Kết hợp chất liệu dân gian trong âm nhạc hiện đại

Sự giao thoa độc đáo

Thực tế cho thấy, nhiều quốc gia đã thành công nhờ biết tận dụng, phát huy di sản truyền thống. Tại Việt Nam, kho tàng dân ca quan họ, chèo, cải lương, hát then, cồng chiêng Tây Nguyên, hò Huế… là “mỏ vàng” để khai thác. Nhiều gương mặt trẻ như Lamoon, Mỹ Anh hay Hoàng Dũng đã cho thấy nỗ lực sáng tạo, đưa hơi thở truyền thống vào ca khúc đương đại.

Đưa dân gian vào âm nhạc không chỉ là giữ gìn bản sắc mà còn đáp ứng nhu cầu công chúng. Giới trẻ hôm nay cởi mở, thích khám phá nhưng cũng tìm kiếm sự kết nối với cội nguồn. Khi nghe một bản pop có âm hưởng chèo, hay R&B phảng phất quan họ, họ vừa thấy gần gũi vừa mới lạ. Đây chính là cách âm nhạc dân gian được “trẻ hóa”, sống động và không bị lãng quên trong đời sống hiện đại.

Tuy nhiên, để xu hướng này đi đường dài, không chỉ trông chờ vào sự sáng tạo cá nhân mà cần hệ sinh thái hỗ trợ. Những dự án hợp tác giữa nghệ sĩ trẻ với nhà nghiên cứu dân gian sẽ giúp việc khai thác vừa tôn trọng nguyên bản vừa có đổi mới. Các chương trình biểu diễn, liên hoan hay nền tảng trực tuyến cũng cần tạo điều kiện để sản phẩm mang chất liệu truyền thống được lan tỏa rộng rãi.

Có thể nói, trong dòng chảy hội nhập, âm nhạc dân gian chính là “chiếc neo văn hóa” giúp nghệ sĩ Việt khẳng định mình. Làm mới di sản không chỉ làm phong phú đời sống âm nhạc mà còn góp phần lan tỏa bản sắc Việt ra thế giới.

Giải pháp nào cho chặng đường dài?

Dù mang lại nhiều tín hiệu tích cực, việc kết hợp chất liệu dân gian trong âm nhạc hiện đại cũng đối mặt không ít thách thức. Trước hết, vấn đề lớn nhất chính là nguy cơ thương mại hóa quá mức, khiến giá trị dân gian bị giản lược hoặc biến tấu quá xa nguyên bản. Một số sản phẩm chạy theo trào lưu đã sử dụng giai điệu, nhạc cụ dân tộc chỉ như “phông nền” để gây chú ý, thiếu chiều sâu nghệ thuật. Điều này dễ khiến khán giả hiểu sai hoặc nhìn nhận hời hợt về kho tàng âm nhạc truyền thống.

Theo ca sĩ Hà Myo (Nhà hát Ca múa Nhạc Việt Nam), sự thiếu hụt kiến thức chuyên môn về dân gian của nhiều nghệ sĩ trẻ cũng là trở ngại. Việc học hỏi, nghiên cứu dân ca, chèo, cải lương hay cồng chiêng đòi hỏi quá trình dài hơi và nghiêm túc. Nếu chỉ dựa trên cảm tính, sản phẩm dễ rơi vào tình trạng vay mượn hời hợt, không tạo được giá trị bền vững.

Hơn nữa, thị trường âm nhạc số hiện nay vẫn ưu tiên sản phẩm dễ nghe, dễ lan tỏa. Điều này khiến nhiều nghệ sĩ e ngại rằng nếu thử nghiệm với chất liệu dân gian, sản phẩm sẽ khó tiếp cận số đông hoặc không đạt hiệu quả kinh tế. Chính rào cản thương mại này khiến xu hướng dân gian trong nhạc trẻ dù được ủng hộ nhưng vẫn chưa trở thành dòng chảy chính.

Chia sẻ về vấn đề này, nhạc sĩ Ngọc Thịnh (hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam) cho rằng: “Khai thác dân gian trong âm nhạc hiện đại giống như đi trên sợi dây mỏng manh: một bên là sáng tạo, một bên là giữ gìn nguyên bản. Nếu chỉ nghiêng về sáng tạo mà bỏ quên cội nguồn, ta sẽ đánh mất bản sắc; ngược lại, nếu quá rập khuôn, âm nhạc sẽ thiếu sức sống. Điều quan trọng là nghệ sĩ phải tìm được điểm cân bằng.”

Để giải quyết những thách thức trên, cần có nhiều giải pháp đồng bộ. Trước hết, nghệ sĩ trẻ cần hợp tác với các nhà nghiên cứu, nghệ nhân dân gian để hiểu sâu về giá trị nguyên bản. Những workshop, khóa đào tạo, hoặc dự án kết hợp liên ngành sẽ giúp nghệ sĩ vừa có nền tảng kiến thức, vừa nuôi dưỡng sáng tạo. Bên cạnh đó, các tổ chức và cơ quan quản lý văn hóa nên tạo quỹ hỗ trợ cho những dự án khai thác chất liệu truyền thống. Việc đầu tư này không chỉ giúp nghệ sĩ yên tâm thử nghiệm mà còn khuyến khích họ mạnh dạn đưa di sản vào đời sống âm nhạc.

Một giải pháp quan trọng khác là mở rộng sân khấu biểu diễn và nền tảng trực tuyến dành riêng cho dòng nhạc dân gian hiện đại. Khi có không gian để cất cánh, sản phẩm âm nhạc mang hơi thở truyền thống sẽ không chỉ dừng ở phạm vi thử nghiệm, mà có thể trở thành trào lưu bền vững, lan tỏa trong cộng đồng và ra cả thế giới.