Kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11: Tôn vinh vị thế nhà giáo
1,6 triệu nhà giáo trên cả nước hiện đang là lực lượng nòng cốt của sự nghiệp đào tạo, phát triển nguồn nhân lực của đất nước. Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 năm nay có nhiều nét đặc biệt khi chưa bao giờ ngành giáo dục và đào tạo có được vị thế, được trao truyền sứ mệnh và được quan tâm chăm lo như hiện nay.
Người thầy “truyền lửa” trong kỷ nguyên số
Thầy giáo trẻ Nguyễn Khánh ở Trường Tiểu Học Hựu Thành B, xã Hiếu Thành, tỉnh Vĩnh Long được nhiều người dân trên địa bàn biết đến bởi mô hình lớp học hè miễn phí đã duy trì suốt 9 năm qua. 3 buổi mỗi tuần, lớp học vừa rèn chữ, hát nhạc, vẽ tranh đến kỹ năng sống, diễn kịch và tập làm người dẫn chương trình. Trong điều kiện ở vùng quê thiếu sân chơi mỗi dịp hè, lớp học được mở ra giúp trẻ có không gian học tập, trải nghiệm theo tinh thần “học mà chơi, chơi mà học” lại đảm bảo an toàn. Từ 25 em, đến nay mô hình đã lan rộng ra nhiều xã với hơn 600 lượt học sinh tham gia.
Năm 2016, thầy Khánh đã sáng lập Quỹ Thiện nguyện “Tấm lòng Tương trợ”, duy trì gần 10 năm nay bằng cách trích từ phần lương cá nhân hàng tháng của mình cùng với nguồn vận động từ mạnh thường quân để hỗ trợ học bổng cho học sinh nghèo hiếu học, người già neo đơn, hộ nghèo khó khăn… Quỹ cũng vận động sửa nhà, nhận nuôi trẻ em nghèo đến 18 tuổi, tổ chức “Bữa ăn nghĩa tình”, hỗ trợ trường học vùng sâu tổ chức hoạt động cho học sinh…
Với tấm lòng nhân ái, thầy giáo Nguyễn Khánh là 1 trong 150 cá nhân được vinh danh ở Giải thưởng "Vinh danh Người truyền lửa" do Báo Đại đoàn kết dưới sự chỉ đạo của Ủy ban Trung ương Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam phối hợp cùng Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (SABECO) tổ chức.
Cô Giàng Thị Tuyến, giáo viên Trường Tiểu học Phú Lũng (xã Bạch Đích, tỉnh Tuyên Quang) hiện đang công tác tại xã vùng biên với 100% học sinh là người dân tộc thiểu số. Cô Tuyến kể, từ năm 2020, trường cô không còn chế độ bán trú nên học sinh phải tự mang cơm đến trường ăn. Vì hoàn cảnh gia đình đều khó khăn, những bữa cơm trưa mà cơm cũng có rất ít, thậm chí không có, chỉ có mèn mén và canh rau cải nhà trồng khiến các thầy cô nghẹn lòng. Tại buổi gặp mặt các nhà giáo tiêu biểu tham gia chương trình “Chia sẻ cùng thầy cô 2025” tại Thủ đô Hà Nội nhân dịp 20/11, cô Tuyến bày tỏ mong muốn các cấp lãnh đạo quan tâm hơn tới học sinh vùng cao.
Mong ước này đã và đang dần được hiện thực hóa bởi những quyết sách quyết liệt của Đảng, Nhà nước ta, điển hình là chủ trương đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền. Trong đó, thí điểm đầu tư hoàn thành xây mới hoặc cải tạo 100 trường trong năm 2025 (chậm nhất là đến thời điểm khai giảng năm học 2026-2027). Các trường này sẽ là hình mẫu để sau đó tiếp tục triển khai diện rộng, hoàn thành mục tiêu đầu tư xây dựng 248 trường trong 2 - 3 năm tới.
Tại tỉnh Tuyên Quang, trong tháng 11 này đã triển khai đồng loạt 6 trường, dự kiến cùng hoàn thành vào tháng 8/2026. Dự kiến ở giai đoạn 2 (2 - 3 năm tới) sẽ triển khai đồng loạt 10 trường còn lại (xây mới 5 trường và nâng cấp, cải tạo 5 trường), hoàn thành toàn bộ mục tiêu 16 trường. Như vậy, thầy và trò xã Bạch Đích sẽ sớm có trường mới với hệ thống phòng học, khu nội trú, nhà ăn, khu sinh hoạt chung và hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, tạo môi trường học tập ổn định, an toàn cho học sinh dân tộc thiểu số tại các thôn bản xa xôi như mong ước của cô giáo Tuyến và người dân nơi đây.
Đây cũng là niềm vui được nhiều thầy cô ở vùng biên giới chia sẻ với phóng viên, bởi khi những ngôi trường này đi vào hoạt động sẽ giúp giảm tình trạng bỏ học, khắc phục rào cản địa lý, đồng thời giảm gánh nặng đi lại, sinh hoạt cho gia đình học sinh. Các trường nội trú cũng sẽ giúp “ươm mầm” cho nguồn nhân lực chất lượng cao tại chỗ. Những học sinh được đào tạo bài bản hôm nay sẽ trở thành thế hệ kỹ sư, bác sĩ, giáo viên…. và trở thành nguồn cán bộ cốt cán của địa phương trong tương lai.
Đề xuất “hệ số lương đặc thù”
Chính sách tiền lương cho nhà giáo từ lâu đã được đề cập với nhiều trăn trở. Đây cũng được xem là một trong những nguyên nhân chính khó thu hút và giữ chân nhà giáo. Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều nỗ lực cải thiện chế độ đãi ngộ cho giáo viên thông qua việc ban hành các chủ trương, chính sách mới, nổi bật là Nghị quyết 27-NQ/TW về cải cách tiền lương, và các chính sách hỗ trợ khác như phụ cấp ưu đãi, phụ cấp vùng khó khăn, cải thiện điều kiện làm việc.
Hiện Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) cùng các cơ quan liên quan đang tổ chức lấy ý kiến rộng rãi cho dự thảo Nghị định quy định chính sách tiền lương, phụ cấp đối với nhà giáo. Một trong những nội dung đáng chú ý tại dự thảo là tất cả nhà giáo sẽ được hưởng “hệ số lương đặc thù”. Cụ thể, giáo viên mầm non được hưởng mức 1,25 lần, các chức danh nhà giáo khác hưởng 1,15 lần so với hệ số lương hiện hưởng. Nhà giáo dạy học sinh khuyết tật, ở vùng biên giới, trường nội trú được cộng thêm 0,05.
Dự thảo nêu rõ, hệ số đặc thù chỉ tính với lương, không áp dụng cho phụ cấp. Mức lương mới từ 1/1/2026 sẽ tính theo công thức: Lương = Mức lương cơ sở x Hệ số lương hiện hưởng x Hệ số đặc thù. Bộ GDĐT khẳng định, dù chưa giúp lương nhà giáo “cao nhất”, nhưng quy định này sẽ giúp lương “cao hơn” so với viên chức cùng thang bậc, từng bước tháo gỡ bất cập hiện nay.
Ông Vũ Minh Đức - Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GDĐT) cho rằng, “hệ số lương đặc thù” là giải pháp chính sách cụ thể và có căn cứ chính trị, pháp lý. Cụ thể, Quốc hội quy định “Lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp” và điều này cũng được quy định rõ tại Luật Nhà giáo (có hiệu lực từ 1/1/2026). Ông Đức cũng nhấn mạnh, quy định này chỉ liên quan đến thang lương mà nhà giáo được xếp, không liên quan đến các loại phụ cấp mà nhà giáo đang được hưởng, vì vậy không làm phá vỡ thiết kế hệ thống tiền lương hiện hành.
Tiền lương của nhà giáo đang được áp dụng theo Nghị định 204/2004/NĐ-CP, xếp theo trình độ đào tạo. Tuy nhiên, theo Bộ GDĐT, chỉ khoảng 1,17% nhà giáo được hưởng lương loại A3 (cao nhất), trong khi các ngành khác có khoảng 10% viên chức đạt chức danh cao cấp. Phần lớn giáo viên mầm non, phổ thông đang hưởng lương thấp hơn nhiều so với các viên chức ngành khác. Đặc biệt 100% giáo viên mầm non có thang lương thấp nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp dù công việc nặng nhọc.
“Sự nghiệp trồng người đòi hỏi nhà giáo phải có sự tận tâm, yêu nghề, yêu trò; có kiến thức sâu rộng, kỹ năng sư phạm, khả năng giao tiếp, ý thức tự học, năng lực cập nhật liên tục và phải xây dựng được hình ảnh người thầy mẫu mực... Với đặc thù lao động đặc biệt, tạo ra sản phẩm là tri thức và lực lượng lao động có trình độ cao, việc “có hệ số đặc thù” để lương nhà giáo cao nhất trong thang bảng lương hành chính sự nghiệp là một đãi ngộ xứng đáng đối với vai trò, vị thế và trách nhiệm của nhà giáo” – Cục trưởng Vũ Minh Đức nêu quan điểm.
Tại buổi gặp mặt đại diện các nhà giáo tiêu biểu nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đặc biệt lưu ý chú trọng xây dựng, rà soát, sửa đổi, bổ sung các chính sách, chế độ đãi ngộ phù hợp đối với đội ngũ giáo viên theo tinh thần Nghị quyết 71. Thủ tướng giao Bộ GDĐT chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ và các cơ quan liên quan nghiên cứu, xây dựng, ban hành chính sách bảo đảm giáo viên được thụ hưởng mức lương tương xứng với công sức của mình, nhất là giáo viên mầm non, những người đang công tác ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, các nhà giáo giảng dạy những ngành nghề nặng nhọc, độc hại...
Trong bối cảnh cạnh tranh nguồn nhân lực chất lượng cao ngày càng gay gắt, việc ưu tiên mọi nguồn lực, xây dựng cơ chế đột phá cho giáo dục không chỉ nhằm nâng cao đời sống giáo viên mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững. Dự thảo Nghị định về chính sách tiền lương và phụ cấp đối với nhà giáo đang mở ra cơ hội mới để giải quyết những tồn đọng kéo dài. Khi được hoàn thiện và ban hành, nghị định được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển mạnh mẽ, giúp nhà giáo yên tâm công tác, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học.
Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn.
