Kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện: Bảo vệ an toàn người bệnh

Nguy cơ lớn

TS.BS Trần Trọng Dương - Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn (Bệnh viện 19-8, Bộ Công an) lý giải, nhiễm khuẩn bệnh viện là nhiễm khuẩn bắt đầu xảy ra sau khi người bệnh nhập viện sau 48 giờ mà trước đó người bệnh không có biểu hiện nhiễm khuẩn hay bất kỳ dấu hiệu nào đang trong thời kỳ ủ bệnh. Tình trạng này xảy ra do nhiều nguyên nhân, trong đó, các yếu tố thuận lợi gây nhiễm khuẩn bệnh viện có thể kể đến như việc nhiều người bệnh bị nhiễm khuẩn vào bệnh viện khám, điều trị dẫn tới nhiều vi sinh vật gây bệnh cư trú ở bệnh viện hoặc do nhân viên y tế tiếp xúc thường xuyên với vi sinh vật nên trở thành người lành mang mầm bệnh và có thể lây nhiễm cho người khác. Một yếu tố khác là do nhiều loại vi khuẩn kháng thuốc mức độ cao, đa kháng thuốc do quá trình sử dụng kháng sinh qua nhiều thế hệ và có sự chọn lọc các vi khuẩn kháng thuốc đồng thời, người bệnh nằm viện có hệ miễn dịch giảm sút do bệnh tật, tuổi cao, do dùng thuốc hoặc hóa chất gây suy giảm miễn dịch.

Tại Việt Nam, theo các dữ liệu giám sát được công bố, tình trạng vi khuẩn kháng thuốc tại các bệnh viện tuyến tỉnh và tuyến trung ương luôn ở mức cao. Hệ miễn dịch suy giảm ở nhiều bệnh nhân, mật độ vi sinh vật trong môi trường bệnh viện, sự tiếp xúc thường xuyên của nhân viên y tế với mầm bệnh... đều tạo thành những mắt xích dễ làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.

Theo Bộ Y tế, kết quả đánh giá từ 1.259 bệnh viện trong toàn quốc năm 2024 của Cục Quản lý Khám, chữa bệnh cho thấy, hệ thống quản lý, điều hành các hoạt động KSNK đã được thiết lập tại các cấp nhưng hiệu quả hoạt động chưa cao, 25,6% bệnh viện chưa bảo đảm 1 nhân lực giám sát/150 giường bệnh, chỉ có 78% bệnh viện có mạng lưới KSNK hoạt động thường xuyên hiệu quả, thiết lập và hoàn thiện cơ sở hạ tầng thiết yếu của hệ thống kiểm soát nhiễm khuẩn chỉ đạt 67,6%; việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn tiết niệu, viêm phổi bệnh viện chỉ đạt mức khoảng 70%.

Không lơ là với kiểm soát nhiễm khuẩn

Những hạn chế về hạ tầng, nhân lực và quy trình KSNK đã bộc lộ rõ hơn khi một số sự cố y khoa xảy ra. Trường hợp điển hình là tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Trị, nơi vừa ghi nhận nhiều ca tổn thương vết mổ kéo dài sau phẫu thuật nội soi trong các tháng 9 – 10/2025. Các bệnh nhân xuất hiện sưng tấy, chảy dịch, đau nhức dai dẳng trong khi xét nghiệm vi khuẩn ban đầu không phát hiện tác nhân thông thường. Sau khi đánh giá trực tiếp và họp hội đồng chuyên môn, bệnh viện xác định đây là nhiễm khuẩn do nhóm vi khuẩn không điển hình (NTM) – loại vi sinh vật khó phát hiện, khó điều trị và có nguy cơ tồn tại dai dẳng trên bề mặt dụng cụ, môi trường phòng mổ nếu quy trình tiệt khuẩn không tuyệt đối nghiêm ngặt.

Sự cố này đã buộc bệnh viện phải đóng cửa phòng mổ liên quan, rà soát toàn bộ quy trình tiệt khuẩn và mời chuyên gia KSNK đến khảo sát trực tiếp. Đây là minh chứng cho thấy hệ thống KSNK, nếu vận hành không đồng bộ và thiếu giám sát sát sao, có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng điều trị và an toàn người bệnh.

Theo PGS.TS Nguyễn Việt Hùng - nguyên Trưởng khoa KSNK - Bệnh viện Bạch Mai, thành viên Hội đồng KSNК – Bộ Y tế, thách thức lớn nhất hiện nay của các bệnh viện không chỉ nằm ở khối lượng công việc giám sát và đào tạo quá lớn, mà còn ở việc nhiều cơ sở vẫn chưa khai thác đúng và đủ vai trò của mạng lưới KSNK theo quy định của Thông tư 16/2018/TT-BYT.

Theo đó, việc phát huy đúng vai trò mạng lưới viên KSNK sẽ giúp tăng hiệu quả giám sát, nâng cao chất lượng KSNК tại từng khoa phòng và khẳng định nguyên tắc quan trọng: KSNK là trách nhiệm của toàn bộ nhân viên y tế, không phải chỉ của khoa KSNK.

Bên cạnh nỗ lực của các cơ sở y tế, ý thức phòng ngừa của người bệnh và thân nhân cũng đóng vai trò quan trọng. Những hành động tưởng chừng đơn giản như rửa tay đúng thời điểm, tuân thủ hướng dẫn phòng bệnh, tránh hút thuốc, tuân thủ quy trình vệ sinh khi chăm sóc người bệnh… đều có tác động lớn trong việc giảm nguy cơ lây nhiễm. Các chuyên gia nhấn mạnh, phòng ngừa nhiễm khuẩn bắt đầu từ “đôi tay sạch”, từ việc sử dụng kháng sinh đúng chỉ định và từ thái độ tuân thủ các hướng dẫn y tế của cả nhân viên y tế lẫn người bệnh.