Khơi thông phát triển kinh tế đêm

Sự xuất hiện của hàng loạt tour đêm cho thấy những nỗ lực không ngừng của ngành văn hóa, nhưng đi kèm với đó là bài toán làm thế nào để những tour đêm này thực sự thu hút du khách và tạo ra giá trị kinh tế bền vững, lâu dài.

Độ chênh giữa các tour đêm

Thời điểm trước đây, nếu như du lịch Việt Nam vẫn băn khoăn tìm hướng đi cho những hoạt động trải nghiệm về đêm thì khi nhìn lại năm 2023, có thể thấy sự bùng nổ của các tour du lịch đêm. Du lịch đêm đang trở thành “thương hiệu” được Hà Nội tiếp tục đẩy mạnh phát triển. Hiện Hà Nội đang sở hữu 16 sản phẩm du lịch đêm đặc sắc.

Một số sản phẩm du lịch đêm của Thủ đô đã được giới thiệu gồm: Show diễn thực cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ” (huyện Quốc Oai); tour "Đêm linh thiêng" của Di tích Nhà tù Hòa Lò (quận Hoàn Kiếm); rối nước Thăng Long; tour đêm “Giải mã Hoàng thành”; tour đêm “Chữ Tâm Chữ Tài” tại Bảo tàng Văn học Việt Nam; tour đêm “Tinh hoa đạo học” tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám... Và mới đây, Ban Quản lý di tích và danh thắng Hà Nội ra mắt tour đêm “Ngọc Sơn - đêm huyền bí” góp phần làm phong phú thêm các sản phẩm du lịch của Hà Nội.

Theo Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Đặng Hương Giang, phát triển kinh tế du lịch đêm là một trong những hoạt động trọng điểm được TP Hà Nội đặc biệt quan tâm và đã có chỉ đạo về việc phát triển loại hình kinh tế này trở thành một phần không thể thiếu của sự phát triển kinh tế, xã hội.

“Việc TP Hà Nội tổ chức thành công các lễ hội, sự kiện văn hóa lớn không chỉ mở ra hướng phát triển nền kinh tế ban đêm, thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa của Thủ đô mà còn khẳng định thương hiệu Hà Nội là điểm đến thân thiện”- bà Giang khẳng định.

Các hoạt động du lịch đêm hiện đang thu hút khá nhiều du khách trong và ngoài nước đến trải nghiệm thực tế. Chẳng hạn như tour “Đêm thiêng liêng” của Di tích Nhà tù Hỏa Lò còn xuất hiện hiện tượng “cháy vé”, bởi ngay từ thời điểm ra mắt tour đêm này đã nhận được sự quan tâm, hưởng ứng tích cực từ nhiều đối tượng, lứa tuổi, đặc biệt là giới trẻ và du khách quốc tế.

Chị Hà Chi (28 tuổi, Hà Nội) tham gia tour “Đêm thiêng liêng” tại Nhà tù Hỏa Lò cho biết, đây không phải lần tiên chị đến Di tích Nhà tù Hỏa Lò. Tuy nhiên trải nghiệm tour đêm lại hoàn toàn khác biệt so với việc đến đây vào buổi sáng. “Chương trình tour đêm được xây dựng rất hay, kết hợp giữa việc kể chuyện và diễn kịch ngắn. Các câu chuyện trong tour đêm đều gắn với câu chuyện, nhân vật, thời gian có thật trong lịch sử”, chị Chi nói.

Sự kết hợp có chủ đích của âm thanh, ánh sáng góp phần tái hiện những sự kiện lịch sự một cách rõ nét, chân thật. “Sau khi kết thúc tour đêm mình hiểu rõ hơn về tinh thần bất khuất, tài trí của các chiến sĩ ngày xưa. Họ đã phải vượt qua vô vàn gian khổ để chúng ta có được độc lập ngày hôm nay”, chị Chi chia sẻ và cho biết sẽ đặt mua thêm vé cho gia đình, người thân trải nghiệm tour đêm tại Di tích Nhà tù Hỏa Lò.

Bên cạnh tour đêm của Di tích Nhà tù Hỏa Lò, tour đêm “Giải mã Hoàng thành Thăng Long” hay “Tinh hoa đạo học” tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám đều là những tour đang “giữ vững phong độ” kể từ khi ra mắt, lượt khách đặt vé tour luôn ở mức cao. Điều đó cho thấy nhu cầu tìm hiểu lịch sử của người Việt Nam, du khách quốc tế rất lớn, từ đây cũng đặt ra hy vọng cho chương trình trải nghiệm “Ngọc Sơn - Đêm huyền bí” mới được ra mắt đầu năm 2024.

“Ngọc Sơn - Đêm huyền bí” là sự kết hợp giữa kiến trúc cổ kính của Di tích Quốc gia đặc biệt đền Ngọc Sơn và các nghi lễ, truyền thuyết dân gian được lưu truyền tại di tích. Chương trình sử dụng âm thanh, ánh sáng, công nghệ trình chiếu hiện đại để truyền tải đến du khách những giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam theo một cách mới mẻ nhất. Du khách khi tham gia chương trình trải nghiệm, sẽ được nhập vai vào các nghi lễ văn hóa dân gian truyền thống của người Việt, ngay chính tại nơi mà tiền nhân đã thực hiện các nghi lễ này.

Sau 16 tour đêm, mới đây Sở Du lịch Hà Nội đề xuất thêm một số sản phẩm du lịch đêm, trong đó có Chợ hoa đêm Tây Hồ, quận Tây Hồ. Đây vốn là địa điểm đã thu hút nhiều du khách tìm tới để trải nghiệm không khí buôn bán sầm uất về đêm.

Phát triển nhanh, thu hút khách nhưng không phải bất cứ tour đêm nào cũng có một lượng khách ổn định. Nếu như vào thời điểm mới ra mắt, tour đêm “Chữ Tâm chữ Tài” của Bảo tàng Văn học Việt Nam đón lượng khách rất lớn thì hiện tại tour này đang rất ít người tham gia, thậm chí có tuần phải tạm dừng vì vắng khách. Theo lịch tham quan tour đêm sẽ diễn ra vào 19h các tối thứ 7, chủ nhật hàng tuần với thời lượng 90 phút. Tuy nhiên tour có diễn ra hay không hoàn toàn phụ thuộc vào số lượng vé đặt, điều này sẽ khiến nhiều du khách đến tham quan cảm thấy hụt hẫng.

Hiện tour đêm “Chữ Tâm chữ Tài” chưa thu hút sự tham gia của du khách quốc tế vì chưa có ứng dụng hệ thống thuyết minh dịch, thuyết minh tự động.

Có thể thấy, độ chênh lệch giữa các tour đêm là một vấn đề cần tìm hướng giải quyết để bất cứ tour đêm nào cũng có thể phục vụ cho số đông du khách chứ không chỉ tập trung vào một vài đối tượng. Điều đó sẽ làm cản trở sự phát triển của tour và không đem lại hiệu quả kinh tế lâu bền.

Tour đêm cần mang đặc thù của địa phương

Từ sự phát triển nhanh chóng các tour đêm ở Hà Nội, nhìn sang các tỉnh, thành phố khác trong cả nước cũng nhận thấy những nỗ lực trong phát triển kinh tế đêm, tuy nhiên chưa thực sự đồng đều.

Tháng 12/2023, TPHCM lần đầu ra mắt tour đêm, đưa du khách khám phá điểm đến lịch sử, thưởng thức nghệ thuật, ẩm thực, mua sắm và chăm sóc sức khỏe ở quận 1. Tour "Quận 1 - Sắc màu đêm" mở bán với mức giá khoảng 1,6 triệu đồng, lịch trình bắt đầu từ 17h40, kết thúc lúc 22h. Du khách sẽ tìm hiểu lịch sử thành phố tại khách sạn Continental 140 tuổi, thưởng thức chương trình nghệ thuật À Ố Show, ăn tối trên đường Đồng Khởi, tham quan, mua sắm, ăn đêm ở chợ Bến Thành, thư giãn cuối ngày tại cơ sở spa.

Cùng thời điểm trên, Công ty Du lịch Ảnh Việt Hop on Hop off Việt Nam ra mắt sản phẩm du lịch xe buýt hai tầng có chủ đề “Không ngủ ở Sài Gòn”. Đây là sản phẩm city tour đêm từ 23 giờ đến 7 giờ sáng hôm sau.

Theo đó, TPHCM trở thành thành phố duy nhất trên thế giới có hoạt động city tour bằng xe buýt hai tầng mui trần 24/24 giờ. Tần suất hoạt động 30 phút/ chuyến. Thời gian một tour đêm kéo dài từ 70-75 phút. Với tour đêm này du khách sẽ được trải nghiệm trên những cung đường đẹp nhất và qua cầu Ba Son ngắm nhìn TPHCM về đêm từ phía TP Thủ Đức.

Nhìn chung, việc phát triển kinh tế đêm có vai trò quan trọng và cần thiết cho việc thúc đẩy du lịch tại các địa phương nhưng thực tế còn nhiều rào cản. Cụ thể sản phẩm, dịch vụ ban đêm vẫn chưa thực sự đa dạng, chủ yếu là ăn uống, các hoạt động văn hóa nghệ thuật còn chưa nhiều, chưa có sự kết nối các dịch vụ để tạo ra các chương trình hấp dẫn du khách. Bên cạnh đó là những vấn đề về ô nhiễm tiếng ồn ảnh hưởng đến khu dân cư, an toàn thực phẩm...

Theo ông Phùng Quang Thắng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Lữ hành Việt Nam, kinh tế đêm mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng gặp phải những rủi ro tiềm ẩn khác như vấn đề an ninh, an toàn giao thông, ô nhiễm tiếng ồn, rác thải, áp lực về cung cấp hệ thống hạ tầng thiết yếu. Cùng với đó là các vấn đề vệ sinh, an toàn thực phẩm, kiểm soát chất lượng, xuất xứ, giá cả hàng hóa... Vì vậy quan trọng nhất vẫn là cần có cơ chế chính sách phù hợp, đặc thù cho hoạt động kinh tế đêm.

Dưới góc nhìn của chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh thì việc phát triển kinh tế ban đêm có vai trò thực sự quan trọng và cần thiết: Du lịch ban đêm là một trong những hình thức thu hút rất mạnh với du khách nước ngoài và trong nước. Nhưng các hoạt động từ xưa đến nay ở ta tương đối đơn điệu, không đáp ứng được nhu cầu về ăn, nghỉ, chơi của du khách.

Kinh tế ban đêm phải được phát triển một cách đa dạng và phải có tính riêng biệt theo từng vùng miền. Các doanh nghiệp lớn có vai trò đầu tàu, tạo ra những vị trí trung tâm phát triển kinh tế ban đêm. Vai trò của doanh nghiệp lớn là tạo ra sức lan tỏa, sức hấp dẫn du khách nhưng đồng thời cũng tạo ra mạng lưới liên kết các doanh nghiệp vừa và nhỏ để có thể tạo ra các sản phẩm đa dạng, đáp ứng các nhu cầu khác nhau.

Theo Đề án một số mô hình phát triển sản phẩm du lịch đêm, ban hành ngày 14/7/2023 của Bộ VHTTDL, đến năm 2025, các tỉnh thành gồm Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Hội An (Quảng Nam), Đà Lạt (Lâm Đồng), Cần Thơ, Phú Quốc (Kiên Giang), TPHCM, Bà Rịa - Vũng Tàu phấn đấu có ít nhất một mô hình về phát triển sản phẩm du lịch đêm. Đến năm 2030, mở rộng hình thành tổ hợp giải trí đêm riêng biệt tại Quảng Ninh, Hải Phòng, Thừa Thiên Huế, Hội An (Quảng Nam), Nha Trang (Khánh Hòa), Đà Lạt (Lâm Đồng), Cần Thơ, Phú Quốc (Kiên Giang) và Bà Rịa - Vũng Tàu.

Để đạt được mục tiêu đã đề ra, trước mắt chúng ta vẫn cần xây dựng bài bản các tour đêm để phát triển tour thành các sản phẩm du lịch chiến lược; bên cạnh đó cần phải xét đến lợi thế, điểm mạnh của từng địa phương để tạo ra sản phẩm du lịch đêm phù hợp. Ngoài ra, cần có chiến lược tổng thể từ các cơ quan quản lý, chính quyền địa phương để tổ chức, phối hợp, hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc xây dựng, phát triển các tour đêm để thực sự trở thành điểm nhấn trong phát triển kinh tế đêm.

“

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Ủy ban Văn hóa, giáo dục của Quốc hội: Xây dựng hành lang pháp lý cho du lịch đêm
Vì chưa có hành lang pháp lý đầy đủ nên việc triển khai các dự án du lịch đêm vẫn còn gặp nhiều khó khăn và rủi ro. Để đảm bảo sự phát triển bền vững, cần có sự hợp tác tăng cường giữa các bộ ngành và các bên liên quan trong việc xây dựng hành lang pháp lý và bảo vệ môi trường, đồng thời tạo ra các trải nghiệm du lịch đêm thú vị và độc đáo cho du khách.

Để kinh tế đêm cũng như du lịch đêm mang lại hiệu quả, đồng thời tránh xảy ra các tệ nạn xã hội không mong muốn, tôi cho rằng, cơ quan chức năng, kể cả địa phương cần đưa ra biện pháp quản lý và giám sát chặt chẽ hoạt động du lịch đêm. Trong đó cần kiểm soát số lượng du khách, giám sát hoạt động các doanh nghiệp du lịch, và đảm bảo tuân thủ các quy định về an toàn và an ninh.

Bên cạnh đó, để triển khai thành công du lịch đêm, mang lại hiệu quả về kinh tế, cần đầu tư thích đáng vào cơ sở hạ tầng như chiếu sáng đường phố, các tiện ích công cộng và giao thông công cộng để đảm bảo sự thuận lợi, an toàn cho du khách. Điều này có thể đòi hỏi đầu tư tài chính và công sức đáng kể từ các địa phương, cộng đồng và các công ty du lịch lữ hành.

Ngoài ra, cần đào tạo và nâng cao năng lực cho nhân lực trong ngành du lịch, từ nhân viên khách sạn, hướng dẫn viên du lịch đến các dịch vụ liên quan khác. Chúng ta cần đưa ra quy định và chính sách hỗ trợ nhằm khuyến khích doanh nghiệp du lịch tham gia vào hoạt động đêm, nhưng đồng thời áp đặt các ràng buộc về an toàn, bảo vệ môi trường và quyền lợi của cộng đồng địa phương.

“

Chuyên gia kinh tế Lê Bá Chí Nhân: Tận dụng yếu tố văn hóa, giải trí để phát triển kinh tế đêm
Du lịch về đêm của TPHCM vốn có rất nhiều tiềm năng bởi nơi đây hội tụ nhiều nhà hàng, quán ăn, khu ẩm thực độc đáo, cùng với đó là những tuyến phố đi bộ, phố Tây khá sầm uất như Nguyễn Huệ, Bùi Viện... Vấn đề là các doanh nghiệp nên suy nghĩ, thiết kế thêm các sản phẩm để khai thác được những tiềm năng này, ví dụ tổ chức các tour khám phá TPHCM đêm với xe máy, hay xích lô.

Để phát triển kinh tế đêm của TPHCM không nên bỏ qua lợi thế của sông Sài Gòn. Ngoài những dịch vụ ăn tối trên sông, trên các du thuyền như lâu nay thì nên có thêm các dịch vụ cao cấp hơn và có thêm nhiều hoạt động trên thuyền thì sẽ thu hút khách hơn. Bên cạnh đó, thành phố nên có các chương trình nghệ thuật, các show diễn về đêm có chất lượng và được đầu tư bài bản.

Du lịch về đêm thì phần nghệ thuật cũng rất quan trọng để giữ chân khách. Những show biểu diễn nghệ thuật đó phải làm sao vừa có chiều sâu của văn hóa, lịch sử nhưng cũng vừa có độ hoành tráng và sự mới mẻ theo xu hướng của thế giới. Việc phát triển những show biểu diễn này cần sự bắt tay phối hợp của Sở Du lịch và Sở Văn hóa - Thể thao TPHCM, đồng thời cần có cơ chế phù hợp để các đơn vị Nhà nước và tư nhân trong lĩnh vực văn hóa cùng bắt tay đầu tư, phát triển.

Nếu tận dụng tốt những lợi thế của mình, làm tốt và có chiến lược bài bản thì kinh tế đêm sẽ trở thành bàn đạp để TPHCM phát triẻn về du lịch cũng như kinh tế rất nhanh, giúp tăng việc làm, thu nhập cho người dân và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.