Làm giàu dưới tán rừng

“Báu vật” của rừng

Thống kê sơ bộ, trên diện tích rừng trải dài của Thanh Hóa hiện có hơn 1.000 loài cây dược liệu, trong đó có 529 loài quý hiếm, như: Ngải đen, bảy lá một hoa, lan kim tuyến, giảo cổ lam, và hà thủ ô đỏ. Những loại cây này không chỉ mang lại giá trị y học lớn, mà còn chứa đựng tiềm năng kinh tế bền vững, đặc biệt cho các khu vực miền núi, nơi mà việc canh tác truyền thống gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, tài nguyên dược liệu thiên nhiên cũng đối mặt với nguy cơ mai một do khai thác quá mức và sự suy thoái của môi trường rừng. Đứng trước thực tế ấy, Thanh Hóa đã xây dựng chiến lược lâu dài, kết hợp giữa bảo tồn đa dạng sinh học và khai thác bền vững, từng bước khôi phục những giá trị quý giá từ thiên nhiên.

Tại Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, những người làm công tác bảo tồn tự nhiên đã không ngừng bảo tồn và nhân giống cây ngải đen - một trong những loài dược liệu đặc trưng của vùng núi Thanh Hóa. Từ năm 2019 đến 2022, dự án bảo tồn loài cây này trên diện tích 0,5ha rừng cộng đồng thôn Pà Ban (xã Thành Sơn, huyện Bá Thước) đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Không chỉ giúp khôi phục giống loài, dự án còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế từ các sản phẩm dược liệu, mang lại nguồn thu ổn định cho người dân địa phương. Cùng với đó, các loại dược liệu quý khác như: Giảo cổ lam, bảy lá một hoa, hay đẳng sâm cũng được trồng thử nghiệm. Những kết quả tích cực đã minh chứng cho khả năng kết hợp hài hòa giữa bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và khai thác giá trị kinh tế.

Ông Lê Thanh Hữu - Phó Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông cho biết, ngải đen là loại dược liệu quý và có hiệu quả kinh tế cao, cây ưa khí hậu miền núi và là loài dược liệu có thể giúp người dân vùng cao thoát nghèo nếu được nhận rộng dưới tán rừng. “Chúng tôi đã phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền sâu rộng về chuyển dịch cơ cấu cây trồng, tạo nguồn giống cung cấp cho người dân. Hy vọng, thời gian tới, ngải đen sẽ trở thành cây kinh tế” - ông Hữu nói.

Thoát nghèo nhờ dược liệu bản địa

Tại các huyện vùng cao Quan Hóa, Lang Chánh, Bá Thước, quá trình trồng thử nghiệm các loại dược liệu bản địa dưới tán rừng đã cho kết quả rất khả quan. Những cây dược liệu đặc hữu không chỉ sinh trưởng tốt mà còn đạt năng suất và chất lượng tương đương với việc phát triển trong môi trường tự nhiên. Điều này đã mở ra cơ hội lớn đối với người dân trong phát triển kinh tế, cũng như hướng chuyển dịch cơ cấu cây trồng cho năng suất và hiệu quả hơn những giống cây trồng truyền thống.

Từ thực tế trên, nhiều mô hình trồng dược liệu tại các địa phương đã bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế, như: Mô hình trồng 3 loài cây dược liệu tại Khu Bảo tồn loài Nam Động, cây huyết đằng và ngũ gia bì ở Quan Hóa, hay sâm ngọc linh và lan kim tuyến của Công ty cổ phần Sông Mã tại bản Năng Cát, xã Trí Nang, huyện Lang Chánh. Ngoài ra, mô hình cây khôi tía tại Vườn quốc gia Bến En cũng tạo dấu ấn quan trọng... Những thành công từ các mô hình này không chỉ khẳng định tiềm năng của các loại dược liệu quý mà còn mở ra cơ hội lớn cho việc thu hút các chương trình, dự án và doanh nghiệp đầu tư vào trồng và chế biến dược liệu quy mô lớn tại Thanh Hóa.

Bà Lương Thị Diễn - người dân xã Ban Công, huyện Bá Thước cho biết: "Nếu như một hecta đất đồi rừng trồng các loại cây truyền thống như ngô, sắn cho thu nhập chưa đến 10 triệu đồng thì trồng dược liệu lại cho thu nhập cao gấp 2-3 lần, lại đỡ vất vả. Có hướng làm kinh tế mới, bà con dân bản không còn phá rừng làm rẫy như trước đây, lợi cả đôi đường".

Anh Lê Thành Công - cán bộ kỹ thuật của Ban Quản lý rừng phòng hộ Lang Chánh cho biết: Hiện nay, Ban Quản lý đang triển khai mô hình trồng lan kim tuyến - một loại dược liệu quý hiếm có giá trị kinh tế cao. Trước khi triển khai, mẫu đất và điều kiện khí hậu đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, đảm bảo sự phù hợp. Nhờ đó, mô hình trồng thử nghiệm qua nhiều đợt đã cho kết quả khả quan với tỷ lệ cây sống đạt từ 70 - 80%.

Nói về lợi ích của các các mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng, ông Lê Đức Thuận - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thanh Hóa cho biết, hiện tỉnh đã xây dựng 16 mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng, với tổng diện tích đạt 99.000ha và sản lượng 550 tấn/năm. Cây dược liệu đang góp phần giải bài toán kinh tế, thoát nghèo bền vững cho đồng bào khu vực miền núi của Thanh Hóa. “Thời gian tới, chúng tôi sẽ đẩy mạnh thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị dược liệu, từ trồng trọt, chế biến đến phân phối sản phẩm, tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm” - ông Thuận nhấn mạnh.