Hé lộ thủ đoạn buôn lậu máy móc cũ tinh vi để thu lợi bất chính

Thủ đoạn tinh vi

 Thông tin được Cục Hải quan công bố ngày 2/12 cho thấy tình trạng lợi dụng chính sách nhập khẩu máy móc cũ đang diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro vi phạm.

Ngày 19/4/2019, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 18/2019/QĐ-TTg, quy định rõ các điều kiện nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng. Quyết định này chỉ cho phép nhập khẩu những loại máy móc phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp trong nước.

Triển khai quy định trên, Tổng cục Hải quan (nay là Cục Hải quan) đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn chi tiết về thủ tục, hồ sơ, quy trình kiểm tra tại các chi cục hải quan. Đồng thời, ngành Hải quan cũng yêu cầu tăng cường thu thập thông tin, đánh giá rủi ro, thực hiện kiểm tra sau thông quan để tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo kiểm soát đúng quy định.

Tuy nhiên, đến năm 2025, qua nắm tình hình địa bàn và kiểm tra thực tế, lực lượng Hải quan nhận thấy hoạt động nhập khẩu máy móc cũ phục vụ sản xuất bắt đầu xuất hiện dấu hiệu bất thường và tiềm ẩn nhiều rủi ro gian lận.

Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Cục Hải quan, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã tổ chức kiểm tra, xác minh tại một số doanh nghiệp nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng. Kết quả cho thấy nhiều vi phạm nghiêm trọng.

Một số doanh nghiệp dù không có nhà xưởng, không có hoạt động sản xuất nhưng vẫn hợp thức hóa hồ sơ nhập khẩu bằng cách khai gian mục đích trên tờ khai hải quan. Cá biệt, có trường hợp còn lập văn bản cam kết sai sự thật với Hải quan về việc nhập khẩu máy móc để phục vụ sản xuất, hoặc lập khống hợp đồng ủy thác nhập khẩu nhằm được thông quan. Sau khi hàng hóa vào Việt Nam, doanh nghiệp bán thương mại trong nước để thu lợi bất chính.

Sử dụng không đúng mục đích hàng trăm máy móc

Trong quá trình điều tra, Chi cục Điều tra chống buôn lậu phát hiện một doanh nghiệp đã mở 19 tờ khai nhập khẩu từ năm 2021 đến năm 2025, với tổng cộng 325 máy móc đã qua sử dụng gồm máy cắt kim loại, máy cắt dây kim loại bằng tia lửa điện, máy khoan CNC, máy đục lỗ, máy gia công trung tâm CNC... Tổng trị giá khai báo hơn 18 tỷ đồng. Sau đó, doanh nghiệp này bán lại 235 máy cho 140 doanh nghiệp, thu về hơn 23 tỷ đồng và thu lợi bất chính trên 8 tỷ đồng.

Mở rộng điều tra, cơ quan chức năng tiếp tục phát hiện một doanh nghiệp khác trong năm 2025 đã mở 3 tờ khai nhập khẩu 48 máy móc cũ, với trị giá khai báo 4,4 tỷ đồng. Sau khi thông quan, doanh nghiệp bán 13 máy cho 13 doanh nghiệp khác, thu về 1,39 tỷ đồng và thu lợi bất chính gần 600 triệu đồng.

Nhận thấy hai vụ việc đều có dấu hiệu tội phạm, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã báo cáo và trao đổi với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 3) theo đúng quy định. Sau khi hoàn thiện hồ sơ, Chi cục đã ban hành quyết định khởi tố 2 vụ án hình sự về tội Buôn lậu, theo Điều 188 Bộ luật Hình sự 2015.

Vụ việc là lời cảnh báo rõ ràng rằng một số doanh nghiệp đang lợi dụng chính sách nhập khẩu máy móc cũ để bán thương mại, trục lợi bất chính. Điều này không chỉ gây thất thu ngân sách mà còn tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh trong thị trường máy móc đã qua sử dụng.

Ngoài ra, nguy cơ nhập khẩu tràn lan máy móc công nghệ lạc hậu còn có thể biến Việt Nam thành “bãi rác công nghiệp”, khi những thiết bị này không đảm bảo tiêu chuẩn về công suất, hiệu suất, năng lượng, an toàn và môi trường theo quy định pháp luật. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến môi trường và chất lượng phát triển công nghiệp.

 Để ngăn chặn hành vi lợi dụng chính sách và phòng ngừa buôn lậu máy móc cũ, Cục Hải quan cho biết thời gian tới sẽ tiếp tục chỉ đạo toàn ngành tăng cường kiểm tra, kiểm soát từ khâu tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa, đưa hàng về bảo quản đến khâu thông quan và hậu kiểm.

Cùng với đó, lực lượng chức năng sẽ đẩy mạnh đánh giá rủi ro, rà soát kỹ các doanh nghiệp có hoạt động nhập khẩu máy móc, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng, đặc biệt là các doanh nghiệp có dấu hiệu bất thường.

Các biện pháp này sẽ góp phần đảm bảo hoạt động nhập khẩu tuân thủ đúng pháp luật, bảo vệ thị trường nội địa và ngăn ngừa những hành vi biến tướng, lợi dụng chính sách để buôn lậu, thu lợi bất chính.