm là:

Tổ chức thực hiện Cuộc vận động đảm bảo đồng bộ, liên tục, xuyên suốt từ cấp huyện đến cơ sở, huy động các tổ chức trong hệ thống chính trị vào cuộc. Cấp ủy, chính quyền các cấp coi đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, cần ưu tiên tổ chức thực hiện. Theo đó, người đứng đầu phải chịu trách nhiệm toàn diện về thực hiện Cuộc vận động ở xã phụ trách. Ủy ban MTTQ huyện chủ trì phối hợp với Hội Người cao tuổi và các tổ chức đoàn thể các cấp tiếp tục tuyên truyền, vận động người dân thực hiện. Trong đó, phát huy vai trò của người đứng đầu, cán bộ, đảng viên trong việc tuyên truyền, vận động các gia đình, dòng họ hiểu đầy đủ, sâu sắc ý nghĩa của việc di dời, quy tập mộ và tự nguyện thực hiện.

Chính quyền cấp xã chịu trách nhiệm tổng hợp số liệu và xây dựng kế hoạch cụ thể để tổ chức thực hiện trên thực địa, quan tâm, xem xét đáp ứng nguyện vọng chính đáng của các dòng họ về đất làm nghĩa địa khi quy tập mộ có chủ. Cùng với đó, chính quyền huyện xây dựng phương án hỗ trợ các địa phương trong quá trình tổ chức thực hiện. Ngoài nguồn kinh phí hỗ trợ của huyện, các xã xem xét bố trí kinh phí hỗ trợ thêm cho người dân thực hiện di dời mộ có chủ, đồng thời huy động nguồn lực xã hội hóa để tổ chức thực hiện. Thực hiện Cuộc vận động gắn với phong trào xây dựng NTM nên lấy tiêu chí Môi trường trong Bộ tiêu chí xây dựng NTM của Hà Tĩnh làm căn cứ để thực hiện nhằm đảm bảo có hiệu quả nhất.