Khuyến khích khu vực kinh doanh cá thể hoạt động minh bạch hơn

Nhiều hộ kinh doanh không phải nộp thuế

Trên cơ sở nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đóng góp để quy định về Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với hộ, cá nhân kinh doanh phù hợp với thực tế (trên cơ sở số lượng hộ, cá nhân kinh doanh ngành thuế quản lý), đảm bảo tính công bằng tương đối với việc thu Thuế TNCN đối với các loại thu nhập khác (trong đó có thu nhập từ tiền lương, tiền công), giữa cá nhân kinh doanh không phải nộp với cá nhân kinh doanh phải nộp thuế, trong đó có cả thuế giá trị gia tăng, Bộ Tài chính đề nghị điều chỉnh mức doanh thu không phải nộp thuế lên 500 triệu đồng/năm (thay cho đề xuất 200 triệu đồng/năm trước đó), tức là gấp 5 lần so với mức đang áp dụng theo Luật Thuế TNCN hiện hành. Đồng thời mức 500 triệu đồng/năm cũng là mức được trừ trước khi nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu.

Với số liệu ước tính đến tháng 10/2025 có hơn 2,54 triệu hộ kinh doanh thường xuyên, nếu áp dụng mức doanh thu này, dự kiến sẽ có khoảng 2,3 triệu hộ kinh doanh không phải nộp thuế (chiếm khoảng 90% trên tổng số hơn 2,54 triệu hộ kinh doanh).

Chị Ngô Khánh Chi, chủ cửa hàng cà phê tại phường Dương Nội (Hà Nội) chia sẻ, ngưỡng mức doanh thu chịu thuế 500 triệu đồng/năm “dễ thở” hơn mức 200 triệu đồng/năm. Song theo chị Chi, tuỳ vào lĩnh vực kinh doanh, mức 500 triệu đồng vẫn chưa hợp lý. Chẳng hạn hộ kinh doanh của chị Chi có doanh thu cao nhất từ cửa hàng giao động 3 triệu đồng/ngày, tính ra là 90 triệu đồng/ tháng, doanh thu cả năm chắc chắn vượt 500 triệu đồng. Nhưng tính theo tháng, tiền thuê cửa hàng là 20 triệu đồng, tiền thuê 3 nhân viên là 12 triệu đồng. Phần doanh thu còn lại sau khi trừ chi phí là 58 triệu đồng/tháng. Tính ra tiền lãi sau khi trừ các chi phí cũng chỉ được tối đa khoảng 20 triệu. “Mức doanh thu này trong bối cảnh tình hình kinh tế hiện nay thì việc tính thuế TNCN ở mức 500 triệu đồng với các hộ kinh doanh là vẫn chưa hợp lý. Tôi cho rằng ngưỡng hợp lý tính thuế cần phải cao hơn nữa” – chị Chi bày tỏ.

Cùng với việc nâng ngưỡng miễn thuế, Bộ Tài chính tiếp tục đề xuất áp dụng phương pháp tính thuế theo thu nhập (doanh thu trừ chi phí) đối với hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ trên 500 triệu - 3 tỷ đồng/năm.

Theo đó, thuế suất áp dụng là 15%, tương tự như doanh nghiệp có doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm theo quy định của Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp số 67/2025/QH15.

Trong trường hợp hộ, cá nhân kinh doanh không xác định được chi phí, việc tính thuế sẽ áp dụng theo tỷ lệ trên doanh thu, tùy thuộc vào ngành nghề đối với phần vượt trên 500 triệu đồng.

Bước đi tích cực

Nhiều chuyên gia cho rằng, đề xuất nâng ngưỡng chịu thuế hộ kinh doanh là một bước đi tích cực cho thấy tinh thần cầu thị, lắng nghe của cơ quan quản lý. Với cách tính thuế này, PGS. TS Lê Xuân Trường - Trưởng khoa Thuế - Hải quan, Học viện Tài chính nhận định, hộ kinh doanh có doanh thu kê khai không vượt ngưỡng, thì không phải nộp thuế.

Hộ kinh doanh có doanh thu vượt ngưỡng miễn thuế, thì chỉ tính thuế trên phần doanh thu vượt ngưỡng.

Nếu hộ kinh doanh ghi chép sổ sách kế toán đầy đủ, có đủ hóa đơn, chứng từ theo quy định, phản ánh được doanh thu và chi phí, thì sẽ tính thuế thu nhập cá nhân trên phần lợi nhuận (chênh lệch doanh thu lớn hơn chi phí) nhân với thuế suất. Hộ kinh doanh có doanh thu/năm từ trên ngưỡng đến không quá 3 tỷ đồng/năm, thì mức thuế suất thuế thu nhập cá nhân là 15%, đối với hộ kinh doanh có doanh thu/năm trên 3 tỷ đồng đến không quá 50 tỷ đồng, thì mức thuế suất thuế thu nhập cá nhân là 17%. Các mức thuế suất này bằng với mức thuế suất của doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.

Đối với hộ kinh doanh không thực hiện được chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ, không tính toán được lợi nhuận, thì nộp thuế theo tỷ lệ phần trăm (%) doanh thu đối với phần doanh thu vượt ngưỡng miễn thuế. Tỷ lệ này quy định cho từng lĩnh vực kinh doanh, chẳng hạn, kinh doanh hàng hóa thì tỷ lệ thuế giá trị gia tăng là 1% và tỷ lệ thuế thu nhập cá nhân là 0,5%.

Ông Trường nêu ví dụ, hộ kinh doanh trong lĩnh vực thương mại bán lẻ chưa thực hiện đầy đủ chế độ kế toán, hóa đơn chứng từ, có doanh thu 3 tỷ đồng/năm. Giả định ngưỡng doanh thu không chịu thuế là 500 triệu đồng/năm. Khi đó, phần doanh thu vượt ngưỡng phải chịu thuế là 2,5 tỷ đồng (3 tỷ đồng - 500 triệu đồng).

Khi đó, số thuế giá trị gia tăng phải nộp là 2,5 tỷ đồng x 1% = 25 triệu đồng, thuế thu nhập cá nhân phải nộp là 2,5 tỷ đồng x 0,5% = 12,5 triệu đồng.

Trong trường hợp vẫn số liệu nêu trên, nhưng giả định hộ kinh doanh này hạch toán được chi phí với hóa đơn, chứng từ đầy đủ và xác định lợi nhuận là 80 triệu đồng, thì khi đó, thuế thu nhập cá nhân phải nộp là 80 triệu đồng x 15% = 12 triệu đồng.

Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) nhận định, việc nâng ngưỡng miễn thuế lên 500 triệu đồng là bước đi tích cực. Trong bối cảnh hiện nay, mức này phù hợp với mặt bằng thu nhập bình quân của người dân.

Theo bà Cúc, có thể xem xét nâng mức cao hơn để phản ánh đúng hơn thực tế thu nhập và chi phí sinh hoạt ngày càng tăng. “Yếu tố then chốt không chỉ nằm ở ngưỡng miễn thuế, mà là sự minh bạch trong kê khai” – bà Cúc nhấn mạnh.

Thực tế, vẫn tồn tại những trường hợp chênh lệch lớn giữa doanh thu kê khai và doanh thu thực. Theo Chủ tịch VTCA, chỉ khi hộ kinh doanh kê khai đúng, cơ quan quản lý mới có cơ sở xây dựng mức miễn thuế hợp lý và công bằng. Ở chiều ngược lại, cơ quan nhà nước cũng cần xây dựng cơ chế để thúc đẩy người dân kê khai trung thực, thay vì khai thấp để né thuế.