Kiến tạo nền móng tri thức Việt

Nửa thế kỷ xây dựng vai trò trụ cột khoa học quốc gia

Ngày 23/12, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Viện Hàn lâm) long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập, đồng thời công bố, đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất và Huân chương Lao động hạng Ba.

Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết: Viện Hàn lâm được thành lập ngày 20/5/1975 theo Nghị định số 118/CP của Hội đồng Chính phủ, trên cơ sở Trung tâm Nghiên cứu khoa học thuộc Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước. Trải qua nửa thế kỷ phát triển, các thế hệ lãnh đạo, nhà khoa học, cán bộ của Viện Hàn lâm đã không ngừng nỗ lực, bền bỉ nghiên cứu, vượt qua nhiều khó khăn, thử thách, từng bước xây dựng Viện Hàn lâm trở thành trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ có uy tín trong nước và khu vực.

Từ những tổ nghiên cứu ban đầu về Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Khoa học trái đất, Viện Hàn lâm từng bước xây dựng các nhóm nghiên cứu thành các viện chuyên ngành, tập hợp đội ngũ nhà khoa học và đầu tư trang thiết bị nghiên cứu trong điều kiện đất nước còn nhiều khó khăn; đồng thời chủ động triển khai các lĩnh vực nghiên cứu mũi nhọn như khoa học cơ bản, điều tra tài nguyên, môi trường, hàng không vũ trụ.

Trong suốt 50 năm qua, Viện Hàn lâm giữ vai trò nòng cốt trong nghiên cứu các vấn đề khoa học - công nghệ lớn, liên ngành; thực hiện điều tra, khảo sát, tích lũy dữ liệu dài hạn; từng bước làm chủ các công nghệ chiến lược, công nghệ lõi và công nghệ nguồn, qua đó đóng góp quan trọng cho những nhiệm vụ phát triển bền vững, lâu dài của đất nước.

Năng lực nghiên cứu và công bố khoa học không ngừng được nâng cao. Từ các bảng tin khoa học ban đầu, đến nay Viện Hàn lâm đã xây dựng hệ thống 12 tạp chí khoa học và công nghệ theo chuẩn quốc tế, trong đó có 8 tạp chí đạt chuẩn SCI và Scopus; mạng lưới hợp tác khoa học được mở rộng với nhiều quốc gia, tổ chức khoa học quốc tế, các địa phương, trường đại học và doanh nghiệp trong nước.

Song song với hoạt động nghiên cứu, Viện Hàn lâm đặc biệt chú trọng đào tạo nguồn nhân lực khoa học - công nghệ chất lượng cao. Trong 50 năm qua, Viện đã đào tạo hàng chục nghìn thạc sĩ, tiến sĩ; hình thành các cơ sở đào tạo uy tín như Học viện Khoa học và Công nghệ, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH), Viện Toán học. Đến nay, 100% nghiên cứu sinh của Viện khi bảo vệ luận án đều có tối thiểu 2 công trình khoa học công bố trên các tạp chí quốc tế.

Bên cạnh đó, Viện Hàn lâm giữ vai trò tư vấn khoa học cho Đảng và Nhà nước, tham gia tư vấn cho Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương và Chính phủ nhiều vấn đề lớn về khoa học và công nghệ, từ chiến lược phát triển các ngành khoa học cơ bản đến các lĩnh vực mũi nhọn và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

 Khát vọng vươn tầm

Bước vào giai đoạn phát triển mới, trong bối cảnh khoa học và công nghệ ngày càng giữ vai trò then chốt đối với tăng trưởng nhanh và bền vững, Viện Hàn lâm xác định tiếp tục phát huy vai trò là cơ quan nghiên cứu khoa học và công nghệ hàng đầu của đất nước, giữ vị trí trụ cột trong hệ thống khoa học - công nghệ quốc gia.

Trên cơ sở đó, Viện tập trung nghiên cứu khoa học cơ bản nhằm phát triển tri thức, tạo nền tảng cho tiến bộ khoa học và công nghệ; đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao và phát triển công nghệ, phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, bảo vệ môi trường và đáp ứng yêu cầu quốc phòng, an ninh.

Viện Hàn lâm đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghệ hàng đầu trong khu vực Đông Nam Á, có năng lực cạnh tranh quốc tế ở một số lĩnh vực trọng điểm. Tầm nhìn đến năm 2045, Viện hướng tới trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ trình độ cao, mang tầm khu vực châu Á, giữ vai trò dẫn dắt hệ thống khoa học - công nghệ quốc gia.

Xuyên suốt chặng đường phát triển, Viện Hàn lâm kiên định với các giá trị nền tảng: tôn vinh tri thức, đề cao khoa học, coi sáng tạo là giá trị cao nhất; hợp tác rộng mở, tiếp thu tinh hoa khoa học thế giới, gắn nghiên cứu với lợi ích đất nước, nhân dân, vì phát triển bền vững và an ninh quốc gia.

Tại buổi lễ, Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh khẳng định Viện Hàn lâm sẽ tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp, vẻ vang qua các thời kỳ để vượt qua mọi khó khăn, đổi mới tư duy, chủ động hội nhập, nỗ lực phấn đấu góp phần thực hiện thắng lợi 2 mục tiêu chiến lược 100 năm mà Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra.

Nhân dịp này, Viện Hàn lâm vinh dự được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất và Huân chương Lao động hạng Ba vì những thành tích xuất sắc trong hoạt động nghiên cứu, đào tạo, hợp tác quốc tế và đổi mới tổ chức bộ máy.