Hạn mặn Đồng bằng sông Cửu Long: Thiệt hại đã vượt mức báo động

Huyện Ba Tri của Bến Tre nhiều diện tích lúa thiếu nước ngọt trầm trọng.

Nguy cơ về đợt hạn mặn gay gắt hơn nhiều so năm 2016

Những ngày qua theo dõi diễn biến ở vùng ngọt của Cà Mau là huyện Trần Văn Thời các con kênh rạch đã bắt đầu khô kiệt nước, nhiều diện tích lúa của bà con đến giai đoạn chuẩn bị thu hoạch hơn 1 tuần qua không có nước đã bắt đầu chuyển màu. Người dân ở đây cho biết, vụ lúa đông xuân thường có năng suất rất cao, từ 900 -1 tấn/công, nhưng hiện tại ước tính có thể chỉ thu được 500-600kg. Năm nay hạn đến sớm, nước ở các kênh khô cạn rất nhanh, việc bơm nước vào ruộng rất khó khăn, người dân ở vùng ngọt này cho rằng tình trạng khô hạn nghiêm trọng còn gay gắt hơn cả năm 2016.

Tại xã Khánh Hưng của huyện Trần Văn Thời (Cà Mau) người dân trông mưa ngày đêm nhưng không có. Ông Huỳnh Văn Thân (50 tuổi), ngụ ấp Bình Mình 2, xã Khánh Hưng cho biết: Đến khoảng giữa tháng 12 âm lịch nguồn nước dưới kênh, trong ruộng lúa bắt đầu khô cạn. Thiếu nước tưới tiêu cây lúa còi cọc, hạt lúa bị lép rất nhiều năng suất giảm rất mạnh. Hơn 20 công (gần 1.300m2) lúa của gia đình ông chuẩn bị thu hoạch, nhưng năng suất giảm chắc khoảng 40 đến 50%.

Ông Quách Vĩnh Phương - Chi hội trưởng Chi hội Nông dân ấp 5, xã Trần Hợi, của huyện Trần Văn Thời thông tin: Toàn ấp có hơn 100 hộ trồng màu, với hơn 100ha. Ở thời điểm hiện tại, 10 người thì có đến 9 người bị mất mùa, với thiệt hại từ 30-60%, thậm chí có người mất trắng… Gia đình ông Phương cũng không ngoại lệ, hơn 1ha dưa hấu và gần 1,5ha dưa leo bị thiệt hại nặng nề do không có nước tưới. Số tiền đầu tư trồng dưa leo khoảng 25 triệu đồng nhưng đến hiện tại mới chỉ thu vào khoảng 18 triệu đồng. Ông Phương nhẩm tính cả dưa hấu và dưa leo năm nay gia đình thiệt hại hơn 35 triệu đồng, đó là chưa tính công lao động gia đình bỏ ra.

Ngược trở lên Bạc Liêu, hơn 5.400 ha lúa vùng Bắc Quốc lộ 1A (tỉnh Bạc Liêu) đang thiếu nước ngọt trầm trọng. Tiểu vùng ngọt sản xuất rau màu cũng bị ảnh hưởng nặng. Do thiếu nước nên tiến trình xâm nhập mặn vào sâu nội đồng ngày càng nhanh, nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến 5.000ha nuôi tôm của tỉnh Bạc Liêu. Ngành chức năng tỉnh Bạc Liêu đang lo lắng về vùng ngọt hóa trên địa bàn thị xã Giá Rai, nơi có hàng ngàn ha lúa đang đối mặt với nguy cơ chết khô vì thiếu nước ngọt. Hàng loạt kênh thuỷ lợi vùng ngọt hoá thuộc địa bàn thị xã Giá Rai đã cạn trơ đáy. Nặng nhất là kênh Chống Mỹ thuộc ấp 19, xã Phong Tân, là nguồn nước ngọt chính cho vùng lúa hàng trăm ha của xã. Nhiều hộ đã phải vét chút nước còn sót lại dưới đáy kênh có nhiễm phèn để cứu lúa trong thời gian chờ ngành chức năng điều tiết nước ngọt.

Cũng như những năm trước khi hạn mặn đến Sóc Trăng thì huyện Long Phú của tỉnh này sẽ bị đầu tiên và thiệt hại nặng nề nhất. Nhiều hộ dân ở huyện Long Phú lo lắng khi hàng ngàn ha lúa vụ 3 đang thiếu nước trầm trọng, trong khi giai đoạn này chưa phải là cao điểm của mùa khô.

Ông Lâm Văn Vũ - Trưởng phòng NNPTNT huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng cho biết: Mặc dù đã khuyến cáo nông dân không xuống giống, nhưng trên địa bàn huyện có khoảng 3.500 ha sản xuất lúa vụ 3, thống kê đến cuối tháng 1/2020, toàn huyện đã có gần 200 ha lúa vụ ba bị ảnh hưởng nghiêm trọng…

Sử dụng nước hợp lý, ứng phó với hạn mặn

Cuối tháng 1/2020, UBND tỉnh Cà Mau đã phải ban hành văn bản hỏa tốc chỉ đạo ứng phó hạn hán, xâm nhập mặn. Thống kê của ngành chức năng tỉnh này cho thấy tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn đã làm ảnh hưởng gần 16.000 ha đất canh tác, đa số là lúa - tôm, cạnh đó có hơn 3.500 hộ thiếu nước sinh hoạt.

Độ mặn lớn, lúa kém năng suất.

An Giang cũng đang lo lắng khi tỉnh Kiên Giang ở kế bên bị khô hạn và xâm nhập mặn sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hang ngàn diện tích lúa của địa phương. Hiện An Giang đã ban hành kế hoạch phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh trong mùa khô.

Ông Lương Huy Khanh- Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh An Giang, thông tin: Trước mắt, các ngành chức năng cùng các địa phương thực hiện công tác tuyên truyền hướng dẫn người dân sử dụng nước tiết kiệm trong sinh hoạt và sản xuất (áp dụng quy trình 1 phải 5 giảm trong sản xuất lúa); thực hiện nghiêm túc phương án chống hạn ở các địa phương và của các đơn vị cung cấp nước. Xử lý nghiêm các trường hợp tự ý ngăn chặn, đắp, đào xẻ kênh lấy nước không theo kế hoạch tưới tiêu. Sẵn sàng công tác bơm chuyền, để cấp nước phục vụ sản xuất; sẵn sàng phương án vận chuyển nước phục vụ sinh hoạt cho các hộ dân bị thiếu nước cục bộ ở một số vùng núi như Tri Tôn, Tịnh Biên.

Trường hợp mặn từ tỉnh Kiên Giang xâm nhập vào sâu trong nội đồng, có khả năng ảnh hưởng đến diện tích sản xuất nông nghiệp của 2 huyện Tri Tôn và Thoại Sơn, thời gian có khả năng ảnh hưởng từ tháng 2 đến tháng 3/2020. Để chủ động, phương án dự phòng xây dựng các đập tạm phòng chống khi có xâm nhập mặn vào sâu các kênh rạch nội đồng vùng giáp ranh với tỉnh Kiên Giang, theo báo cáo của các địa phương dự kiến có khoảng 26 vị trí có thể đắp đập tạm khi cần...

Chia sẻ với phóng viên về tình hình hạn mặn đang diễn ra vùng ĐBSCL, chuyên gia về sinh thái ĐBSCL Nguyễn Hữu Thiện cho biết, về lâu về dài phải theo tư duy “thuận thiên”, giảm thâm canh lúa để có không gian hấp thu lũ và chuyển dịch hệ thống canh tác ven biển để thích nghi. ĐBSCL phải thích ứng với biến đổi khí hậu, trong đó, ưu tiên số một là quá trình phát triển tôn trọng quy luật tự nhiên, tránh can thiệp thô bạo vào tự nhiên.

Xâm nhập mặn diễn biến nhanh, phức tạp

Tại thời điểm này, trên sông Hàm Luông và Cổ Chiên (tại Bến Tre), xâm nhập mặn diễn ra nhanh và ở mức sâu hơn đợt hạn mặn lịch sử năm 2016. UBND tỉnh đã có văn bản yêu cầu các sở, ngành, UBND các huyện, thành phố và các đơn vị có liên quan tổ chức triển khai nghiêm túc, kịp thời có hiệu quả các nhiệm vụ có liên quan theo chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường phòng, chống ứng phó xâm nhập mặn mùa khô 2019-2020. Dự báo của Đài Khí tượng Thủy văn sắp tới xâm nhập mặn ở mức rất cao có nơi sẽ lên đến 10 đến 13‰, cụ thể: trên sông Cửa Đại tại trạm Giao Hòa 8 đến 10‰ (cách cửa sông 40km); trên sông Hàm Luông tại các trạm: Vàm Nước Trong 9 đến 11‰ (cách cửa sông 43km), Mỹ Hóa 8 đến 10‰ (cách cửa sông 48km), An Hiệp 6 đến 8‰ (cách cửa sông 56km); trên sông Cổ Chiên tại trạm Cẩm Sơn độ mặn có thể lên tới 10 đến 13‰ (cách cửa sông 43km).

Tại Long An, mặn đã xâm nhập trên các tuyến sông: Rạch Cát, Vàm Cỏ, Vàm Cỏ Đông, Vàm Cỏ Tây, sông Tra với mức dao động từ 0,20-14,7g/l, cao hơn so cùng kỳ năm 2018-2019 từ 0,2-10,4g/l. Hiện nay, các cống trên những tuyến sông này đều đã đóng để ngăn mặn triệt để.

Ông Lê Thanh Tùng - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ NNPTNT - khuyến cáo bà con nông dân: Nồng độ mặn dưới 0,5‰ thì mới được tưới cho cây trồng, cả cây lúa và cây ăn trái. Đối với vườn cây ăn trái, khi mặn vào trong các mương thì hết sức nguy hiểm và bà con nông dân cần cẩn trọng trước khi tưới cho cây trồng. Bởi vì nồng độ muối 0,5-1‰ thì khi nếm không biết, nhưng nó sẽ gây tác hại có thể gián tiếp, có thể trực tiếp đến cây trồng.

V.Hà